حسن فحص (ایندیپندنت عربی) – واشنگتن برای رسیدن به توافق جدید با ایران، سطح روابط مسکو با تهران را در نظر می‌گیرد در حالی که جمهوری اسلامی ایران به نقش فعال سعودی برای واسطه جهت رسیدن به تفاهم با واشنگتن چشم دوخته است.
استراتژی مذاکراتی رژیم ایران با ایالات متحده از زمان به قدرت رسیدن این نظام همواره بر یک اصل اساسی استوار بود: مذاکره غیرمستقیم جهت ایجاد زمینه برای دستیابی به نتیجه نهایی که همه نقاط اختلاف را هموار کند. این استراتژی مسیر را برای ورود به مرحله نهایی مذاکرات مستقیم باز می‌کند. مقامات تهران این استراتژی را از زمان ماجرای «ایران- کنترا» در میانه دهه ۱۹۸۰ دنبال کرده‌اند و آن را تا مذاکرات محرمانه‌ای که به مدت دو سال در مسقط، پایتخت عمان، جریان داشت و در سال ۲۰۱۳ افشا شد، ادامه دادند. سپس ادامه این مذاکرات به ژنو منتقل شد و رژیم ایران بطور آشکار بر سر میز مذاکره با گروه ۱+۵، شامل آمریکا، نشست.
این دکترین که مذاکره غیرمستقیم به عنوان مرحله‌ای برای پختگی تفاهمات ضروری است، نه‌تنها بخشی از استراتژی رژیم ایران است بلکه گاهی اوقات بخشی از سیاست آمریکا نیز بوده است. رژیم ایران بر این باور است که مذاکره غیرمستقیم از رسیدن به بن‌بست جلوگیری می‌کند و به تهران فرصت می‌دهد تا در صورت لزوم، واسطه‌ای جدید یا متفاوت برای احیای مذاکرات بیابد.
جمهوری اسلامی ایران قبلا در چارچوب مذاکرات غیرمستقیمی که در دوران ریاست جمهوری جو بایدن از طریق عمان و قطر انجام شد، به توافق‌هایی با آمریکا رسید که این توافق‌ها شامل تبادل زندانیان و آزاد ساختن بخشی از دارایی‌های مسدودشده ایران در بانک‌های کره جنوبی می‌شد. همچنین تلاش‌های دو طرف در زمان جو بایدن به مهار بحران ناشی از عملیات «طوفان الاقصی» میان حماس و اسرائیل کمک کرد و مانع از تبدیل آن به یک جنگ منطقه‌ای گسترده شد.
رژیم ایران به خوبی آگاه است که در شرایط کنونی و آینده، فضای زیادی برای مانور در زمینه مذاکره غیرمستقیم باقی نمانده و روابط تهران- واشنگتن به مرحله‌ای رسیده که حل آن تنها از طریق مذاکره مستقیم ممکن است. با این‌حال تهران هنوز نقش واسطه‌ها را از استراتژی مذاکراتی خود حذف نکرده زیرا واسطه‌ها می‌توانند گامی کلیدی در موفقیت آخرین مرحله مذاکرات مستقیم باشند. شکست مذاکرات مستقیم ممکن است تمامی راه‌های دیپلماتیک را ببندد و طرفین را به سطحی از رویارویی از جمله احتمال درگیری نظامی که هیچکدام مایل به آن نیستند، سوق دهد.
شوک ناشی از سیاست‌های جدید دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا علیه تهران به ویژه تصمیم وی برای بازگرداندن تحریم‌های شدید و قرار دادن تمامی گزینه‌ها روی میز، علی خامنه‌ای رهبر ایران را به اتخاذ موضعی تهاجمی سوق داد. ترامپه حکومت ایران را میان دو راه قرار داد: پذیرش مذاکره برای توافقی جدید بر سر تمامی پرونده‌ها، یا رویارویی نظامی ویرانگر.
این شرایط باعث شد که رهبر جمهوری اسلامی ایران تصمیم به بستن تمامی درهای مذاکره بگیرد و دولت مسعود پزشکیان را وادار کند که از مواضع انعطاف‌پذیر خود عقب‌نشینی کرده و از تمایل خود برای مذاکره مستقیم با رئیس جمهور آمریکا صرف نظر کند.
*منبع : ایندیپندنت عربی
*نویسنده: حسن فحص
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
