عصر یکشنبه اول ماه مه در بنیاد فرهنگی فردوسی در لندن٬ فروغ صابر پژوشگر علوم انسانی، تحت عنوان ” تاثیر محیط زیست و باورهای دینی بر فرهنگ خوراک ایرانیان” سخنرانی داشت.
جلسه توسط احمد وحدت خواه از اعضای فعال بنیاد فردوسی گشایش یافت. او پس از خیر مقدم به حاضران، گفت که برنامه‌های بنیاد فردوسی برگزاری سخنرانی و طرح مباحث برای شناخت بهتر و عمیق‌تر تاریخ و فرهنگ در گستره تاریخی ایران است، همچنان که سخنرانی آن روز در همین راستا است.
به دنبال مقدمۀ کوتاه او٬ سر آغاز سخنرانی فروغ صابر تنوع آب و هوایی در ایران بود. او در این زمینه گفت که با وجود تنوع آب و هوایی٬ بخش‌های بزرگی از ایران دارای آب و هوایِ خشک و آفتاب سوزان و درگیر مشکلات کمبود آب هستند.
به گفته او البته آفتاب شدید منجر به کیفیتِ خوب و طعمِ شیرین میوه‌های ایرانی شده است. ذائقۀ ایرانیان هم به طعم و بوی قوی میوه‌های ایرانی عادت کرده و به همین دلیل میوه های اروپایی برای ایرانیان کم مزه هستند. فروغ صابر افزود که ایرانی‌ها به ویژه در زمینۀ کاشت و پروش سبزیجات دارای تجربه و دانش هستند و ما شاهد انواع گیاهان، سبزیجات، حبوبات و استفادۀ فراوان از آنها به صورت خام و پخته و به صورت ترشی در وعده‌های غذاهای ایرانیان هستیم.
به گفته این پژوهشگر٬ مجاورت با آب و برخورداری از سواحل طولانی در شمال و جنوب کشور٬ دسترسی به تنوع گستردۀ مواد غذایی دریایی را در کشور به ویژه در شمال و جنوب امکان‌پذیر کرده است.
سخنران پس از موضوعِ آب و هوا به تاثیر باورهای دینی و به ویژه دین زرتشت بر غذاهای ایرانی پرداخت. به گفته او٬ باورهای دین زرتشتی تاثیرِعمیقی بر ایرانیان گذاشته است و هنوز هم در ذهن و روان آنها حضور پررنگی دارد. فروغ صابر اضافه کرد که یکی از باورهای بنیادین در دین زرتشت حضور توامان دوگانگی‌هایی مانند نیکی و بدی و تاریکی و روشنایی در جهان و لزوم حفظ توازن بین آنها است؛ باوری که به گفته او در ترکیب غذاهای ایرانی و نحوه صرف آنها نیز دیده می‌شود و این جملۀ معروف که “عقل سالم در بدن سالم است” نشانۀ همین باور است.
این پژوهشگر افزود وقتی صحبت از غذاهای متوازن می شود منظور این است که غذاهای ایرانی بیش از حد معمول تند، شور و یا شیرین نیستند. توازن در مقدار استفاده گیاه و گوشت و پرهیز از مصرف هر روزۀ گوشت، پلو و یا سبزی نیز ناشی از همین باور است. تقسیم‌بندی مواد غذایی به سردی و گرمی و لزوم حفظ توازن بین آنها از سالیان دور در باور ایرانیان وجود داشته است و به همین دلیل آنها از مصرف هر روزۀ مواد غذایی سرد مانند ماست و هندوانه و مواد غذایی گرم مانند خرما و زعفران پرهیز می‌کنند.
فروغ صابر در ادامه صحبت‌های خود افزود که ایرانیان از دوران باستان به پخت و صرف غذا اهمیت ویژه‌ای می‌دادند. به عنوان نمونه نه فقط شراب می‌نوشیدند بلکه از آن در غذاهای خود نیز استفاده می‌کردند. استفاده فراوان از واژۀ شراب در اشعار عمر خیام و حافظ هم نشانۀ روشنی است مبنی بر اینکه که شراب جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ ایران داشته است.
فروغ صابر در پایان سخنرانی خود به پرسش‌های حاضران پاسخ داد.
صابر در خصوص صرف همراه با آرامش و بی‌استرس عذا٬ به فرهنگ فرانسوی‌ها و ایتالیایی‌ها و اهمیتی که آنها به این مساله می‌دهند اشاره کرد و به گفته او شاید به همین علت است که با وجود تنوع غذاهای آنها در هر وعده غذایی٬ افراد در این کشورها معمولاً سالم‌تر و دارای اندامی موزون‌تر از بسیاری از افراد در کشورهای دیگر هستند.
به اعتقاد سخنران٬ اهمیت داشتن مصاحبت بر سر سفره غذا نکتۀ دیگری است که امروزه با زندگی ماشینی در حال از بین رفتن است. به گفته او اهمیت ضرب‌المثل‌هایی مانند “روی یک سفره بزرگ شدن” و “یا نون و نمک خوردن“ در فرهنگ ایران از همین نکته سرچشمه می گیرد.
در پایان٬ سخنران در پاسخ به اینکه برخی می‌گویند غذاها در خلق و خوی ملت‌ها نقش دارند٬ گفت که این جمله به معنای نقش مکانیکی آنها نیست٬ به عنوان مثال اگر گفته شود که مصرف بالای گوشت انسان‌ها را تندخو می‌کند به طور مکانیکی درست نیست چرا که احتمالا مصرف سرانۀ گوشت در ایران به عنوان مثال کمتر از بریتانیا است اما به دلایل مختلف تاریخی و اجتماعی٬ انگلیسی‌ها از ایرانی‌ها خونسرد‌تر هستند٬ به عبارتی این خلق و خو محصول شرایط طبیعی و نیز شرایط تاریخی و اجتماعی و سیاسی است.
