اگر فکر می‌کنید در امنیت هستید٬ این مطلب را بخوانید.
شادی امین- مدتی است دستگاه‌های اطلاعاتی وامنیتی٬ روش‌های جدید و در عین حال بسیار ساده‌ای را برای به دام انداختن کاربران فیس‌بوک و تلگرام و همچنین کسانی که صاحب نام٬ دارای پیشینه فعالیت و یا سابقه دستگیری و زندان هستند به کار می‌برند. افراد بسیاری در ماه‌های گذشته، به درجات گوناگون قربانی این روش دستگاه امنیتی نظام «تدبیر و امید» شده‌اند. روش‌های شناخته شده‌ای که برخی از آنها پس از سال‌ها توسط قربانیان بازگو می‌شوند تا همدلی جامعه و هوشیاری دیگران را در رویارویی با چنین شیوه‌ای ممکن کنند. روایت‌های شیرین عبادی و مهرانگیز کار نمونه‌های عبرت‌انگیزی از این شیوه‌های فشار امنیتی هستند.
این بار در روش‌های جدید، با استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی از قبیل فیس‌بوک، اینستاگرام٬ تلگرام و… ابتدا با نام و هویت جعلی و در بسیاری از موارد تحت پوشش و نام افراد شناخته شده با فرد هدف تماس می‌گیرند و زمینه اعتماد را در قربانیان خود ایجاد می‌کنند. بعد با همان هویت جعلی با آنها چت کرده و خواهان گفت وگو، نظرسنجی و یا مصاحبه می‌شوند. اما در تداوم کار و زمانی که افراد حاضر به مصاحبه صوتی و یا تصویری شده اند، برای پرهیز از لو رفتن و روشن شدن اینکه با نام دروغین ظاهر شده‌اند، فرد را ظاهرا به همکار دیگری (در اینجا فردی شناخته نشده و به اصطلاح بی‌نام و نشان) وصل می‌کنند و سپس بازجویی غیررسمی آنلاین با خیال راحت، توسط همکار آنها انجام می‌شود.
در پخش و انتشار صداها و تصویرهای به دست آمده٬ آنها برعکس دوره‌های قبل که پروژه‌های خود را نام‌گذاری می‌کردند مانند عملیات چشم روباه٬ پروژه ناصح٬ پروژه عنکبوت و …، این بار صحبتی از پروژه امنیتی نیست. حالا دستگاه‌های امنیتی- اطلاعاتی، نقش خود را در این اقدامات و انجام این مصاحبه‌های دروغین انکار می‌کنند٬ تولید آنها را به اشخاصی از درون این رسانه‌ها و تشکل‌ها نسبت می‌دهند و خود با خیال راحت در جاهای دیگر قربانیان جدید می‌جویند. برای مثال در اجرای پروژه «زدن» شبکه تلویزیونی «من و تو»٬ به دروغ ویدیوها را به شخصی غیر واقعی به نام «معین سعیدی» که گویا پیش‌تر از مدیران این شبکه بوده و استعفا کرده است٬ نسبت دادند. بر این اساس٬ وب‌سایتی به همین نام ایجاد و ویدیوها را ابتدا در آنجا منتشر کرده و سپس در «فارس نیوز»٬ «مشرق نیوز»٬ «شفقنا»٬ «جام نیوز» و ده‌ها رسانه رسمی و غیررسمی خود بازنشر می‌کنند. علت این امر هم این است که اگر مشخص شود انجام این گفت وگوها از مجموعه پروژه‌های اطلاعات٬ سپاه و … برای بی‌اعتبار کردن یک شبکه پربیننده و یا فعال خاصی بوده، ادامه مصاحبه‌های دروغینشان و به عبارتی بازجویی آنلاین ناممکن می‌شود.
چند نمونه
چند ماه قبل٬ فردی از طریق فیس‌بوک و همچنین از طریق ارسال پیام در اسکایپ با عده ای از شرکت کنندگان در برنامه «بفرمایید شامِ» شبکه «من و تو» و همچنین افراد دیگر از جمله خبرنگاری در شبکه « بی بی سی» تماس می‌گیرد و خود را «رها اعتمادی»، مجری تلویزیون «من و تو» معرفی می‌کند. او در این گفت‌وگوی کتبی عنوان می‌کند که قصد دارند با بررسی برنامه‌های تلویزیون «من و تو»٬ مشکلات و نقص‌ها را برطرف کنند و بر همین اساس است که با شرکت‌کنندگان در این برنامه‌ها و صاحب‌نظران گفت‌وگو می‌کنند و نظرسنجی‌هایی را انجام می‌دهند. با این توضیح دروغین، اعتماد افراد جلب شده و پس از موافقت‌شان، فرد صاحب نام (در این مورد رها اعتمادی) برای جلوگیری از لو رفتن، به ظاهر همکاری را معرفی می‌کند و خود (لااقل با هویت فرد شناخته شده، از دور خارج می‌شود) و به اصطلاح همکار وی گفت‌وگوی تلفنی و یا اسکایپی را انجام می‌دهد. این به اصطلاح نظرسنجی‌ها٬ ضبط شده‌اند. بدیهی است که افراد مورد سوال نیز بر تنگناها و یا مشکلات انگشت می‌گذارند و نقدهای خود را به صورت صریح بیان می‌کنند، آنها با این فرض صحبت می‌کنند که این تصاویر، استفاده داخلی دارد و پخش نخواهد شد و به این ترتیب هیچ اطلاعی از اینکه طعمه دستگاه امنیتی- اطلاعاتی شده‌اند٬ ندارند. مصاحبه‌های انجام شده نیز با برشی حرفه‌ای، نه به کار بهبود شبکه مورد نظر، بلکه به کار سرویس اطلاعاتی می‌آید.
در این روش، ماموران اطلاعاتی در بیشتر موارد از قربانیان خود می‌خواهند تا دوربین اسکایپ خود را روشن کنند تا آنها بتوانند این اسناد را به رئیس شبکه ارائه دهند. فرد مورد سوال نیز خوش باورانه٬ دوربین خود را به روی بازجوی نشسته در مقر اطلاعات٬ سپاه یا هر مرکز جاسوسی دیگری باز می‌کند و به راحتی به آنها امکان ضبط تصویر و صدای خود را می‌دهد. بازجویان و اطلاعاتی‌های آن سوی خط هم٬ البته با توجیه خراب بودن دوربین٬ در سفر بودن و… از نشان دادن چهره خود طفره می‌روند.
در نمونه دیگری از این روش، فردی با استفاده از یک هویت جعلیِ فیس بوک، خود را صادق صبا مدیر سابق بخش فارسی «بی بی سی» معرفی می‌کند و می‌گوید که به دنبال معرفی افراد لایق به عنوان مجری و خبرنگار برای استخدام در این شبکه است. ماموران امنیتیِ پشت این هویت جعلی٬ متنی را در اختیار افراد قرار می‌دهند تا برایشان بخوانند و به اصطلاح تست گویندگی بدهند. محتوای این متن‌ها طیفی از موضوعات علیه خود «بی بی سی» تا علیه افراد گوناگون را در برمی‌گیرد. جالب اینجا است که در مواردی٬ این متن باید روی خط تلفن و از طریق برنامه «نوبت شما» خوانده شود تا به اصطلاح روشن شود که فرد متقاضی گویندگی در «بی بی سی» تا چه حد می‌تواند بر اعصاب خود مسلط باشد و هر متنی را روی خط و به صورت زنده بخواند.
در ابتدا به نظر می‌آید با این روش، آنها تنها در صدد یافتن یک تلفن کننده مخالف «بی بی سی» در برنامه پرمخاطب «نوبت شما» برآمده‌اند، اما با کمی تامل بر روی تاثیرات به کار گرفتن این شیوه بر قربانیان آن٬ متوجه می‌شویم که آنها علاوه بر شریک کردن افراد مخالف خودشان در همدستی با حاکمیت و سیستم اطلاعاتی آن در بی‌اعتبار کردن رسانه‌های خارجی، اعتبار فرد را نیز نزد خود و اطرافیانش مخدوش و حس شکست و مورد سوء استفاده قرار گرفتن را به وی القا می‌کنند؛ حسی که می‌تواند فرد را تا مرز تخریب و خود ویرانگری بکشاند و یا حداقل او را از محیط‌های امن خود منزوی و از فعالیت سیاسی و اجتماعی محروم کند.
در این روش٬ به تکرار دیده شده است که از افراد می‌خواهند برایشان عکس بفرستند و یا عکس‌های آنها را از فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی برمی‌دارند و به تصاویر و صداهای پخش شده اضافه می‌کنند. در عین حال در فضای اعتماد ایجاد شده، از قربانی خود سوالاتی خصوصی می‌پرسند و نظرات وی و نزدیکی و دوری‌اش به گرایش‌های سیاسی موجود را جویا می‌شوند. فردی که بدون اطلاع در چنین مکالمه‌ای سفره دل می‌گشاید، در واقع برای خود٬ پروندهای امنیتی ایجاد می‌کند. اگر چنین فردی در ایران زندگی می‌کند که به شکلی بی‌واسطه در خطر امنیتی قرار می گیرد و اگر اهل رفت و آمد به ایران است باید در اولین سفر بازجویی پس بدهد٬ مورد اخاذی نیروهای اطلاعاتی قرار بگیرد و یا زندانی شود و در بهترین حالت به قید کفالت و یا وثیقه آزاد و ممنوع الخروج شود.
همه این خسارت‌های شخصی اما در مقابل استفاده‌ای که نظام اطلاعاتی و امنیتی از چنین حجم عظیمی از اطلاعات و مواد خام صوتی و تصویری در پروژه‌های کثیف و در خدمت نابود کردن هر صدای مخالف و مقابل خود می‌برد، کمترین ضرر و زیان است.
چرا این روش؟
این روش کارآیی دارد چرا که قربانیان را تک به تک و بدون ارتباط با هم به دام می‌اندازد و سیاست خود را در خفا به پیش می‌برد. این روش کارآیی دارد چون قربانیان را در محیط زیست خودشان و در کمال حس امنیت به دام می‌اندازد و در یک گپ و گفت دوستانه و خصوصی٬ بیشترین اطلاعات را به دست می‌آورد؛ یعنی با صرف کمترین هزینه بیشترین بُرد را دارد. این روش کارآمد است چون هنوز تا اثبات و جا افتادن آن به عنوان یک روش بازجویی فاصله زیادی دارد.
یکی دیگر از نتایج این روش بازجویی آنلاین که بسیاری از قربانیانش در ترکیه، مالزی و یا شهرهای پاریس، لندن، تورونتو، مونترال، واشینگتن و… زندگی می‌کنند و با توجه به فضای نسبتا آزاد زندگی، بدون تمرکز بر رعایت مسائل امنیتی به دام سیستم امنیتی می‌افتند، بر هم ریختن تصویر واقعی از جایگاه آدم‌های گوناگون است. مجری «بی بی سی» به یک باره در یک رسانه دولتی بر علیه شبکه «من و تو» حرف می‌زند و یا یک تبعیدی یا مهاجر مخالفِ جمهوری اسلامی٬ هم‌نظر با دستگاه دروغ پراکنی دولتی٬ وارد به اصطلاح افشاگری علیه کارکنان یک شبکه تلویزیونی خارج از ایران می‌شود. یا یک فرد فعال سیاسی به یک باره در برنامه «نوبت شما» به نفع جمهوری اسلامی سخن می‌گوید. پخش این فیلم‌ها و صداها از رسانه‌های رسمی و نیمه رسمی ایران از قبیل «جام نیوز» و «شفقنا» و «فارس نیو» و… عملا این انسان‌ها را فلج می‌کند و در یک موقعیت شکننده قرار می‌دهد. اتفاقی که می‌افتد احساس شرم و ناتوانی است؛ حسی که قرار است به کل جامعه نیز سرایت داده شود. احساسی که سال‌ها است در سیاست تواب‌سازی و اعتراف‌گیری اجباری به بخش اصلی سیاست بازجویی و شکنجه توسط نهادهای امنیتی بدل شده است.
دستگاه اطلاعاتی- امنیتی با تهدید و القاء حس خطا در فرد قربانی، باعث به سکوت کشاندن او٬ به دام انداختن طعمه‌های خود و در خفا ماندن شیوه‌های شکنجه روانی می‌شود و سپس با اعتماد به نفس کامل٬ افراد دیگری را هدف قرار می‌دهد و به این ترتیب تهدید، ارعاب و تخلیه اطلاعاتی و فریب افراد در خفا امکان تکرار می‌یابد.
قربانیان خشونت سایبری و یا قربانیان دستگاه‌های امنیتی- اطلاعاتی دقیقا همانند قربانیان تجاوز، در سکوت و فضای امن ایجاد شده برای متجاوز و همچنین حس شرم و گناه ایجاد شده است که سرکوب و لِه می شوند. بنابراین تنها راه ناامن کردن فضا و رسوا کردن آنان، سخن گفتن و شفاف‌سازی اتفاقی است که رخ داده. با شکستن سکوت از طرف قربانیان است که محیط برای متجاوزان٬ بازجویان و مقامات و مسئولان ناقض حقوق بشر ناامن می‌شود و قربانیان احتمالی بعدی به صورت هشیارانه‌تری با آنها روبرو می‌شوند.
شفافیت و شکستن سکوت
رعایت مسائل امنیتی و توجه به تماس‌ها و مکاتبات و مکالماتمان، میزان مسئولیت‌پذیری ما را در برابر اطرافیان و فضای سیاسی نشان می‌دهد.
در تداوم اجرای روش‌های اطلاعاتی و امنیتی که توضیح داده شد، افراد فعال یا شناخته شده٬ ابزار پروژه‌های دشمن‌سازی کسانی چون حسین شریعتمداری و یاران و برادرانش شده و به ابزار سرکوب و بی‌اعتبار کردن هر صدای مخالف و معترضی بدل شده‌اند. این مساله به آن معنا است که خود این افراد نیز احساس می‌کنند بی‌اعتبار شده و در اعتبار دادن به لجن پراکنی‌ها علیه رسانه‌ها٬ افراد و سازمان‌های گوناگون شریک جرم شده‌اند، هر چند خود قربانی یک سیستم امنیتی و عنکبوتی هستند.
متاسفانه با وجود هشدارهای بسیار درخصوص علنی کردن و افشای تجربه‌های شخصی در به دام افتادن و یا موفقیت مقابله با نهادهای سرکوب، اعم از وزارت اطلاعات٬ سپاه و دیگر نهادهای امنیتی، همچنان عده زیادی به اشتباه ترجیح می‌دهند سکوت اختیار کنند و به تصور خودشان٬ خود را بیش از این درگیر نکنند و در خطر قرار ندهند. اما در چنین محافظه‌کاری و مخفی‌کاری است که روش‌های به کار گرفته شده توسط اطلاعاتی‌ها و بازجویان، به روش‌هایی کارآمد بدل می‌شوند و قابلیت اجرایی بسیار پیدا می‌کنند. در این حالت٬ حیاط خلوت امنی برای بازجویان و ماموران امنیتی ایجاد می‌شود تا بتوانند بازهم در امنیت کامل٬ قربانیان دیگری بگیرند.
اما ما می توانیم مسئولیت‌پذیری‌مان را با مطرح کردن و افشای تحرکات سیستم امنیتی نشان دهیم. با این همه، در صورتی که با رعایت تمامی موازین امنیتی و مراقبت‌های لازم، باز هم در دام بازجویی آنلاین افتادیم، تنها راه خروج از این وضعیت، مقاومت دائم٬ رسوا کردن و علنی کردن روش‌های آنان است. هر چه این روش‌ها به اصطلاح بیشتر لو بروند، کارآیی کمتری خواهند داشت و به نسبت، قربانیان کمتری خواهند گرفت. طرح و علنی کردن این روش‌ها نه تنها وظیفه، بلکه تنها راه جبران خسارتی است که احتمالا توسط این قربانیان به همراهان و یا همفکران‌شان وارد شده است.
مصاحبه شیرین عبادی با CNN درباره کتاب تازه اش
گزارش بی‌بی‌سی در سالگرد مرگ سیامک پورزند
عملیات چشم روباه علیه شبکه تلویزیونی بی بی سی
پروژه ناصح که از سوی مرکز بررسی جرائم سازمان‌یافته سایبری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و برای مقابله با کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی شکل گرفته بود
پروژه حمله به اینستاگرام و …
سایت منتسب به فردی به نام معین سعیدی
گزارش مشرق نیوز در مورد بفرمایید شام و به اصطلاح افشاگری‌های پشت صحنه آن
فیلم به اصطلاح افشاگری مجری «بی‌بی‌سی فارسی» علیه «من و تو» منتشر شده در فارس نیوز
