بهرام فرخی – در میان دود و آتش، در بحبوحه‌ی جنگی که لبنان را به لرزه درآورده، فرصتی تاریخی برای ملتی زخم‌خورده پدید آمده است؛ فرصتی برای رهایی از زنجیرهای فرقه‌گرایی و گام نهادن در مسیر دموکراسی واقعی. امروز حزب‌الله که روزگاری خود را نگهبان مقاومت معرفی می‌کرد، در نتیجه‌ی ضربات سخت و بی‌رحمانه‌ی اسرائیل، به نهایت ضعف و انزوا رسیده است. اما آیا اجازه خواهیم داد که این شکست، او را به نماد قهرمانی بدل سازد و در مسیر یک مقاومت کورکورانه، لبنان را به آتش بکشد؟ آیا بار دیگر اجازه می‌دهیم که سرنوشت این سرزمین بر مبنای تعصب، انتقام و توطئه رقم بخورد؟
پایان افراطی‌گری، آغاز همبستگی ملی
امروز دیگر زمان آن نیست که حزب‌الله را در میدان سیاست و جامعه، همچون گذشته، به عنوان نیروی تعیین‌کننده‌ی سرنوشت لبنان پذیرفت. تضعیف حزب‌الله نباید دلیلی برای رشد افراطی‌گری شود، بلکه می‌تواند آغازگر دورانی تازه باشد؛ دورانی که در آن لبنانی‌ها بجای فرقه‌گرایی، پرچم ملی‌گرایی را به اهتزاز درآورند و بجای جدایی، به سوی اتحاد گام بردارند. جنگ داخلی و تنش‌های فرقه‌ای، همچون زخمی کهنه، لبنان را از درون فرسوده کرده است. اگر امروز احزاب دیگر لبنان با شیعیان این کشور دست دوستی دهند و دولتی ملی تشکیل دهند، می‌توان راه حزب‌الله را برای همیشه بست و از بازتولید افراطی‌گری جلوگیری کرد.
راه نجات لبنان، همبستگی در برابر تفرقه
در مقابل، اگر احزاب دیگر لبنان مسیر انتقام را در پیش گیرند و بجای اتحاد، درگیر رقابت‌های فرقه‌ای شوند، نتیجه‌ای جز تشدید بحران در انتظار نخواهد بود. حس تحقیر و سرخوردگی حزب‌الله، به راحتی می‌تواند به کینه‌ای عمیق تبدیل شود و با نخستین فرصت، به شکل خشونت و انتقام بروز پیدا کند. اسرائیل که در سایه‌ی این تحولات همواره مترصد ایجاد شکاف و گسست در لبنان بوده، در چنین شرایطی بهترین بهره را از اختلافات داخلی خواهد برد و حزب‌الله بجای نابودی کامل، در قالبی جدید و خطرناک‌تر باز خواهد گشت.
دورنمای جمعیتی و آینده‌ی لبنان
نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت، رشد جمعیتی شیعیان در لبنان است. این رشد، به زودی برتری عددی شیعیان را در کشور تثبیت خواهد کرد و در صورت تداوم نظام فرقه‌ای کنونی، لبنان را به بن‌بست سیاسی خواهد کشاند. تنها راه جلوگیری از این بحران، گذر از سیاست‌های فرقه‌ای و روی آوردن به دموکراسی واقعی است؛ دموکراسی‌ای که در آن شهروندان بر اساس هویت ملی، نه مذهب، انتخاب کنند و سرنوشت خود را به دستان اکثریت بسپارند.
یک فرصت تاریخی برای آینده‌ای روشن
لبنان امروز در نقطه‌ی عطفی قرار دارد که آینده‌ی آن را رقم خواهد زد. راه نخست، ادامه‌ی راه گذشته است؛ مسیری پر از تنش، جنگ‌های فرقه‌ای، و سیاست‌های کهنه‌ای که لبنان را سال‌ها به عقب رانده است. اما راه دوم، راه امید است؛ راهی که در آن لبنانی‌ها، با عبور از تعصبات مذهبی، به سوی کشوری آزاد، دموکرات و یکپارچه حرکت کنند.
زمان آن فرا رسیده است که شهروندان لبنان بیشتر بر کشور خود تمرکز کنند و بدون وابستگی مذهبی به حکومت‌هایی مانند جمهوی اسلامی ایران، پادشاهی عربستان سعودی و دولت فرانسه، مسیر پیشرفت خود را طی کنند.
آینده‌ی لبنان امروز رقم زده می‌شود. آیا از این فرصت تاریخی برای رهایی از چنگال افراط‌گرایی استفاده خواهد کرد، یا آن را با دستان خود به آتش خواهد کشید؟
*بهرام فرخی دانش‌آموخته علوم سیاسی و روابط بین‌الملل از دانشگاه رم و ساکن ایتالیا است.
