هند با فشار دونالد ترامپ از «پروژه بندر چابهار» خارج می‌شود

یک هفته پس از دیدار دونالد ترامپ رئیس‌ جمهور آمریکا و نارندرا مودی نخست‌وزیر هند، گزارش شد که هند قصد دارد از پروژه توسعه بندر چابهار خارج شود. در این دیدار که ۱۳ فوریه ۲۰۲۵ (۲۵ بهمن) در کاخ سفید ضورت گرفت ترامپ به نخست وزیر هند وعده افزایش روابط تجاری بین دو کشور را داد.

خبرگزاری دولتی «ایرنا» در گزارشی که جمعه سوم اسفندماه ۱۴۰۳ با عنوان «دهلی نو؛ گرفتار میان تله تحریم ترامپ برای تهران» منتشر شد به نقل از روزنامه «ساوت چاینا مورنینگ‌ پست» چاپ هنگ‌کنگ، نوشت: «تصمیم دونالد ترامپ برای اعمال مجدد تحریم‌های شدید علیه ایران سایه بلندی بر سرمایه‌گذاری جاه‌طلبانه هند در بندر چابهار، دروازه تجاری کلیدی در جنوب ایران، انداخته است. پس از اعلام این بخشنامه ترامپ، نارندرا مودی، نخست وزیر هند، در سفری از پیش تعیین‌شده به کاخ سفید رفت و در چنین شرایطی می‌توان گفت سرنوشت پروژه ۳۷۰ میلیون دلاری هند در جنوب ایران عجالتا در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.»

بر اساس این گزارش هدف مقامات دولت هندوستان از امضای قرارداد با جمهوری اسلامی این بود که با سرمایه‌گذاری در بندر چابهار از رویارویی با پاکستان رقیب دیرینه‌اش اجتناب کنند و بتوانند کالاهایش را از طریق ایران و سپس شبکه‌های ریلی یا جاده‌ای به افغانستان، ازبکستان، قزاقستان و مناطقی در خاک روسیه منتقل کنند، اما اکنون دستورهای تحریمی ترامپ، کلیدی‌ترین پروژه اقتصادی جمهوری اسلامی را در آستانه توقف کامل قرار داده است.

عدم توقف پروژه هند در چابهار صنعت ۶۰۰ میلیارد دلاری این کشور را در صورت مجازات آمریکا، با ضرر هنگفت روبرو می‌کند.

مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی دولت ابراهیم رئیسی اردیبهشت ۱۴۰۳، با سارباناندا سونوال وزیر بنادر و کشتیرانی هند، قرارداد تجهیز و بهره‌برداری از پایانه‌های کانتینری و کالاهای عمومی بندر بهشتی چابهار را امضاء کرد. روزنامه «اکونومیک‌ تایمز» نیز طی گزارشی خبر داده بود که بر اساس این قرارداد اداره بخشی از بندر چابهار در اختیار هند قرار خواهد گرفت.

همچنین اعلام شده بود که شرکت دولتی هند با نام «گلوبال پورت لیمیتد» (IGPL)  قصد دارد ۱۲۰ میلیون دلار برای تجهیز بیشتر ترمینال این بندر سرمایه‌گذاری کند و دولت هند نیز یک پنجره اعتباری ۲۵۰ میلیون دلاری برای بهبود زیرساخت‌های اطراف چابهار ارائه کرده است.

هارش پنت استاد روابط بین الملل در «کینگز کالج» لندن به روزنامه «ساوت چاینا مورنینگ‌ پست» می‌گوید: «ترامپ بار دیگر به اجرای سیاست فشار حداکثری بر [رژیم] ایران بازگشت و هدف او هم منزوی کردن ایران است. ترامپ احتمالاً برخلاف دولت اول خود تمایلی به اعطای معافیت تحریمی به هند در خصوص بندر چابهار ندارد.»

در همین حال شبکه «الجزیره» در گزارشی با موضوع «آینده قرارداد هند و ایران» عنوان کرد که پیش از این در دولت اول دونالد ترامپ نیز با آنکه ایران جزو تأمین‌کنندگان اصلی نفت هند محسوب می‌شد، اما پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های گسترده اقتصادی و تجاری علیه تهران، هندی‌ها مجبور شدند خرید نفت از ایران را متوقف کنند.

هندوستان در سال ۲۰۱۸ آمریکا را راضی کرده بود تا در پروژه بندر چابهار معافیت بگیرد زیرا وعده داده بود که این مسیر ترانزیت می‌تواند به اقتصاد افغانستان که در آن زمان متحد امنیتی کلیدی برای ایالات متحده بود کمک کند. اما حالا افغانستان هم پس از خروج ایالات متحده از این کشور در سال ۲۰۲۱ و بازگشت طالبان به قدرت، دیگر جزو حوزه‌های کلیدی برای امنیت آمریکا نیست و آینده اقتصادی این کشور اهمیت چندانی برای ترامپ ندارد.

عباس عراقچی پس از بازگشت از سفر عمان در نشست خبری ۲۹ بهمن در تهران، در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره این موضوع گفت: «ما یک توافق ۱۰ ساله در چابهار با کشور هند داریم و آنها در این منطقه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اما یکی از مسائلی که رئیس‌ جمهوری آمریکا در چارچوب سیاست فشار حداکثری اعلام کرده هم همین موضوع است. در خصوص لغو معافیت بندر چابهار می‌دانیم که هندی‌ها با آمریکایی‌ها مشورت می‌کنند و بنابراین آنها را آزاد می گذاریم تا تصمیم‌گیری کنند.»

در بخشی از این گزارش آمده «توسعه بندر چابهار از نظر استراتژیک برای هند، ایران، آسیای مرکزی و افغانستان بسیار مهم است. یکی از اهداف اصلی این پروژه برای هند، دور زدن پاکستان، به‌ منزله مسیر ترانزیتی اصلی، برای دسترسی به این مناطق است. از سوی دیگر این پروژه به ایران اجازه می‌دهد روابط تجاری‌اش با کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان را، که کشورهایی محصور در خشکی و به دنبال دسترسی به آب‌های آزادند، تقویت کند.»

توسعه بندر چابهار می‌توانست وابستگی جمهوری اسلامی را به بنادر خلیج فارس کاهش دهد. معافیت هندی‌ها در این بندر فرصت طلایی برای جمهوری اسلامی بود تا تحریم‌ها را دور بزند.

در شرایطی که حکومت ایران می‌کوشد موقعیت خود را به‌ منزله یک مسیر ترانزیت کلیدی در کریدور شمال- جنوب، که روسیه و قفقاز را به آب‌های گرم متصل می‌کند، تقویت کند به نظر می‌رسد با شرایط وخیم‌تری روبرو خواهد شد.

دولت دونالد ترامپ از ششم فوریه ۲۰۲۵ (۱۸ بهمن‌ماه) فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی را دوباره برقرار کرده و اعلام شده است که اولویت این فشارها «به صفر رساندن» فروش نفت ایران است. او دو گزینه پیش روی علی خامنه‌ای قرار داده است: معامله و امضاء یک کاغذ (توافق) یا بمباران تأسیسات نظامی! هرچند که خامنه‌ای در پاسخ به او نه تنها گفت، «با آمریکا نباید مذاکره کرد» بلکه دستور افزایش بُرد موشک‌ها را نیز صادر کرد.