پایان کنفرانس «آی بریج»: آینده‌ای بهتر برای ایران و جهان

الاهه بقراط – کنفرانس پُل یا «آی بریج» که دکتر امیر زرکش از بنیانگذارانش اصرار دارد که واقعا «آی بریجز» است و در پی ساختن نه یک «پل» بلکه پل‌های متعدد است، پس از سه روز، از پنج‌شنبه تا شنبه، به پایان رسید و صد تن برگزار کنندگان آن روز یک‌شنبه هفتم ژوﺌن نیز گرد هم آمدند تا درباره تدارک کنفرانس آینده و تعیین محل آن تبادل نظر کرده و تصمیم بگیرند.

در برگزاری این کنفرانس بیش از ۱۵۰ نیروی داوطلب جوان از ایران و کشورهای مختلف همکاری داشتند و در مجموع ۱۰۰ نفر از ایران در آن حاضر بودند.

کیهان لندن درباره نخستین روز این کنفرانس گزارشی منتشر کرد و اینک دومین گزارش آن را همراه با گفتگوهای مختلف در این سه روز می‌خوانید. حواشی این کنفرانس را در گزارشی دیگر خواهید خواند.

هیجان ابتکار و کارآفرینی

Dave McClure از سخنرانان روز اول تمرکز سخنانش زیر عنوان «چرا کارآفرینی؟» بر روی نخستین مرحله  اقدام «کارآفرینی« یعنی یک «طرح برنامه تجاری» (بیزنس پلان) درست و منطبق بر نیاز جامعه و مصرف کنندگان بود. وی پس  از سخنرانی در حالی که توسط پرسش کنندگان ایرانی احاطه شده و از این استقبال که ظاهرا پیش‌بینی نمی‌کرد هیجان‌زده بود در پاسخ به این پرسش کیهان لندن که با توجه به اشاراتش به در نظر گرفتن نیاز جامعه و مصرف کنندگان، آیا گمان می‌کند واقعا رعایت این نکات با نکته دومی که وی بر آن تأکید داشت یعنی توزیع عدالت و حفظ محیط زیست همخوانی دارد گفت: به هرحال خود این اقدامات بر جامعه تأثیر می‌گذارد و در یک مبادله متقابل هر دو می‌توانند از هم سود ببرند. وی تأکید کرد: من بسیار خوش‌بین هستم.

Dave McClure همان است که در گزارش قبلی نوشتم سخنرانی‌اش را با «به امید دیدار در تهران…» تمام کرد.

جهان در سال ۲۱۰۰

دکتر حمید بیگلری از بنیان‌گذاران «آی بریج» نیز از سخنرانان روز اول بود. او در سخنرانی‌اش از حضور این همه جوان در کنفرانس ابراز خوشحالی کرد و با اشاره به یکی از سخنان قصار مارک تواین به عنوان «ملانصرالدین آمریکایی» آرزوی ناممکن همیشه هجده ساله ماندن را مطرح کرد و آنگاه به «نبرد» یا «رقابت» و یا «همکاری» بین ماشین و انسان به مثابه دو نیروی سرنوشت‌ساز قرن بیست و یکم پرداخت و این پرسش را مطرح کرد که آیا پیشرفت بزرگ تکنولوژی را پشت سر نهاده‌ایم؟ کدام یک از این دو، انسان  یا ماشین، برنده می‌شود؟ وی همان گونه که در گزارش پیشین کیهان به آن اشاره کوچکی شد، جهانی را تصویر کرد که در آن اتومبیل‌های بدون راننده و لنزها و عینک‌ّهایی که توسط آنها می‌توان کتاب خواند و فیلم دید و به اخبار دسترسی داشت و هم چنین کامپیوترهایی وجود خواهند داشت که حامل تمام دانش پزشکی خواهند بود. جهانی که در آن درمان بیماری‌ها از جمله سرطان و غلبه بر سالخوردگی اموری معمولی خواهند بود و عمر انسان به ۱۵۰ تا ۲۰۰ سال خواهد رسید. به نظر دکتر حمید بیگلری در سال ۲۱۰۰ ما جهانی خواهیم داشت که توسط انسان و ماشین اداره خواهد شد.

دکتر بیگلری را پس از انجام سخنرانی‌های روز اول در حالی می‌بینم که به سوی یکی از کارگاه‌های آموزشی روان است و در حین راه با خوشرویی به پرسش من که به اطلاع‌اش می‌رسانم روزنامه‌نگار کیهان لندن هستم پاسخ می‌دهد. می‌پرسم: آقای دکتر بیگلری، یک پرسش کلی و ساده دارم. با توجه به همه آنچه تصویر کردید، آیا این روند برای آدمیزاد خوب است یا بد؟!

پاسخ می‌دهد: تکنولوژی اصولا می‌تواند هم جنبه مثبت و هم جنبه منفی داشته باشد. ما در تکنولوژی هم کامپیوتر را داریم و هم بمب هسته‌ای را. بستگی به این دارد که بشر از کدام جنبه‌اش استفاده کند. تا حالا اما تکنولوژی بیشتر فایده داشته تا جنبه منفی. انسان توانسته از آن به سود خود استفاده کند. در آینده نیز می‌بایست بشریت بتواند از جنبه‌های مثبت آن به سود خود و محیط زیست‌اش استفاده کند.

از دکتر بیگلری سپاسگزاری می‌کنم و در جستجوی کامران الهیان یکی دیگر از سازندگان «پُل» به بخش رسانه‌ها می‌روم. دختر جوانی دارد با او مصاحبه می‌کند. منتظر می‌مانم تا تمام شود. کامران الهیان به ساعت‌اش نگاه می‌کند و می‌گوید تا پنج دقیقه دیگر در همین جا با دو خبرنگار دیگر قرار دارد ولی می‌تواند به پرسش من پاسخ بدهد. به فارسی می‌پرسم و او به انگلیسی پاسخ می‌دهد.

اقتصاد، دوست محیط زیست و انسان

می‌گویم: شما در سخنرانی‌تان علاوه بر جذابیتی که از روند پیشرفت تکنولوژی ارایه می‌دهید، به جنبه‌های انسان‌دوستانه آن نیز توجه دارید. واقعا فکر می‌کنید تا چه اندازه در عمل این روند به حفظ محیط زیست و هم‌چنین گسترش عدالت اجتماعی یاری برساند؟

پاسخ می‌دهد: جواب مشخصی برای این پرسش ندارم. ولی به مبانی دنیا نگاه کنید که کار می‌کند و می‌چرخد. شما هم فقط می‌توانید در این مجموعه کار کنید و در توسعه شهرها و جهان نقش داشته باشید. این توسعه به اشکال مختلف روی می‌دهد و با وجود رویدادهایی مانند جنگ پیش می‌رود. مثلا به آمریکا نگاه کنید که چگونه با فرهنگ‌های مختلف پویایی خود را حفظ کرده و پیش می‌رود یا به هند و هم‌چنین اروپا. همه این جوامع در یک توافق و تفاهم با هم گوشه‌ای از کار جهان را به دست گرفته‌اند. در عین حال، اگر ما فکرمان را تغییر دهیم همه این کارها در مورد عدالت اجتماعی و محیط زیست انجام شدنی است. «های تک» می‌تواند روی تغییر افکار و رفتار آدم‌ها نیز تأثیر بگذارد.

می‌پرسم: در مورد ایران چه فکر می‌کنید و اصولا کشورهای خاورمیانه؟ بدون بنیادهای فرهنگی و سیاسی، این روند گسترش تکنولوژیک به ویژه در میان نسل جوان آیا می‌تواند پایدار باشد؟

کامران الهیان با هیجان می‌گوید: در سال ۲۰۱۳ یک آخر هفته در رام‌الله بودم. فکرش را بکنید، در آنجا ۷۵ نفر آمدند و همه موضوع و تلاش در همین زمینه «های تِک» بود. من زیاد سفر می‌کنم. در همه جا بودم. حتی در سوریه و مصر با آن اوضاع‌شان جامعه جوان دارد فرهنگ و زیرساخت‌های تازه به وجود می‌آورد، ایران که جای خود دارد. خوبی «های تِک» این است که مجبور نیستید از نظر فیزیکی جا به جا شوید. می‌توانید در کشور و شهر و خانه خود بمانید و ارتباطات را سازمان دهید. «های تِک» آدم‌ها را به هم نزدیک می‌کند و اینها می‌خواهند که به هم نزدیک شوند. عصر ما دوران تغییر است.

الهیان ادامه می‌دهد: پیام من به رهبران جهان این است که از جوانان بیاموزید! شما خودتان هم می‌بینید که هر کسی دلش می‌خواهد به این روند تعلق داشته باشد. دوران، دوران تغییرات مثبت است. رهبران نمی‌توانند در گذشته زندگی کنند. گذشته، گذشته است. اشتباه و خطا هم جزو زندگی و روند توسعه است. باید آموخت و جلو رفت. به مایکل جردن ستاره بسکتبال جهان نگاه کنید. او در ۲۵۰ بازی باخت. ولی هر بار یاد گرفت که چه چیز اشتباه بوده است. یاد می‌گیری و قوی‌تر می‌شوی.

الهیان سپس از گاندی و دالایی لاما مثال می‌آورد و حکمت و شیوه برخورد آنها: اگر من شماها را دوست می‌دارم، برای خودم است و نه برای شما! و نتیجه می‌گیرد: این شیوه در تکنولوژی و در کارآفرینی در این زمینه و اصولا در مناسبات اقتصادی جدید هم می‌تواند پاسخ بدهد. او ادامه می‌دهد: بله، ما از گذشته هستیم. ولی آیا لازم است در این گذشته بمانیم؟! یا بهتر است به شهروندان جهان بپیوندیم و خودمان نیز شهروند جهانی شویم؟

کامران الهیان فیس بوک را یکی از پدیده‌های بی‌همتای این جهان به هم پیوسته می‌نامد. من از او به خاطر اینکه وقت‌اش را در اختیار کیهان لندن گذاشته است سپاسگزاری می‌کنم. او به سر میز دیگری برای گفتگو با خبرنگار دیگری می‌رود و من با جوان دانشجویی می‌مانم که در حین گفتگو با کامران الهیان بر سر میز ما نشست تا گوش بدهد.

فراتر از فیس بوک

خودش را امین اکبری و دانشجوی کامپیوتر از هانوفر معرفی می‌کند. در اوایل بیست سالگی است و تعریف می‌کند که از کودکی به «های تک» و «آی تی» علاقه داشته و با آنچه از کامپیوتر در خانواده تحصیل‌کرده‌شان وجود داشته خودش را مشغول می‌کرده است به طوری که مادرش فکر می‌کرد او مرتب پشت کامپیوتر بازی می‌کند ولی او خودش را آموزش می‌داده. تا اینکه یک بار در روز امتحان عربی ایده‌ای به ذهن‌اش می‌رسد و  به جای شرکت در امتحان می‌نشیند و یک برنامه به زبان «پی اچ پی» می‌نویسد و سایتی درست می‌کند به نام «مولتی لایف». آرزویش این بود که این سایت در بی بی سی انگلیسی مطرح شود، که می‌شود. سایتی که تقریبا چهار سال و نیم پیش درست کرد چیزی بود شبیه فیس بوک با این تفاوت که عامل ترجمه را نیز در پست‌ها و کامنت‌ها اضافه کرده بود. البته در سطح ابتدایی بود ولی ایده وی آن بود که این شکل جزیره‌ای و پراکنده بودن فیس بوک را به شکل یک قاره وسیع در آورد و بر مشکل زبان در ارتباط بین آدم‌ها غلبه کند و هر کسی به هر زبانی بتواند با دیگری ارتباط برقرار کند و نه فقط با هم‌زبان‌های خودش یا مثلا  انگلیسی.

دستادست

در روز نخست موارد آشنایی‌های دیگری هم پیش آمد. مثلا در سالن ورودی فردی به کارت شناسایی که از گردنم آویزان است نگاه می‌کند و می‌پرسد:

-خبرنگار هستید؟

-بله، از کیهان لندن

-می‌خواستم رفقای خودم رو معرفی کنم که متأسفانه اینجا نیستند ولی کارشون خیلی جالبه. روی کارت شما نوشته گزارشگر نوآوری‌های اجتماعی و توسعه.

-بله، چه کار می‌کنند این دوستان شما؟

-یک سایت دارند به اسم «دستادست» و کارشون اینه که برای کارهای دستی تولید شده در شهرهای کوچک و روستاها بخصوص از زنان و زنان خانه‌دار در ایران و کشورهای دیگه بازاریابی می‌کنند.

کیهان لندن در اینجا وظیفه خودش را انجام می‌دهد و در لینک بالا خوانندگان‌اش را با «دستادست» آشنا می‌کند.

بنیاد کودک

در سالنی که میزهای مختلف برای معرفی کارها و کافرآفرینی‌ها گذاشته شده تابلوی «بنیاد کودک» را می‌بینم. کنجکاو می‌شوم که «بنیاد کودک» چه فعالیتی در زمینه «های تِک» انجام داده است. از بانویی که ابراز آشنایی می‌کند و بعد یک عکس یادگاری هم می‌گیریم درباره این بنیاد و فعالیت‌هایش و ربط‌اش به این کنفرانس می‌پرسم. پاسخ می‌دهد: این فرصتی است تا ما نیز بتوانیم توجه کارآفرینان جوان را به بنیاد کودک جلب کنیم. بنیادی که ۲۱ سال پیش در شیراز تأسیس شده و اینک هفت هزار کودک نیازمند را در شهرهای مختلف ایران و در زمینه‌های مختلف از جمله آموزش و درمان پوشش می‌دهد. این بنیاد برای کودکان نیازمند ایران است و علاوه بر ایران، در کشورهای دیگر مانند آمریکا، سوییس، انگلیس، آلمان،  افغانستان، استرالیا فعال است.

کودکان زیر پوشش «بنیاد کودک» در خانواده‌های خود به سر می‌برند. خانواده‌هایی که عمدتا بدون پدر هستند. آنها از سوی مدرسه و دوست و آشنا و مددکاران اجتماعی به بنیاد معرفی می‌شوند تا به آنها کمک شود. هزینه پوشش نیازمندی‌های سه هزار تن از این کودکان از سوی همیاری‌های ایرانیان در آمریکا تأمین می‌شود. فعالیت بنیاد کودک صرفا نیکوکارانه و اجتماعی است و از سوی ایرانیان نیکوکار مورد استقبال قرار گرفته است.

موسیقی و انرژی

به چند میز دیگر سر می‌زنم. از جمله «نواک» که سیستم شنیدن موسیقی آنلاین را در زمینه موسیقی «مجاز» عرضه می‌کند و در حال حاضر رایگان است. «نواک» که بر اساس آهنگی که توسط کاربران گوش داده می‌شود، موارد دیگری را نیز به آنها معرفی می‌کند و هم چنین خبرهای مربوطه را نیز به آنها ارسال می‌کند مورد استقبال قرار گرفته است.

«تکنیک سبز» نیز توجهم را جلب می‌کند. با توجه به بحث‌هایی که بین کارشناسان در مورد استفاده از انرژی هسته‌ای یا انرژی‌ باد و خورشید در جریان است بسیار جالب است که جوانان در ایران نیز به این موضوع توجه نشان دهند و بخواهند با گسترش انرژی‌هایی مبتنی بر نیروهای طبیعی مانند باد و خورشید، جایگزین‌هایی برای سوخت‌های فسیلی مانند نفت و یا انرژی اتمی معرفی کنند. پس از چند پرسش و اندکی گفتگو معلوم می‌شود که موضوع فعلا بر سر صرفا واردات است که عمدتا از آلمان انجام می‌شود. برای تولید در خود ایران البته چشم‌اندازی در بلندمدت وجود دارد ولی کار عمده در حال حاضر گرد آوردن کارشناسان و متخصصان در پروژه‌های مختلف به اصطلاح «دانش‌بنیان» است.

مشکلات و راهکارها

دکتر علی نقی مشایخی استاد رشته مدیریت و اقتصاد در دانشگاه صنعتی شریف از سخنرانان روز دوم بود که طی سخنانی زیر عنوان «اکوسیستم اقتصاد ایران: نقش‌آفرینان و عرصه‌های مختلف» در یک نمایش «پاورپوینت» به چالش‌ها و جهت‌های این اکوسیستم پرداخت.

به نظر دکتر مشایخی، دولتی بودن اقتصاد در ایران یکی از چالش‌های بزرگ آن است. ملی کردن بخش‌های مختلف اقتصاد زیر نام دولت، به طوری که ۸۰ درصد آن توسط دولت اداره می‌شود و دخالت دولت در اقتصاد بازار نتایج منفی به بار آورده است از جمله، ناسازگاری اقتصاد با محیط زیست، رابطه بیمار با بازار بین‌المللی  و عدم مدیریت کارشناسانه و با کیفیت. اگر همه اینها در کنار مشکل تحریم‌های اقتصادی قرار گیرند آن وقت با یک اقتصاد ناکارآمد روبرو هستیم با توسعه به شدت بدوی (در مقایسه با اروپا و آمریکا و کشورهای در حال توسعه) در حالی که کشور به این توسعه نیاز دارد. اما با سیستم بانکی غیرموثر و مشکل‌دار، سیستم آموزشی بدون کیفیت و مشکل‌دار، صنعت نفت و گاز و پتروشیمی رشدنیافته که با مشکل سرمایه‌گذاری روبروست نمی‌توان گامی به جلو برداشت. بخش معادن و فلزات و اتومبیل‌سازی نیز با مشکل تکنولوژی کهنه دست به گریبان است. بقیه عرصه‌ها نیز کوچک و رشدنیافته هستند. این همه در حالیست که اینترنت و تکنولوژی ارتباطات به شدت در حال رشد است و تقاضای بسیار، کشور را که دانش‌آموختگان بسیار و بازار نسبتا بزرگ داخلی دارد، ملزم به رشد بیشتر می‌کند. به گفته دکتر مشایخی در شرایط بالا، حتی دانشجویان فارغ‌التحصیل دانشگاه صنعتی شریف نیز در چرخه اقتصاد کشور موفق نیستند.

دکتر مشایخی در پایان توضیح داد که سیاست دولت کنونی این است که سیاست خارجی را متعارف سازد، سیاست اجتماعی را بهبود بخشد و تورم را کنترل کند. اگر چنین شود، آنگاه نتیجه خوبی خواهیم داشت.

در فرصتی که پس از سخنرانی دکتر مشایخی پیش می‌آید از سوی کیهان لندن از وی می‌پرسم: با توجه به این مشکلاتی که مطرح کردید، آیا فکر نمی‌کنید راه اقتصاد و مشکلات اقتصادی از سیاست و شرایط سیاسی جدا نیست؟ چرا در این کنفرانس نسبت به آن سکوت می‌شود؟ دکتر مشایخی پاسخ می‌دهد: زمانی که عده‌ای بر اساس اشتراک نظر درباره مسایلی دور هم جمع می‌شوند و می‌خواهند کاری را انجام دهند که به هر حال به سود مملکت است، حالا ممکن است در موارد سیاسی اختلاف نظر هم داشته باشند، ولی چرا باید آن اختلافات را مطرح کنند؟ کار دارد پیش می‌رود و با این حرکات، سیاست هم مجبور می‌شود راه اقتصاد را باز کند و حتی آن را ساپورت کند. الان هم فکر می‌کنند این کنفرانس خوب است، آن را ساپورت می‌کنند.

اصرار می‌کنم: ولی چرا باید در این باره، درباره سیاست و نقش آن، سکوت کرد؟ دکتر مشایخی با خوشرویی و لبخند پاسخ می‌دهد: برای اینکه فایده ندارد!‌ این همه حرف زده شد، به جایی نرسید. بنا بر این نمی‌شود به انتظار تغییرات سیاسی نشست. تغییرات اقتصادی به هر حال تغییرات دیگر را هم می آورد.

از دکتر مشایخی سپاسگزاری می‌کنم.

میزگردهای مبتکران و موسسان

در میز گردهای کنفرانس موضوعات مختلفی به بحث گذاشته شد. آنها را می‌توان در وبسایت «آی بریجز» دنبال کرد.

آنچه اما عمدتا در آنها مطرح شد موضوع مصرف و نیازهای جامعه ایران، نوآوری و اشتغال بود. شرکت کنندگان چه در میزگردها و چه در گفتگوهایی که با آنها داشتم بر این نکته اصرار دارند که انگیزه و فرصت فقط بر سر پول در آوردن نیست بلکه برای سرمایه‌گذاری است: هم سرمایه‌گذاری اقتصادی و هم سرمایه‌گذاری فرهنگی. این سرمایه‌گذاری وضعیت و شرایط جامعه را تغییر خواهد داد.

یکی از شرکت‌کنندگان بر این نکته تأکید کرد که مصرف کننده ایرانی می‌خواهد بهترین تکنولوژی را داشته باشد. هر چیز تازه و نویی بلافاصله در بازار ایران عرضه می‌شود. این نسل جدید که در فاصله بین ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۰ متولد شده است می‌تواند ایران را تغییر دهد.

شرکت کننده دیگری در یکی از این میز گردها تآکید نمود که مساله مهم، عمل و عملکرد است. درباره همه این مسایل می‌توان حرف زد و شناخت پیدا کرد ولی مهم این است که در نهایت و در عمل چگونه پیاده می‌شود. باید این موقعیت برای ایرانیان خارج از کشور هم پیدا شود که بیایند و در ایران سرمایه‌گذاری کنند.

به نظر یک شرکت کننده دیگر، ابتکار و پایه‌گذاری باید با هم همراه باشند. بدون هر یک از اینها، دیگری کامل نیست.

شرکت کننده دیگری پیام داد: اگر می‌خواهید در ایران سرمایه‌گذاری کنید، الان وقت‌اش است! ما به مهندس بیشتر از محقق نیاز داریم و دانشگاه‌ها باید روی این موضوع سرمایه‌گذاری کنند که دانشجویان فقط نیاموزند بلکه در عمل هم بتوانند آموخته‌های خود را پیاده کنند. به استعدادهایی نیاز داریم که بتوانند طراحی و مدیریت کنند.

رسول اسکویی از «گروه سرمایه‌گذاری اسکویی» گفت: اگر این مسایل را نداشتیم که مشکلی نداشتیم! مساله این است که همه این مواردی که در اینجا به آنها اشاره شد باید با همدیگر کار کنند. نمی‌توان یک بخش را داشت و بخش دیگر را نداشت یا با هم همکاری نکنند. چیزی که ما نداریم فضایی است برای کار و همکاری.

دکتر یحیی تابش استاد علوم ریاضی دانشگاه صنعتی شریف که در آخرین بخش کنفرانس در روز شنبه گرداننده معرفی بهترین کارآفرینان جوان نیز بود تأکید کرد: ما دانش‌آموخته و دانشگاهی خیلی زیاد داریم اما کار عملی نکرده‌اند.

تأکید همه میزگردها بر سر این بود که نوآوری فقط نوآوری نیست بلکه راهی است برای کاهش مشکلات و تأمین شرایط بهتر برای زندگی بهتر و آینده‌ای بهتر. در این میان می‌بایست ارتباطات را نیز دمکراتیک‌تر کرد. با وجود اختلافات نظر بین شرکت کنندگان در میز گردهای مختلف اما همگی به آینده جهان امیدوار بودند: جهانی امن‌تر، زیباتر، آرام‌تر، صلح‌آمیزتر و مرفه‌تر.

«سیلیکون ولی» برای کارآفرینان برگزیده

بر همین اساس وقتی در آخرین ساعات کنفرانس در روز جمعه برگزیدگانی از میان مبتکران و موسسان «آی تی» در ایران معرفی شدند و سپس از میان آنها شش شرکت کارآفرین جوان برگزیده شدند تا به عنوان جایزه یکی دو هفته‌ای را در منطقه معروف «سیلیکون ولی» (مرکز افسانه ای شرکت های مشهور جهان مانند اینتل، ای بی، گوگل و…) در کالیفرنیا به سر ببرند، دکتر یحیی تابش استاد علوم ریاضی دانشگاه صنعتی شریف با ستایش تلاش جوانان ایران این بیت عباس یمینی شریف، شاعر کودکان، را خواند که شعرهایش زمانی زینت کتاب‌های فارسی دبستان بود:
دست به دست هم دهیم به مهر
میهن خویش را کنیم آباد

گفتگو با زهره الهیان، یکی دیگر از بنیان گذاران «آی بریجز» را درباره سازمان‌دهی کنفرانس، و هم چنین گفتگوهای کوتاه با مهران براتی و رامین باقری و نیز حاشیه‌های کنفرانس «آی بریجز» را در گزارشی دیگر خواهید خواند.

[الاهه بقراط]