محسن بهزادکریمی – روز دوشنبه ۳۰ نوامبر به همت مراکز مطالعاتی اگمونت و اِی.پی.سی کنفرانسی با موضوع اهمیت آب و نقش مدیریتی اتحادیه اروپا در رابطه با معضل آب در ابعاد داخلی و فرامنطقه‌ای برگزار شد.
در این نشست آقای فریتز هولزوارت مدیر مسئول موقت بخش آموزش آب در یونسکو، دکتر الکساندر یانیس کارشناس ارشد در انرژی و دیپلماسی آب در کمیته روابط خارجه اتحادیه اروپا، آقای دانیل کالیا کورسپو مدیرکل کمیته محیط زیست در کمیسیون اروپا، خانم آنیکا هِدبرگ محقق ارشد مرکز سیاسی اروپا و آقای دنیس بون وِلن از شرکت خدمات آب و زیست‌بوم سوئز شرکت داشتند.
یادآوری می‌شود که این نشست با محوریت تحقیق مفصلی که بیش از دو سال و شرکت ۱۲۰ موسسه دولتی و غیر دولتی انجام شده بود برگزار گردید. این تحقیق که برای نخستین بار از نگاهی غیر از مهندسی هیدرولیک و علم آبخیزداری به این معضل پرداخته، بررسی ابعاد اقتصادی، سیاسی و امنیتی آب و تاثیرات طلای آبی بر جوامع را مورد بررسی قرار داده است.
آقای فریتز هولزوارت به عنوان نخستین سخنران معضل آب را یک مشکل منطقه‌ای با ابعاد جهانی دانست. وی گفت: “درک معضل آب برای اروپا کمی مشکل است چون در سطح اروپا ما مشکل آب نداریم اما سیاست‌گذاران اروپایی باید توجه به ابعاد و تاثیرات معضل جهانی آب بر زیست‌بوم و همچنین جامعه اروپا داشته باشند”.
وی همچنین به اهمیت آموزش در حل بحران آب تاکید و اشاره کرد که تاثیرات گسترده آب این مسئولیت را بر گردن جوامعی که حتی مشکلی در رابطه با این معضل ندارند گذاشته تا در پروسه مدیریتی جهانی برای حل بحران آب مشارکت داشته باشند. وی گفت: “مدیریت آب و منابع آبی تاریخی طولانی در اروپا دارد، ما باید با انتقال این تجارب به کشورهایی که معضل آب دارند یاری رسانیم”. وی همچنین به برنامه‌های متعدد سازمان یونسکو در اقصی نقاط جهان خصوصا در هندوستان اشاره کرد.
در طول دور نخست سخنرانی‌ها در این کنفرانس تاکید بر نقش کمبود آب و ثبات هیدرولوژیک بر امنیت، تغذیه، اقتصاد و انرژی و بسیاری دیگر از زوایای جوامع پرداخته شد و به نقش دیپلماسی آب بر ایجاد ثبات و امنیت در مناطق بحران زده به عنوان یک راه‌کار اشاره شد. آقای هولزوارت در پایان سخنرانی خود تاکید کرد که نباید به دنبال بلندپروازی و طرح‌های عظیم بود. باید اقدام برای رفع معضل آب را از ابتدایی‌ترین قدم‌ها شروع کرد. وی به تجربیات مدیریت رودخانه‌ها و منابع آبی مشترک بین کشورهای اروپایی نظیر پروژه مدیریتی رودخانه راین و دانوب با سابقه تاریخی طولانی اشاره کرد.
وی طرح‌های کشاورزی و مقررات حاضر در این صنعت را بزرگترین علت بحران آب دانست، چرا که بیش از ۷۰ درصد از آب شیرین صرف کشاورزی می‌شود.
در بخش بعدی خانم آنیکا هِدبرگ که محقق اصلی جستار طلای آبی است به بحث پیرامون نقش آب در موفقیت اقتصادی پرداخت، وی تاکید کرد توجه و تمرکز بیش از حد بر مسئله گازهای گلخانه‌ای ما را از اهمیت و نقش آب دور کرده است. وی تاکید کرد که قانون‌گذاران اروپایی باید به نقش آب و منابع آبی در تبیین مقررات کشاورزی، زیست محیطی، انرژی، صنعت و بسیاری دیگر موارد مورد توجه قرار گیرد.” برای استفاده منابع آبی باید به موارد بسیاری نظیر بازیافت پساب‌ها، تغییر در روش تولید مواد غذایی، تغییر در رژیم غذایی و برنامه‌ریزی گسترده در رابطه صنایع غذایی پرداخت چرا که این کشاورزی است که بیشتر از هر چیز منابع آبی را سوء مصرف می‌کند”. او در پایان سخنان خود به نقش منفی بحران آب در مهاجرت‌های اجباری، بروز جنگ‌های داخلی و اختلافات مرزی در میان کشورها پرداخته و نمونه بارز آن را جنگ سوریه مثال زد. وی اشاره کرد: “بی توجهی به خشکسالی و مهاجرت‌های منطقه‌ای طی دو دهه اخیر در سوریه از اصلی‌ترین دلایل بحران حاضر است و می‌بینیم که دامنه این بحران امروز گریبان‌گیر جهان شده است. مناطق بسیاری در جهان امروز شرایط مشابهی دارند نظیر آنچه در میان مصر و سودان در حال رخ دادن بود و یا شرایط بنگلادش و هند در آینده‌ای نه چندان دور و ده‌ها مورد دیگر”.
هر چند آب تا کنون معضلات عدیده‌ای به وجود آورده و باعث بروز جنگ‌های متعددی شده است اما همین آب می تواند با مدیریت مناسب و حسن نیت تبدیل به همکاری و طرح‌های توسعه پایدار گردد.
“باید در سیاست‌گذاری‌های آینده در نظر داشت که چطور بحران آب و هوایی می‌تواند بلایای طبیعی را رقم زند و معضلات امنیتی و اجتماعی را در ابعاد فرا منطقه‌ای به وجود آورد”. به گفته وی “آرمان‌های ما در قالب برنامه جهانی توسعه پایدار باید بحران آب را در کنار فقرزدایی در راس برنامه خود داشته باشد و اتحادیه اروپا باید تجربیات و توانایی خود را برای رفع این معضلات در ابعاد فرا منطقه‌ای به کار گیرد.»
به گفته وی، آمار و ارقام نشان می‌دهد که تنها ۸% از آب مصرفی در دنیا صرف مصرف خانگی می‌شود و بقیه ۷۰% در کشاورزی و ۲۲% در صنایع مورد مصرف قرار می‌گیرد.
باید حق دسترسی به آب آشامیدنی سالم و سرویس بهداشتی مناسب برای تمام آحاد بشر به عنوان یک حق شناخته شود. در اسناد مختلفی تا کنون چه در اتحادیه اروپا و چه در دیگر سازمان‌های بین‌المللی نظیر یونسکو بر این حق تاکید شده است اما هنوز اقدامات مقتضی و شایسته‌ای برای حل این معضل صورت نگرفته.
در بخش بعدی آقای دنیس بون ولن از شرکت خدمات آب و زیست بوم سوئز به تشریح و توضیح خدمات این شرکت تراز اول اروپایی پرداخت. وی نقش مثبت در سرمایه‌گذاری در بخش محیط زیست و آب به عنوان یک اقتصاد گردشی با در آمد بالا را بسیار پر اهمیت دانست. وی اشاره کرد که در اروپا حتی در حدود یک میلیون نفر مشکل آب دارند و حدود ۲ درصد از سرویس‌های بهداشتی مناسب برخوردار نیستند.
به گفته وی “بحران آب ابعاد جهانی دارد، و تنها با ابتکار و نوآوری در روش‌های بازیافت می‌توان استفاده دو چندان از منابع آب و حتی فاضلاب داشت”. وی با اشاره به بازیافت فاضلاب شهری و تصفیه آن برای مصارف کشاورزی این روش را دارای مزایای دو چندان دانست چرا که استفاده از فاضلاب تصفیه شده برای کشاورزی نیاز کشاورزان به کود شیمیایی و طبیعی را کمتر می‌کند و بسیار سودآورتر و از امنیت بهداشتی بالایی برخوردار است.
در ادامه وی به این مهم که ۴۰% از جمعیت جهان به فاصله کمتر از ۱۰۰ کیلومتر از دریاها زندگی می‌کنند، کارخانه‌های آب شیرین‌کن را راه‌کار دیگری برای حل معضل کم آبی دانست و گفت: “در حال حاضر صنعت آب شیرین‌کن بسیار پیشرفته و به صرفه است و امکان تولید آب شیرین بسیار راحت‌تر از دهه‌های پیشین است اما این دلیل بر ادامه مصرف بی رویه منابع زیر زمینی نیست باید با نوآوری‌های جدید در صنایع آب پخش نظیر سیستم توزیع آب هوشمند از هدر رفتن آب جلوگیری کنیم. باید در رابطه با قیمت‌گذاری هم چاره اندیشید چرا که آب از برق و گاز بسیار ارزان‌تر است در جایی که اگر ارزشش بیشتر از گاز نباشد کمتر نیست”.
وی افزود، “در رابطه با بازیافت فاضلاب بهترین مثال کارخانه سوئز در شهر استراسبورگ است، این کار خانه به طور همزمان از پساب‌های خانگی و صنعتی این شهر گاز متان تولید می‌کند و مستقیما به شبکه گاز شهر تزریق می‌کند. امکان تصفیه آب با دو استاندارد مصرف خانگی و کشاورزی، تولید گاز متان و همچنین تولید الکتریسیته اصلی‌ترین دستآورد صنعت بازیافت آب و فاضلاب است که در کنار تمام این منافع توانسته تنها برای شرکت سوئز ۲۹ میلیارد دلار در سال در آمد هم داشته باشد”.
سخنران بعدی آقای دانیل کالیا کرسپو مدیر کل کمیته محیط زیست کمیسیون اروپا بود که به تشریح و توضیح در رابطه با پروژه‌های مشارکتی میان اروپا و دیگر کشورها پرداخت. وی با اشاره به این که بیش از یک‌صد کشور در حال حاضر در پروژه‌های مدیریت آبی از همکاری‌های اتحادیه اروپا برخوردارند بر نقش اتحادیه در سطح بین‌الملل در جهت رفع معضل آب تاکید کرد. وی با اشاره به ابعاد همکاری‌های اتحادیه اروپا و دیگر کشورها در قالب فروم جهانی آب تاکید کرد که اروپا تجربیات خوبی در زمینه آبخیزداری دارد و دیپلماسی آب با ابعادی گسترده می‌تواند در پیشبرد اهدافی حتی ورای رفع معضل آب نظیر آموزش، فقرزدایی و توسعه پایدار تاثیرگذار باشد.
در بخش آخر آقای الکساندر یانیس از کمیته روابط خارجه با اشاره به اینکه نیازی به تاکید دو چندان بر مقوله آب نیست چرا که آب در محوریت برنامه‌ها به طور نا محسوس جا دارد گفت تاثیر معضل آب و کم آبی در روابط بین‌المللی در یک تحقیق نمی گنجد به ویژه آن که آب در امروز و آینده ما نقش عمده و اساسی دارد.
وی گفت: “همان طور که در نقشه می‌بینید مناطقی که تا ۲۵ سال آینده دچار بحران آب می‌شوند الان در صلح و امنیت و آرامش و ثبات‌اند. آب معضل بسیار پیچیده و تاثیرگذاری است. شاید بیان اینکه آب می‌تواند موجب بروز جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای شود در نگاه اول باورش سخت باشد اما از گذشته تا امروز تاریخ شاهد چنین منازعاتی بوده است. در دنیا بیش از ۲۶۰ مرز مشترک آب شیرین وجود دارد که در صورت بروز بحران آب در این مناطق می‌تواند معضلات اجتماعی و درگیری‌های مرزی به وجود آورد».
