آوازه – روزگار غریبی است. سرت را برمی‌گردانی یکی از دست رفته است. جان انسان بسیار عزیز است برای هر کس که باشد ولی جان کسانی که در جهان امروز راهبران و نگاهبانان فرهنگ ایران هستند اهمیت ویژه پیدا می‌کند. جامعه هنری ایران به‌خصوص در این شرایط وانفسا بخشی از ذخائر فرهنگی خود را از دست داده است.
سال‌ها کوشش و تلاش به کار می‌زنند تا از حاصل اندیشه‌هایشان و تجربیاتشان بر غنای فرهنگ ایران بیفزایند. قاسم طالب‌زاده سال‌ها در جامعه هنری ایران کار کرد و مدتی نیز ریاست سازمان‌های هنری را به عهده داشته است ولی چند روز پیش دست مرگ او را نیز ربود. جای او در میان نوازندگان موسیقی پیشرو در ایران خالی خواهد ماند.
قاسم طالب زاده در سال ۱۳۱۴ در تهران تولد یافت و تحصیلات اولیه موسیقی را در هنرستان عالی موسیقی در تهران گذراند. ویولن و بعد ویولن آلتو را به عنوان ساز نخست انتخاب کرد و نزد استادان برجسته هنرستان «سرژ خوتیسف» و «روبن صفاریان» به فراگیری آن پرداخت. پس از پایان فراگیری‌های مقدماتی در سال ۱۹۵۹ با استفاده از یک بورس تحصیلی رهسپار اتریش شد و دیپلم بین‌المللی ویولن را از «موتسارتئوم» سالزبورگ دریافت کرد. در اتریش با یک استاد بلژیکی ویولن آشنا شد که در موتسارتئو نیز تدریس می‌کرد. او «آندره گِرتلِر» بود که در نواختن ویولن شهرت جهانی دارد. گِرتلِر که در اجرای آثار بارتوک تخصص داشت و بیشتر کارهای ویولن او را روی صفحه و دیسک ضبط و منتشر کرده‌اند، طالب‌زاده را ترغیب کرد که برای مطالعه و کار بیشتر به بلژیک برود. او در این تغییر مکان دوم ابتدا به دریافت جایزه نخست ویولن در محدوده موسیقی مجلسی از کنسرواتوار سلطنتی «لیژ» توفیق پیدا کرد و چندی بعد نیز دیپلم بالاتر موسیقی مجلسی را از کنسرواتوار سلطنتی در بروکسل به دست آورد.
طالب‌زاده در سال ۱۹۶۷ به ایران بازگشت و در ارکستر سنفونیک تهران به کار و در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت و در سال ۱۹۷۱ با استفاده از یک بورس تازه دانشگاهی از نو به بروکسل رفت و این بار در دانشگاه آن شهر به تحصیل موسیقی‌شناسی پراخت. طالب‌زاده در بازگشت مجدد به ایران در سال‌های پیش از انقلاب به ریاست هنرستان عالی موسیقی برگزیده شد. او را در واقع باید آخرین سرپرست این هنرستان، پیش از تغییر رژیم دانست. بدیهی است که انقلاب او را یک بار دیگر از ایران دور کرد و رهسپار بلژیک ساخت. طالب‌زاده در میان سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۴ عضویت ارکستر ناسیونال بلژیک را داشت و با ویولن آلتو کنسرت‌های متعددی در اروپا و آمریکا برگزار کرد.
آموزش و آفرینش
قاسم طالب‌زاده علاوه بر تکنوازی ویولن و ویولن آلتو در زمینه‌های آموزشی و آفرینشی نیز سخت فعال بود. از او تا کنون دو کتاب آموزشی انتشار یافته است. متد ویولن برای هنرجویان تازه‌کار در سال ۱۹۷۶ و تمرین‌های روزانه ویولن در سال ۱۹۸۷. او کتاب دیگری نیز در زمینه شناخت موسیقی دوره رنسانس و باروک نوشته است. این کتاب‌ها از سودمندی‌های آموزشی بسیار برخوردار است.
و اما در زمینه تنظیم و آفرینش. طالب‌زاده با توجه به امکانات فنی که سازهای مورد عمل او یعنی ویولن و ویولن آلتو دارند، به شیوه ویژه خود دست یافت. او در این شیوه در ترکیب دست‌مایه‌های بومی با تکنیک بین‌المللی اولویت را به دست‌مایه‌ها می‌دهد؛ به شکلی که در پیچ و خم‌های فنی شفافیت خود را از دست ندهند. به گفته طالب‌زاده هر قطعه موسیقی باید فرمی داشته باشد و فرم‌های موسیقی بین‌المللی بهترین قالب برای عرضه انواع موسیقی جهان است. او هم از این فرم‌ها استفاده کرده است. مثلا قطعه‌ای دارد با عنوان «رسیتاتیو و توکاتا» در دو قسمت آهسته و تند که محتوای آن برداشتی از مایه همایون در موسیقی ملی خودمان است.
طالب‌زاده ۹ قطعه از آفریده‌های خود را در سال ۱۹۹۴ در بروکسل، در یک سی‌دی و همزمان در یک نوار کاست ضبط و پخش کرد. او شش قطعه از این آثار را با ویولن و سه تای دیگر را با ویولن آلتو نواخته و البته همراهی پیانوی «دانیل بلومنتال» را نیز با خود دارد. در میان این قطعات رسیتاتیو و توکاتا که از آن یاد کردیم، «اصفهان»، «موزاییک» و «کنتراست» از تکنیک‌های برتری برخوردارند.
یکی از شانس‌های قاسم طالب‌زاده در دیار غربت آن بوده که می‌توانسته ویولن آلتو نیز بنوازد. او با آنکه خود از آغاز به ویولن رغبت بیشتری داشت ولی دریافته بود که ویولن آلتو زودتر راه موفقیت او را هموار می‌کند. به آن سبب که تعداد کم آلتونوازان تقاضای این ساز را در محافل هنری جهان بالا برده است.
طالب‌زاده سبب موفقیت‌های خود را در اروپا علاوه بر نواختن ویولن آلتو در شیوه برنامه‌گذاری‌های رسیتالی خود نیز می‌دید. برنامه رسیتال‌های او که تا کنون در شهرهای بزرگ اروپا و آمریکا برگزار شده، همیشه دو بخش داشته است. بخش نخست به اجرای قطعاتی از موسیقی جهانی اختصاص می‌یافت و بخش دیگر به آفریده‌های خود او.
قاسم طالب‌زاده در سال‌های اخیر سرگرم آفرینش یک قطعه موسیقی بزرگ بوده است. چیزی شبیه یک اوراتوریو برای سرودهای زرتشت و گاتاها. گاتاها که در پنج بخش برای ارکستر بزرگ تنظیم شده، اینک پایان گرفته و در انتظار دسترسی به امکانات فنی و مالی است تا نخستین اجرای خود را پیدا کند. برخی از زرتشتیان توانای مقیم آمریکا و اروپا تمایل اصولی خود را برای یاری به اجرای این آفریده بزرگ اعلام کرده‌اند ولی در عمل هنوز پیشرفتی در کار حاصل نشده است.
قاسم طالب‌زاده قطعات دیگری نیز برای ویولای تنها و ویولا و ارکستر آفریده است. در میان آثار او رقص کردی که از مایه‌های موسیقی کردستان ایران الهام گرفته سخت سبب شهرت او شده است. رقصی است به غایت زیبا با ریتم‌بندی‌های ابداعی و ملودی‌های شورانگیز.
این آهنگساز و ویولونیست برجسته روز ۲۱ اکتبر ۲۰۱۷ بر اثر ابتلا به بیماری سینه‌پهلو درگذشت.
