بهرام فرخی – برای من و اکثریت هموطنانم انتخاب نظام حکومتی مناسب همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری در چند دهه اخیر بوده، با اینکه جمهوری از لحاظ دموکراسی برتری فلسفی خاص خود را نسبت به سیستم پادشاهی دارد.
تجربه تاریخی نشان داده که سیستم جمهوری در منطقه خاورمیانه، اغلب به ریاست جمهوری‌های مادام‌العمر یا کودتاهای نظامی ختم شده است. در چنین فضایی، نظام پادشاهی مشروطه می‌تواند جایگزینی مناسب برای ایجاد ثبات، حفظ آزادی‌های مدنی و جلوگیری از استبداد فردی یا گروهی باشد.
شاهزاده رضا پهلوی که سال‌هاست بر ضرورت گذار از حکومت استبدادی و ایجاد یک پادشاهی مشروطه بر پایه اصول دموکراتیک تأکید دارد. او هرگز خود را مقدس یا مصون از خطا ندانسته و نه به «فرّه ایزدی» باور دارد و نه خود را «سایه خدا بر زمین» می‌داند. بلکه وی بر این باور است که قدرت باید در خدمت مردم باشد، نه مردم در خدمت قدرت.
یکی از اصول اساسی دموکراسی، نقد و بررسی مداوم شخصیت‌ها و نهادهای سیاسی چه در قدرت و یا اپوزیسیون می باشد. در یک نظام سالم، هیچ فردی نباید فراتر از پرسش و نقد باشد، چرا که نقدپذیری مانع شکل گرفتن کیش شخصیت و در نهایت استبداد خواهد شد. شاهزاده رضا پهلوی نیز از این قاعده مستثنا نیست. او در طول زندگی سیاسی خود، بارها مشاورانش را تغییر داده و برخی از آنها حتی به منتقدان سرسخت او تبدیل شده‌اند. این نشان می‌دهد که هیچ فرد، حزب یا انجمنی نباید خود را مالک انحصاری گفتمان پادشاهی مشروطه بداند. این تفکر اگرچه در ذات خود شاید تلاشی برای حفظ یکپارچگی باشد، اما در عمل چیزی جز انحصارطلبی و حذف صداهای مخالف را در پی نداشته است.
در نظام پادشاهی مشروطه، پادشاه نه حاکم مطلق، بلکه نماد وحدت ملی و ضامن اجرای قانون اساسی است. تمام قدرت اجرایی در اختیار نخست وزیر و دولت منتخب مردم قرار دارد. چنین سیستمی، برخلاف جمهوری‌های خاورمیانه که مستعد تبدیل شدن به دیکتاتوری فردی یا نظامی هستند، امکان تمرکز قدرت در دستان یک شخص را از بین می‌برد. تجربه بعضی از کشورهای موفق به مانند اردن هاشمی نشان داده که پادشاهی مشروطه، می‌تواند دموکراسی نسبی و ثبات سیاسی را در کنار هم حفظ کند.
حمایت از پادشاهی مشروطه به معنای حمایت بی‌چون و چرا از فرد یا حزب خاصی نیست. بلکه این یک انتخاب آگاهانه و منطقی برای جلوگیری از استبداد و هرج و مرج است. هیچ فرد، انجمن یا حزبی حق ندارد این جریان را در انحصار خود بگیرد. پادشاهی مشروطه متعلق به همه مردمی است که به آینده‌ای دموکراتیک و آزاد برای ایران می‌اندیشند.
در دنیای سیاست، هیچ فردی معصوم و مصون از خطا نیست. شاهزاده رضا پهلوی نیز مانند هر شخصیت سیاسی دیگری، نقدپذیر است و جایگاه او تنها در صورتی معتبر خواهد بود که در چارچوب اصول دموکراتیک و خدمت به مردم باقی بماند. آنچه اهمیت دارد، مبانی و ارزش‌هاست، نه افراد. پادشاهی «مشروطه» نه یک امتیاز شخصی، بلکه یک ساختار سیاسی مترقی است که می‌تواند ایران را از چرخه بی‌ثباتی و استبداد خارج کند. آینده‌ای روشن، نه در گرو فردی خاص، بلکه در گرو پایبندی به اصول دموکراسی، آزادی و عدالت است.
*بهرام فرخی دانش‌آموخته علوم سیاسی و روابط بین‌الملل از دانشگاه رم و ساکن ایتالیا است.
