در آستانه سفر مارکو روبیو وزیر خارجه آمریکا به ریاض، گفته می‌شود عربستان سعودی برای میانجیگری بین دولت ترامپ و جمهوری اسلامی جهت دستیابی به توافق جدیدی در ارتباط با محدود کردن برنامه هسته‌ای تهران اعلام آمادگی کرده است. این در شرایطی است که علی خامنه‌ای اولتیماتوم داده بود «نباید با آمریکا مذاکره کرد.»
سی‌ان‌ان ۱۶ فوریه (۲۸ بهمن‌ماه) گزارش داد، پادشاهی سعودی نگران است که حکومت ایران، پس از تضعیف شدید نیروهای نیابتی خود که مدت‌ها به‌عنوان عاملی بازدارنده در برابر حملات اسرائیل تلقی می‌شدند اکنون بیشتر به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای باشد. عربستان امیدوار است که بتواند از روابط نزدیک خود با دونالد ترامپ برای ایجاد یک پل دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی و کاخ سفید استفاده کند.
مشخص نیست که آیا عربستان سعودی پیشنهاد رسمی ارائه کرده یا نه، اما این اقدام نشان‌دهنده تمایل ریاض برای گسترش روابط با دشمن سابق خود و تضمین جایگاهی در مذاکرات احتمالی برای توافقی جدید است.
در حالی که ترامپ تمایل خود را برای مذاکرات جهت یک توافق جدید اعلام کرده اما پیام‌های ارسالی از تهران همچنان ضد و نقیض است. علی خامنه‌ای تأکید کرده که مذاکره با آمریکا «عاقلانه نیست» و مسعود پزشکیان رئیس دولت که از موافقان مذاکره با آمریکا بود با عقب‌نشینی از مواضع خود اعلام کرد «رهبری فصل‌الخطاب است.»
زمینه‌های تنش و کاهش آن در منطقه
سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده می‌گویند احتمال دارد اسرائیل در سال ۲۰۲۵ به تأسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی حمله کند. وزارت خارجه آمریکا و وزارت خارجه عربستان سعودی به درخواست‌های CNN برای اظهار نظر پاسخ ندادند. همچنین نمایندگی جمهوری اسلامی در سازمان ملل در نیویورک نیز اظهار نظری نکرد.
عربستان سعودی اگرچه در سال ۲۰۱۵ از توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی بطور علنی استقبال کرد، اما در برخوردهای خصوصی از اینکه دولت اوباما نگرانی‌های آن کشور را درباره فعالیت‌های منطقهای رژیم ایران به ویژه برنامه موشکی و گروه‌های نیابتی‌اش در یمن، عراق و لبنان در نظر نگرفته، خشمگین بود. در نتیجه از خروج ترامپ از توافق در سال ۲۰۱۸ استقبال کرد.
یک سال پس از خروج ترامپ از توافق اتمی، تأسیسات نفتی عربستان در حمله‌ای بزرگ با پهپادها و موشک‌هایی آسیب دید که تولید نفت خام این کشور را به نصف کاهش داد. گروه انصارالله یمن مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت، اما آمریکا مقصر این حملات را جمهوری اسلامی دانست، هرچند در نهایت از اقدام نظامی در حمایت از عربستان خودداری کرد.
اما از آن زمان، تنش‌ها میان عربستان و جمهوری اسلامی ایران به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. در مارس ۲۰۲۳ دو کشور در یک توافق با میانجیگری چین تفاهم‌نامه‌ای را امضاء کردند که روابط خود را عادی کنند. مقامات سعودی این توافق را یک موفقیت بزرگ می‌دانند، زیرا پس از آن، حملات حوثی‌ها به خاک عربستان متوقف شد و این کشور در حملات متقابل سال گذشته نیز که میان اسرائیل و رژیم ایران روی داد در امان ماند.
سی‌ان‌ان در ادامه این گزارش می‌نویسد، در ۱۵ ماه گذشته، اسرائیل گروه‌های وابسته به جمهوری اسلامی در لبنان و غزه را به شدت تضعیف کرده و اهدافی در سوریه، عراق و حتی یمن را مورد حمله قرار داده است. این تحولات همراه با سقوط رژیم اسد در سوریه، ضربه بزرگی به توانا‌یی‌های حکومت ایران در پیشبرد نفوذ منطقهای آن وارد کرده است.
عربستان و چشم‌انداز کاهش تنش با جمهوری اسلامی
مقامات سعودی شرایط کنونی منطقه را فرصتی تاریخی برای کاهش تنش با ایران و بهبود روابط می‌دانند و تأکید می‌کنند که تمایلی به درگیر شدن در تقابل آمریکا یا اسرائیل با رژیم ایران ندارند.
آنها همچنین نگرانند که در صورت فشار بیش از حد، تهران به توسعه سلاح هسته‌ای تمایل بیشتری پیدا کند. به همین دلیل، یک توافق جدید هسته‌ای را راهی برای جلوگیری از این سناریو می‌بینند. از دید آنها، یک ایران بیش از حد ضعیف نیز به نفع عربستان نیست، زیرا ریاض سیاست خارجی خود را بر منافع اقتصادی متمرکز کرده و بی‌ثباتی منطقهای را مانعی برای پیشرفت می‌داند.
ترامپ که برای دومین بار به ریاست جمهوری رسیده است، بارها گفته که خواهان یک توافق جدید با ایران است. او تأکید کرد تمایل زیادی به افزایش تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی نداشت.
ترامپ دو گزینه پیش روی جمهوری اسلامی گذاشت: یا معامله و امضای یک کاغذ [توافق] یا بمب!
با اقتصاد ایران که تحت فشار تحریم‌های آمریکا در حال سقوط است، مسعود پزشکیان که با وعده آشتی جهانی به قدرت رسید، تحت فشار شدید پایگاه اصلاح‌طلب خود و مردم ایران قرار دارد تا بحران‌های اقتصادی مانند سقوط ارزش پول ملی، بیکاری گسترده جوانان و قطع مکرر برق را حل کند.
افزایش نفوذ عربستان در منطقه
فیراس مقداد پژوهشگر ارشد مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن گفت در عین اینکه سیاست خارجی عربستان سعودی بر پایه یک شراکت استراتژیک با آمریکا قرار دارد اما سیاست خارجی ریاض «به دنبال تنوع بخشیدن به گزینه‌های خود، هم در سطح منطقهای و هم بین‌المللی است که اجازه می‌دهد در صورت لزوم، انعطاف‌پذیر و عملگرا باشد.»
او به سی‌ان‌ان گفت: «ابراز تمایل نسبت به میانجیگری بین رئیس جمهور ترامپ و [رژیم] ایران به عربستان سعودی اجازه می‌دهد که بطور ضمنی، خود را از کارزار فشار حداکثری ترامپ علیه تهران دور کند.»
در همین حال، روابط ریاض با ترامپ و میزان نفوذ ولیعهد محمد بن‌سلمان بر او احتمالاً با پیشنهاد ترامپ برای «تسلط» آمریکا بر غزه و اخراج فلسطینی‌ها از این منطقه آزمایش خواهد شد. این طرح می‌تواند روند عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل را که ترامپ و نتانیاهو به شدت دنبال کرده‌اند، به خطر بیندازد.
ترامپ هفته گذشته خوش‌بینانه درباره عادی‌سازی روابط عربستان و اسرائیل صحبت کرد و مدعی شد که ریاض خواستار تشکیل کشور مستقل فلسطین در ازای این توافق نیست.
با این حال، عربستان سعودی بلافاصله واکنش نشان داد و هرگونه طرحی برای جابجایی فلسطینی‌ها را رد کرد و تأکید کرد که عادی‌سازی روابط بدون تشکیل کشور فلسطین انجام نخواهد شد.
با وجود همه اینها اما روابط عربستان با ترامپ همچنان قوی باقی مانده و نفوذ این کشور در سطح بین‌المللی احتمالاً تحت رهبری ترامپ افزایش خواهد یافت.
