روشنک آسترکی- روزنامه شرق در شماره ۲۵۶۴ خود گزارشی در معرفی اشخاص حقیقی و حقوقی دریافت‌کننده بودجه فرهنگی ایران منتشر کرد که نشان می‌دهد بودجه‌بندی فرهنگی در ایران توسط دولت و مجلس چگونه انجام می‌شود.
در این گزارش می‌بینیم که دریافت‌کنندگان بودجه‌ی بیش از هزار میلیارد تومانی فرهنگی دولتی در «جدول شماره ۱۷» پیوست لایحه بودجه − که به همین عنوان شهرت یافته است− به جریان اصولگرای افراطی یا محافظه‌کار طرفدار رهبر نظام اسلامی تعلق دارند. برای نمونه٬ بودجه‌ای به مبلغ ۳۰ میلیارد تومان با عنوان «کمک به آستان‌های زیر نظر مقام معظم رهبری» در جدول آمده است که این ردیف بودجه در لایحه دولت نبود و نمایندگان مجلس به فهرست بودجه‌بگیران اضافه کرده‌اند. البته نام شخص یا مرکزی که بودجه به حساب او واریز می‌شود، در جدول نیامده است.
بودجه فرهنگی در ایران به سه بخش تعلق می‌گیرد؛ بخش نخست وزارت ارشاد، مؤسسات، شوراها و ستادهای دولتی است که کارکرد آنها به طور عمده، فرهنگی تعریف‌شده است. بخش دوم٬ نهادهای دولتی و حکومتی هستند که فرهنگی نیستند ولی در آنها یک بخش یا معاونت تعریف شده است که کار فرهنگی انجام می‌دهد. به عنوان نمونه می‌توان به نهاد عقیدتی- سیاسی یا معاونت فرهنگی نیروهای مسلح اشاره کرد. بیشتر این نهادها وظیفه تبلیغی‌ـ فرهنگی دارند. در نهایت بخش سوم٬ بودجه فرهنگی به برخی از مؤسسه‌های غیر دولتی مانند حوزه علمیه قم و موسسه‌های وابسته به آن، هیات رزمندگان اسلام، طرح زیارت و تعداد پرشماری مؤسسه که تحت عنوان‌هایی مانند علمی، آموزشی، پژوهشی و فرهنگی دسته‌بندی شده‌اند، تعلق می‌گیرد.
در واقع بخش سوم بودجه به اصطلاح فرهنگی کشور بر اساس جدول پیوستی به لایحه بودجه با عنوان «جدول ١٧» به این نهادها پرداخت می‌شود و نکته قابل توجه این است که مؤسسات جدول ۱۷ از راه‌های دیگر هم از دولت و هم از منابع دیگر (مانند رهبر، وجوهات شرعی مردم و موقوفات) بودجه دریافت می‌کنند. نکته قابل تامل دیگر این است که در سال‌های اخیر نهادهایی همانند مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(به مدیریت مصباح یزدی) و بنیاد سعدی(به مدیریت حداد عادل)، از جدول ١٧ خارج و به ردیف‌های ثابت بودجه سالانه اضافه شده‌اند.
همچنین با وجود آنکه نهادها و سازمان‌هایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، بسیج و حوزه علمیه قم و شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه در ردیف‌های ثابت بودجه سالانه قرار دارند٬ بخش‌هایی متعلق به این نهادها در جدول ١٧ نیز حضور دارند و از این محل هم بودجه دریافت می‌کنند.
برای نمونه نگاهی می‌کنیم به بخشی از بودجه‌بندی سال ۹۴ توسط دولت در بخش فرهنگ:
-وزارت ارشاد: ۷٬۶۹۳٬۲۰۷ میلیون ریال
-نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور: ۱٬۱۴۷٬۶۴۱ میلیون ریال
-سازمان اسناد و کتابخانه ملی: ۶۳۹٬۷۳۹ میلیون ریال
-سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری: ۴٬۸۳۰٬۷۸۵ میلیون ریال
-سازمان تبلیغات اسلامی: ۲٬۶۰۵٬۵۵۹ میلیون ریال
-دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم: ۹۰۵٬۲۸۳ میلیون ریال
-نهاد ریاست جمهوری: ۳۸۳٬۱۹۷ میلیون ریال
-کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس: ۱۶۳٬۰۰۰ میلیون ریال
-وزارت کشور: اجرای طرح تحول اجتماعی و فرهنگی ۱۹۱٬۵۰۰ میلیون ریال
-اعتبارات اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی: ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ میلیون ریال
-مرکز خدمات حوزه‌های علمیه:۵٬۰۷۰٬۰۰۰ میلیون ریال
-شورای عالی انقلاب فرهنگی: ۴۲۵٬۶۰۹ میلیون ریال
-سازمان صداوسیما: ۱۰٬۶۸۹٬۴۰۳ میلیون ریال
-سازمان حج و زیارت: ۳۲٬۸۳۳ میلیون ریال
-بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس: ۳۳۲٬۰۴۰ میلیون ریال
-شورای عالی حوزه‌های علمیه: ۲٬۸۳۸٬۴۲۶ میلیون ریال
-شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران: ۱٬۵۲۷٬۴۲۵ میلیون ریال
-سازمان اوقاف و امور خیریه: ۹۴۷٬۶۶۹ میلیون ریال
-بنیاد شهید و امور ایثارگران: ۸۲٬۳۶۶٬۹۵۵ میلیون ریال
-موسسه نشر آثار امام خمینی: ۵۲۶٬۱۶۲ میلیون ریال
-سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی: ۲٬۱۵۴٬۷۷۰
-کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی: ۶۱٬۸۳۸ میلیون ریال
-شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی: ۲۸۱٬۶۴۱ میلیون ریال
همان‌طور که تقسیم‌بندی بودجه‌ای بالا مشخص می‌کند، وزارت ارشاد کشور که متولی امور فرهنگی است، سهمی اندک از بودجه فرهنگی دارد. حسین نوش آبادی سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شهریور ماه سال ۹۴ در سخنانی گفته بود: «ما نهاد مسوول در امور فرهنگی هستیم اما تمامی اختیارات را نداریم، یک نوزدهم بودجه فرهنگی کشور در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است اما باید پاسخگوی تمامی اتفاقات فرهنگی باشیم».
در حالی یک نوزدهم بودجه کشور به وزارت کشور تعلق می‌گیرد که بر اساس ماده ۲ قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب ۱۳۶۶ مجلس شورای اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که مسوول اجرای سیاست‌های رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران در زمینه فرهنگ عمومی است، وظایف اساسی سی گانه ای که در این ماده شمرده شده را عهده دار است.
در همین حال٬ علی جنتی وزیر ارشاد دولت روحانی با تاکید بر اینکه حوزه‌های علمیه بیشترین بودجه فرهنگی کشور را دریافت می‌کنند٬ توضیح داده است: «همه این مراکز مجموعاً سیاست‌های کلی نظام را دنبال می‌کنند. عموماً سیاست‌های شورای انقلاب فرهنگی یا سیاست‌های اعلام شده از طرف مقام معظم رهبری را اجرا می‌کنند و حتی مؤسسات و نهادهای خصوصی هم به علت نظارتی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر آنها دارد سعی می‌کنند همین سیاست‌ها را اجرا کنند».
نکته قابل توجه در بودجه‌بندی فرهنگی کشور همان‌طور که علی جنتی نیز به آن اشاره کرده این است که نهادهای انقلابی و حوزوی تنها با ۱۴ موسسه، بیشترین سهم یعنی ۲۶۱ میلیارد تومان (۷۹٪) از بودجه را دارند. بودجه‌ی نهادهای دانش‌آموزی از بودجه‌ی موسسه‌های پژوهشی هم بیشتر است.
برای نمونه ۳۳ درصد از بودجه‌ی ۳۳۰ میلیارد تومانی فرهنگ تنها به سازمان بسیج اختصاص دارد. بعد از این نهاد انقلابی، حوزه‌های علمیه بیشترین سهم از بودجه را دارند. همچنین آستان‌های مربوط به آیت‌الله خمینی که با مدیریت سید حسن خمینی، نوه او اداره می‌شوند، ۴ ردیف بودجه فرهنگی کشور و نزدیک به ۵۶ میلیارد تومان به خود اختصاص داده‌اند.
با توجه به سهم نهادها و سازمان‌های مذهبی از بودجه فرهنگی٬ این پرسش مطرح می‌شود که این سازمان‌ها چه خدمتی به فرهنگ ایران انجام می‌دهند و این بودجه کجا و به چه صورتی هزینه می‌شود.
واقعیت این است که نه تنها کارکرد این نهادها و سازمان‌ها هیچ ارتباطی با فرهنگ و فرهنگ‌سازی در کشور ندارد، بلکه هیچ نظارتی نیز بر مصرف بودجه‌های دریافتی توسط بیشتر آنها وجود ندارد و مبهم بودن چگونگی مصرف بودجه های کلان در این نهادها و سازمان‌ها همواره مورد بحث بوده است. به طوری که حسن روحانی در اختتامیه جشنواره مطبوعات در این رابطه گفت: «امروز بودجه عظیم فرهنگی در اختیار نهادها و بخش‌هایی است که لااقل تحت نظارت قوه مجریه یک کشور به معنی خاص کلمه نیستند».
تخصیص میلیون‌ها تومان بودجه کشور به نهادها و سازمان‌هایی که نه در گروه فعالان فرهنگی قرار می‌گیرند و نه مشخص است با این بودجه چه می‌کنند در حالی صورت می‌گیرد که وضعیت بخش‌های مختلف فرهنگی ایران از نشر و کتاب تا سینما و تئاتر با مشکلات زیادی روبرو است. به جز ممیزی و سانسور که مشکل اصلی بخش‌های فرهنگی کشور در زیر سایه جمهوری اسلامی است، کمبود بودجه، باعث بروز بحران در بخش‌هایی چون نشر و رکود و انفعال در بخش‌هایی چون تئاتر شده است.
