حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی ایران روز یکشنبه لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ را به مجلس شورای اسلامی ارائه داد و به دنبال آن خبرگزاری ایسنا نوشت که سهم نهادهای نظامی ایران از بودجه بیشتر از ۳۰۰ تریلیون ریال است و ساعاتی بعد آن را به بیش از ۴۰۰ تریلیون ریال معادل (۴۰ هزار میلیارد تومان) تغییر داد.
خبرگزاری تسنیم مجموع کل بودجه نظامی را «ننوشت»، اما جزییات این بودجه را که بین ۵ نهاد نظامی یعنی ارتش، سپاه پاسداران، وزارت دفاع و سازمان بسیج و ستاد کل نیروهای مسلح توزیع می‌شود اعلام کرد، که مجموع آن رقمی حدود ۴۱ هزار میلیارد تومان است.
این رقم به این معنی است که بودجه دفاعی ایران در سال ۱۳۹۷ کاهش خواهد یافت. سال ۱۳۹۶ سهم نهادهای نظامی ایران از بودجه کمی بیش از ۴۲ هزار میلیارد و ۶۶۶ میلیون تومان تصویب شد و اواسط سال ۲ هزار میلیارد تومان اضافه برای حمایت از سپاه قدس و مقابله با آمریکا در خاورمیانه با تصویب مجلس به سپاه رسید.
ساعاتی بعد از اعلام خبر ارائه لایحه بودجه به مجلس، تسنیم از کاهش بودجه چند طرح کلیدی ارتش خبر داد. «طرح توسعه پدافند هوایی»، «نوسازی ناوگان و پایش هوایی» و «تقویت ناوگان دریایی» که طبق بخش دفاعی قانون برنامه ششم توسعه سه اولویت از پنج اولویت نخست دفاعی جمهوری اسلامی ایران در ۵ سال آینده بوده‌اند و حالا بودجه آنها کاهش پیدا کرده است.
کاهش بودجه وزارت دفاع
نکته دوم در بودجه نظامی ایران، کاهش بودجه وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح است. این وزارتخانه سال ۱۳۹۶ که وزیر دفاع سردار حسین دهقان بود حدود ۴٫۷ هزار میلیارد تومان سهم گرفت، اما پس از آنکه امیر حاتمی از ارتش، به عنوان وزیر دفاع منصوب شد در بودجه سال ۱۳۹۷ این وزارتخانه با کاهش بودجه روبرو شده است و حدود ۱٫۷۷ هزار میلیارد تومان از بودجه سهم میبرد.
تسنیم از همان ابتدا نوشت که بودجه وزرات دفاع ۱٫۷۷ است و توضیح داد که «معمولاً دولت یک بودجه جداگانه برای تقویت بنیه دفاعی در نظر می‌گیرد و در یک ردیف جداگانه و غیر از این بودجه نیروهای مسلح را پیش‌بینی [کرده] و در لایحه می‌آورد» اما خبرگزاری ایسنا و چند سایت دیگر از جمله جماران (رسانههای نزدیک به دولت) ابتدا نوشتند بودجه وزارت دفاع ۴٫۴۹ هزار میلیارد تومان است، سپس شبانه آن را اصلاح کردند و نوشتند ۱٫۹۵ هزار میلیارد تومان!
نکته مهم اینجاست که با فرض اینکه رقم ۴٫۴۹ هزار میلیارد تومان صحیح باشد باز هم بودجه وزارت دفاع در سال ۱۳۹۶ بیشتر از سال ۱۳۹۷ است. نکته دیگر اینکه مشخص نیست خبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه رقم دقیق را منتشر کرده یا خبرگزاریهای نزدیک به دولت.
این یعنی حسن روحانی نه تنها بودجه نظامی سال ۱۳۹۷ را نتوانسته افزایش دهد، بلکه از وزرات دفاع زده و در جیب سپاه گذاشته است.
افزایش بودجه سپاه
سپاه پاسداران در سال ۱۳۹۶ رقمی حدود ۲۲٫۲۴ هزار میلیارد تومان بودجه داشت و در اواسط سال ۲ هزار میلیارد دیگر اضافه دریافت کرد. در سال ۱۳۹۷ این نهاد نظامی ۲۶٫۷ هزار میلیارد تومان بودجه دریافت میکند، یعنی ۲٫۵ برابر ارتش.
سهم ارتش در بودجه سال ۱۳۹۷ حدود ۹٫۷ هزار میلیارد تومان است که نسبت به سال ۱۳۹۶ تنها حدود ۱٫۹۸ هزار میلیارد افزایش یافته در حالی که سه برابر سپاه نیرو و تجهیزات دارد.
کاهش بودجه ستاد کل
برای جبران بودجه اضافه شده به سپاه، نه تنها از بودجه وزارت دفاع کاسته شده، بلکه حتی دست در جیب ستاد کل نیروهای مسلح نیز می‌شود. ستاد کل سال ۱۳۹۶ حدود ۳ هزار میلیارد تومان دریافت کرد، اما سال ۱۳۹۷ بودجه آن به ۱٫۶۹ میلیارد تومان کاهش پیدا کرده است.
تمام این تغییرات برای آن بوده که بر بودجه سپاه در مجموع حدود ۴٫۴۶ هزار میلیارد تومان اضافه شود.
ظاهرا یکی از دلایل برگزاری پی در پی مراسم «همدلی» بین فرماندهان ارشد سپاه و ارتش، زمینه‌چینی برای همین توزیع سهم از بودجه بوده است. در ماههای گذشته فرماندهان سپاه امیر حاتمی وزیر دفاع را دوره کردند چرا که می‌بایست او را راضی میکردند تا نه تنها از سهم وزارتخانه‌اش بگذرد، بلکه رقم دو و نیم برابری بودجه سپاه در مقابل ارتش را هم نادیده بگیرد.
پاس بی‌بی‌سی به دولت روحانی
در ماه اوت ۲۰۱۷ بی‌بی‌سی فارسی گزارشی در مورد بودجه دفاعی ایران در سال ۱۳۹۶ منتشر کرد. در این گزارش «بودجه نظامی» جمهوری اسلامی ایران بر اساس توزیع میان ۵ نهاد نظامی یعنی ارتش، سپاه، بسیج، ستاد کل و وزارت دفاع بررسی شده است.
درباره لایحه بودجه ۹۷ اما فرم گزارش بی‌بی‌سی تغییر یافته و مجموعه‌ی «بودجه نهادهای نظامی و امنیتی ایران» را ۵۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرده است. در این گزارش همچنین آمده است «سپاه پاسداران با ۱۶ هزار میلیارد تومان، حدود ۳۳ درصد کل بودجه را در اختیار دارد» که طبق آنچه منابع خبری داخل ایران منتشر کرده‌اند چنین نیست: در سال ۱۳۹۷ این نهاد نظامی ۲۶٫۷ هزار میلیارد تومان بودجه دریافت میکند.
در گزارش بی‌بی‌سی به جای آنکه بودجه نهادهای نظامی در سال ۹۷ در رابطه با ۵ ارگان «ارتش، سپاه، بسیج، پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت دفاع» منظور شود، «وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، وزارت دفاع، ستاد مشترک ارتش، و ستاد کل نیروهای مسلح» مبنای محاسبه قرار گرفته‌اند؛ یعنی «بسیج» و «سپاه» به عنوان دو نهادی که بودجه نظامی و امنیتی را می‌بلعند، حذف شده و به جای آنها «نیروی انتظامی» و «وزارت اطلاعات» در کنار ارتش و وزارت دفاع و نیروهای مسلح قرار داده شده‌اند. در حالی که بودجه وزارت اطلاعات جداست و نیروی انتظامی نیز به وزارت کشور مربوط می‌شود.
خلاصه اینکه حسن روحانی در بودجه نظامی سال ۱۳۹۷ از یک سو برای افزایش بودجه سپاه دست در جیب وزارت دفاع و ستاد کل نیروهای مسلح کرده، و از سوی دیگر این بودجه از ۴۲هزار میلیارد در سال ۹۶ به ۴۱هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. اعلام این مبالغ به «ریال» و «تریلیون» ممکن است سبب سردرگمی بعضی‌ها شود ولی در اصل بودجه تغییری نمی‌دهد.
