(+عکس) بالاخره، بعد از مهاجرت بیش از یک میلیون نفر در سال گذشته به اروپا و کوچ تعداد بیشتری در آینده‌ی نزدیک، ناتو تصمیم گرفت با ارسال ناوگان دریایی به دریای اژه، خطر قاچاق انسان را مهار کند.
اگرچه می‌توان دستپاچگی را در این تصمیم حس کرد، ولی به درستی مشخص نیست که چنین اقدامی‌چگونه می‌تواند بر تصمیم پناهجویان سوری برای فرار از جهنم سوریه تاثیر بگذارد. آیا ناوگان دریایی ناتو مانع حرکت قایق‌های آوارگان سوری خواهد شد؟ یِنس اشتولتِنبِرگ، دبیر کل ناتو، در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «این تصمیم، مانعی برای حرکت قایق‌های پناهجویان سوری نخواهد تراشید.»
ژنرال فیلیپ بریدلاو، فرمانده ارشد ناتو در اروپا، پیش‌تر به خبرنگاران گفته بود که نیروهای تحت امر وی برای همکاری با قایق‌های پناهجویان، آموزش‌های لازم را دیده‌اند. او در ادامه افزود: «این مأموریت در وقت اضافه داده شده، تصمیم بسیار سریع گرفته شده، و ما باید بلافاصله برای تمرین‌های نظامی آماده شویم.»
بدین ترتیب، سنگینی سایه‌ی نظامی‌ناتو به بهانه‌ی بشردوستانه در اروپا که با بحران هجوم آوارگان سوری به دروازه‌های یونان دست و پنجه نرم می‌کند، احساس خواهد شد.
این تصمیم به سرعت از سوی برخی نهادهای امدادرسان مورد انتقاد قرار گرفته شده است. «پزشکان بدون مرز» آن را نابخردانه توصیف کرده‌اند، و در بیانیه‌ای اظهار داشته‌اند که اروپا، ترکیه و دیگر بازیگران جنگ سوریه باید به راه حل‌های بشردوستانه برای پایان جنگ و نه ایجاد موانع در کوچ آوارگان به ساحل امن، تمرکز کنند.
شاید بتوان ردّ پای تصمیم اخیر ناتو را در گفتگوی چند روز گذشته بین آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، و رجب طیّب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه، دنبال کرد. آلمان مقصد اصلی پناهجویان است، و ترکیه با موج جدید آوارگان سوری رو به رو خواهد شد.
مقامات ناتو اعلام کردند که ۳ کَشتی از کانادا، آلمان و ترکیه تحت فرماندهی یورک کلاین، دریادار آلمانی، به دریای اژه روانه شده است. این گروه، مسیرهای آبی را وارسی کرده و به اتحادیه‌ی اروپا گزارش خواهد داد. شواهدی از حضور مستقیم ایالات متحده در دست نیست. در ضمن، ناتو در کنترل مرز ترکیه– سوریه، مسیر حرکت آوارگان و نیز فعالیت قاچاقچیان، حضور پُررنگ‌تری خواهد داشت.
آیوو دالدِر، نماینده پیشین آمریکا در ناتو، از نامساعد بودن شرایط همکاری نظامی در بحران پناه‌جویی در گذشته خبر داد و دلیل آن را اصرار اتحادیه اروپا در کنترل اوضاع عنوان کرد. «فرانتِکس» نام فعلی سازمان کنترل مرزی اتحادیه اروپا است که از کمبود اطلاعات مهم امنیتی رنج می‌برد و در شرایط اضطراری تنها می‌تواند به اطلاعات ارگان‌های دولتی اعضای اتحادیه اروپا نظیر ارتش ایتالیا و گارد ساحلی یونان دلگرم باشد. این سازمان نتوانست از مرگ ۳۸۰۰ پناه‌جو در مدیترانه در سال گذشته و مرگ ۴۰۰ آواره در سال جاری در مرزهای آبی اروپا جلوگیری کند. دالدِر در مقام ریاست شورای روابط بین‌الملل شیکاگو، در ادامه می‌گوید: «اتحادیه اروپا کار زیادی نمی‌توانست بکند، ولی ناتو بیشتر عمل خواهد کرد. آمریکا از ناتو حمایت می‌کند. البته، این راه حلِ بحران پناه‌جویی نیست ولی بهتر از بی عملی است.»
جِفری رافکِه، دیپلمات پیشین آمریکایی و از مقامات فعلی ناتو در مرکز مطالعات بین‌الملل و استراتژیک واشنگتن، بر عدم توانایی «فرانتِکس» در کنترل اوضاع مهر تأیید زده، و می‌گوید: «ایالات متحده و ترکیه عضو ناتو هستند ولی در اتحادیه اروپا حضور ندارند، ازاین رو باید بیشتر در صحنه باشند. آیا ناتو می‌توانست و می‌بایست زودتر وارد گود شود؟ بله، ولی بدان معنی نیست که در حال حاضر نباید کاری کند.»
اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا، از تقاضای آلمان، یونان و ترکیه، به عنوان ۳ عضو از اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، برای ارسال ناوگان دریایی ناتو به منظور مقابله با موج جدید پناهجویان افغانی، عراقی، اهل اریتره، و سوری به مرزهای خود، خبر داد. در میان این پناهندگان، مهاجرانی از جنوب آسیا و آفریقا نیز دیده می‌شود که واجد پناهندگی سیاسی نیستند. وی در ادامه می‌افزاید: «وزرای دفاع در ناتو، مقامات نظامی‌ناتو بوده و نظرات هر یک، در تصمیم‌گیری برای مقابله با قاچاق انسان‌های نگون بخت دخالت داشته است.»
Reuters©
ناتو کوله باری از تجربه‌ی تعقیب و نجات انسان‌ها دارد، و می‌کوشد گریبان قاچاقچیان انسان را در این برهه از زمان بگیرد. رافکِه تصویری از این تراژدی نشان می‌دهد: «مهاجران برای رسیدن به ترکیه، عبور از دریا به سمت یونان، و حرکت به سوی کعبه‌ی آزادی در شمال اروپا، به قاچاقچیان انسان متوسل می‌شوند؛ بدون همراهی قاچاقچیان پا در وادی خطر می‌گذارند و مرگ را به ثمن بخس می‌خَرند. قاچاق زیرِ زبان ملوانان مسیر ترکیه – یونان مزه می‌کند. ولی با ورود ناوگان دریایی ترکیه- یونان-آلمان، این طعم به تلخی خواهد گرایید.»
آیان لِسِر، کارشناس سیاست خارجی در بنیاد مارشال در آمریکا، استراتژی ناتو را برای سال‌های آینده نه نمادین بلکه عمل‌گرا تلقی می‌کند و آن را ناشی از مشکلاتی می‌داند که در شرق، روسیه، جنوب آسیا، مدیترانه، خاورمیانه و شمال آفریقا وجود دارد.
دولت آلمان به تازگی اعلام کرد که کنترل مرزهای کشور را برای مدت ۳ ماه دیگر تمدید کرده است. به دلیل ورود روزانه حدود ۱۳هزار پناهنده به شهر جنوبی مونیخ، در میانه‌ی سپتامبر گذشته ایست‌های بازرسی در مرز جنوبی (با اتریش) گذاشته شد. این تدابیر تا حدودی کارگر افتاد و شمار پناهجویان به نصف کاهش یافت، ولی دولت آلمان همچنان با چالش اسکان آوارگان دست به گریبان است. وزیر کشور آلمان به تازگی اظهار داشت: «در حال حاضر نمی‌توانیم از کنترل مرزها چشم بپوشیم. در این باره، با مقامات اتریش و دیگر اعضای اتحادیه اروپا رایزنی می‌کنیم.» البته دولت آلمان پذیرفته است که به اعضای (تحت شرایط دشوار) خانواده‌ی پناه‌جویانی که وارد خاک آلمان شده‌اند، اجازه ورود صادر کند، به این معنی که فقط با احراز دلایل اضطراریِ بشردوستانه، امکان دریافت پناهندگی برای تمام اعضای خانواده وجود دارد.
روز پنج‌شنبه ۱۱ فوریه، دادگاهِ ۲ متهم سوری به نام‌های عاصم الفرهاد و موافق الاباش به جرم دست داشتن در غرق شدن آیلان، کودک ۳ ساله کُرد، و چهار پناهنده‌ی دیگر (شامل مادر و برادر آیلان) در ماه سپتامبر گذشته، در شهر بُدروم ترکیه آغاز شد. تصاویر جنازه‌ی این کودک در ساحل بدروم، روح بشریت را آزُرد. متهمین پرونده در صورت اثبات اتهام در قاچاق انسان و غفلت تعمّدی منتهی به مرگ ۵ نفر، هر یک به ۳۵ سال زندان محکوم خواهند شد. ولی، آیا این پایانِ داستانِ غم‌انگیز پناهندگی است؟
*منبع: نیویورک تایمز، ۱۱ فوریه ۲۰۱۶
*مترجم: علیرضا اکبری
