هجدهمین همایش سالانه «انجمن علوم‌سیاسی» چهارشنبه اول اسفندماه ۱۴۰۳ در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد. در این نشست مطرح شد که مردم ایران «اصلاً دینخو نیستند» و «بسیاری در کشور خواهان نظام سلطنتی هستند.»
این نشست همراه با ۵ پنل تخصصی بود که یکی از این پنل‌ها عنوان «فرهنگ سیاسی ایرانیان» را داشت. در این پنل تعدادی از اساتید و پژوهشگران از جمله نوذر خلیل طهماسبی نویسنده و تحلیلگر سیاسی و همچنین علی مرادی بهمنی عضو هیات علمی دانشگاه «امام حسین» وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حضور داشتند که هر یک به تشریح مقالات و دیدگاه‌های خود درباره وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران پرداختند.
حمایت از «تحولخواهان»
محسن عباس‌زاده دانشجوی علوم سیاسی دانشگاه مازندران در تشریح مقاله‌ای از خود با عنوان «فراسوی ایدئولوژی و دیستوپیا» عنوان کرد، «وضع موجود ایران به گونه‌ای است که برای عموم جامعه، دیگر دستیابی به آرمانشهر معنا ندارد و تنها خواهان تحقق انتخاب‌های شخصی خودش است.»
او توضیح داد که «در حقیقت به خاطر بحران‌های کشور، جامعه امید خود برای رسیدن به یک وضع مطلوب در شرایط فعلی را از دست داده و تحولخواه است که این تحولخواهی نماینده‌ای در نهادهای سیاسی ندارد و به اقبال کم مردم نسبت به هر دو جریان سیاسی در انتخابات منجر شد.»
این دانشجو مدعی شد که در ایران «فرصت‌های مؤثری برای سیاست‌ورزان تحولخواه وجود دارد و این فرصت‌ها به صورت خودجوش در جامعه در حال شکل‌گیری است که نظام سیاسی را وادار به تحول می‌کند.»
در جامعه سیاسی کنونی ایران، تحولخواهی و تحولخواهان همان اصلاح‌طلبی و اصلاح‌طلبان را شامل می‌شود که پس از شکست در اصلاح جمهوری اسلامی به متحول کردن آن باور دارند به این معنی که نه با سرنگونی و جایگزینی یک نظام متکی بر آزادی و حاکمیت مردم و دموکراسی، بلکه با تحول همین جمهوری اسلامی می‌توان یا می‌بایست به آزادی و حاکمیت مردم و دموکراسی رسید!
اهمیت «مشروطه» در تاریخ ایران: مردم ایران دینخو نیستند
نوذر خلیل طهماسبی در تشریح مقاله خود با عنوان «فرهنگ سیاسی ایرانیان و تجدد در ایران معاصر» با تأکید بر اهمیت «مشروطه» در تاریخ ایران، آن را «مرز بین ایران قدیم و جدید» دانست و گفت که مشروطه در حرکت فرهنگ سیاسی و تجدد بسیار راهگشاست.
او در ادامه به توضیح درباره «مشروطه‌خواهی ایرانیان و تجدد» پرداخت و گفت: «صحبت اصلی مشروطه‌خواهی این است که فرهنگ سیاسی مانع تجدد نیست. بعلاوه [مشروطه‌خواهی] معتقد است که باید دیگری‌گزینی کنیم و این دیگری تنها غرب نیست، بلکه بر استفاده از تجربه بشر تاکید دارد.»
نوذر خلیل طهماسبی در ادامه تشریح کرد که «گفته می‌شود فرهنگ سیاسی ایران دینخو است و مردم ایران به دین خو گرفته‌اند، در حالی که اتفاقاً نگاه ایرانیان به دین، همراه با فرهنگ است و اصلاً دینخو نیستند. در حقیقت، ایرانیان دین را با آموزه‌های ملّی خود تطبیق می‌دهند.»
مفاهیم «دینخو» و «دینخویی» از آرامش دوستدار اندیشمند ایرانی است که در کتاب‌های خود به تشریح آنها پرداخته است. از نظر وی، که پنجم آبان ۱۴۰۰ در نود سالگی در آلمان درگذشت، برای «دینخو» بودن الزاما نباید به دینی باور داشت. بلکه «دینخویی» نوعی روش تفکر و زندگی است که عادت به پرسش و تعمیق و تأمل ندارد و باورهای خود را، چه دینی و چه غیردینی، حقیقت مطلق و غیرقابل بحث و پرسش می‌داند.
بسیاری از مردم خواهان نظام پادشاهی هستند
محمد عثمانی پژوهشگر سیاسی نیز در تشریح مقاله خود با عنوان «ریشه‌های تاریخی فرهنگ سیاسی ایرانیان» چنین گفت: «امروز بسیاری در کشور ما خواهان نظام سلطنتی هستند. این ریشه در افکاری دارد که ایرانیان در طول تاریخ تا دوره معاصر با خود حمل کرده‌اند. هزاران سال پیش، شاهنشاه محور اتحاد ایرانیان بوده است.»
او در ادامه افزود: «پس از ورود اسلام به ایران نیز پس از کشته شدن یزگرد سوم، نخبگان بر اساس همان تفکر خود، مفهوم امام را در جایگاه شاهنشاهی بازتولید کردند؛ با این تفاوت که مثلاً «فرّه ایزدی» به «عصمت» تبدیل شد و حکومت‌های شیعی آل‌بویه و صفویه شکل گرفت.»
این پژوهشگر سیاسی ادامه داد: «در قاجاریه، امر دینی از پادشاه سلب شده و به روحانیت شیعی تعلق گرفت و حتی روحانیت نقشی بسیار تاثیرگذار در سیاست پیدا کرد. این شرایط نهایتا به ولایت فقیه و اولویت یافتن امر دین بر امر سیاسی منجر شد و جامعه ایرانی نیز به خاطر سرخوردگی‌های تاریخی خود، به این مدل از حکمرانی و از بین رفتن پادشاهی، اعتماد کرد.»
روزنامه «تایمز»:
چرا جوانان ایران از بازگشت رضا پهلوی استقبال خواهند کرد؟-روزنامه «تایمز» در مقاله‌ای با عنوان «چرا جوانان ایران از بازگشت رضا پهلوی استقبال خواهند کرد؟» که یکشنبه سوم مارس (۱۳ اسفندماه) منتشر شد به توضیح دلایل حمایت مردم ایران به ویژه نسل جوان از شاهزاده رضا… pic.twitter.com/ERdIc65a56
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 3, 2024
گسترش شبکه‌های اجتماعی
علی مرادی بهمنی عضو هیات علمی دانشگاه «امام حسین» وابسته به سپاه پاسداران در این نشست به تشریح مقاله خود با عنوان «از رسانه‌های سنتی تا شبکه اجتماعی» پرداخت و از نقش آن در «تغییر هویت سیاسی، افزایش آگاهی عمومی و افزایش قدرت بسیج اجتماعی» صحبت کرد.
او عنوان کرد: «ظهور شبکه‌های اجتماعی باعث شد شهروندان که زمانی صرفا مصرف‌کننده اطلاعات بودند، به تولیدکننده اطلاعات تبدیل شوند.»
مرادی بهمنی «دو قطبی شدن افکار عمومی» را از چالش‌های ناشی از گسترش شبکه‌های اجتماعی دانست و گفت تحلیل چالش‌های اخلاقی و روانی و تقویت زیرساخت‌های حقوقی لازم برای آن جزو کارهایی است که باید توسط دانشگاهیان صورت گیرد.
این دیدگاه‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران در بطن جامعه ایران گرایش به ارزش‌ها و اصول سیاسی بر پایه «هویت ملی» رو به گسترش است و اغلب مردم بر این باورند که پادشاهی پهلوی چنین هویت تاریخی و فرهنگی را نمایندگی می‌کرده است. بر اساس گزارش منابع حکومتی، اکثریت بازداشت‌شدگان در اعتراضات سال ۱۴۰۱ مشروطه‌خواه بودند و یا بسیاری از زندانی‌ها و اعدام‌شدگان نماد و پرچم «شیروخورشید» با خود داشتند.
در همین ارتباط طبق نظرسنجی مؤسسه «گمان» مستقر در هلند که فرودین‌ماه ۱۴۰۳ منتشر شد، در میان احزاب و ایدئولوژی‌های سیاسی، مردم بیشترین گرایش را به مشروطه (پادشاهی) دارند و شاهزاده رضا پهلوی محبوب‌ترین چهره سیاسی ایران است.
