تنش‌ در حاشیه‌ی نمایشگاه موزه لوور در تهران: آیا امکان پس گرفتن اشیای تاریخی ایران وجود دارد؟

در حالی که موضوع بازپس‌گیری اشیای تاریخی ایران در موزه لوور پاریس پس از برپایی نمایشگاهی از این آثار در تهران، مطرح شده، رئیس موزه ملی می‌گوید چنین کاری امکان‌پذیر نیست. اظهارات رئیس موزه لوور مبنی بر لزوم قدرشناس بودن ایرانیان نسبت به کاوش‌های باستان‌شناسان فرانسوی نیز مزید بر علت شده است.

نمایشگاه آثار موزه لوور پاریس در تهران از امروز سه‌شنبه، ۱۵ اسفندماه، کار خود را آغاز کرده و از همین اول با حواشی روبرو شده است. این نمایشگاه که شامل آثار تاریخی کشف شده در ایران و نگهداری شده در موزه لوور است، موضوع پس گرفتن اشیای تاریخی ایران در موزه لوور را به میان کشیده است.

برخی فعالان میراث فرهنگی با یادداشت‌هایی از مقامات سازمان میراث فرهنگی درخواست کرده‌اند که این موضوع را مورد بررسی قرار دهند. از سوی دیگر مصاحبه مطبوعاتی ژان لوک مارتینس رئیس موزه لوور پاریس به مناسبت برگزاری این نمایشگاه نیز با واکنش منفی روبرو شده است.

رئیس موزه لوور گفته که «شما ایرانی‌ها باید قدردانِ ما باشید که این آثار را به نمایش درآوردیم. این تاریخ گذشته و همکاری‌های مشترک در باستان‌شناسی بین دو کشور بود و البته ما به تعاملات آینده فکر می‌کنیم.»

وی انتقال برخی آثار تاریخی کشف شده در ایران توسط باستان‌شناسان فرانسوی را قانونی دانسته و گفته که «درباره ایران یک اقدام کاملا قانونی بوده و با توافق طرفین بوده و از ما درخواست کردند که در ایران کاوش کنیم. باید دید در اواخر قرن نوزده باستان‌شناسان فرانسوی به ایران آمدند و عمر و زندگی‌شان را در ایران گذاشتند. مدت زیادی کار کردند آثاری که از کاوش‌های ایران به دست آمد تعدادی همینجا ماند و آثاری را به عنوان تشکر به ما دادند.»

مارتینس همچنین در کنفرانس مطبوعاتی خود از پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر تخریب سرستون‌های آپادانا توسط مادام دیولافو با پتک (برای جلوگیری از تصاحب توسط انگلیس‌ها) گفت که او در مورد مسائل آینده صحبت می‌کند و نه گذشته!

پیش از آغاز به کار این نمایشگاه هم، جبرئیل نوکنده رئیس موزه ملی ایران به خبرگزاری برنا گفته بود که «به هیچ وجه امکان بازپس‌گیری این آثار وجود ندارد.»

وی گفته بود که «اثرها در فهرست آثار ملی فرانسه ثبت شده‌اند و مالکیت مادی آنها متعلق به فرانسه است و ما تنها مالکیت معنوی این آثار را داریم. مالکیت مادی این آثار به دلایل گوناگون از اختیار ما خارج شده است. این اثرها برای دوره کوتاهی به موزه ملی به امانت داده می‌شود که به نمایش گذاشته شوند تنها دو شیء ایرانی در بین این آثار وجود دارد که مالکیت معنوی اثر متعلق به ماست و مالکیت مادی این اثر متعلق به فرانسه است.»

نمایشگاه آثار لوور در تهران با حمایت مالی شرکت توتال و رنو از طرف فرانسه و بانک آینده از طرف ایران صورت گرفته که شامل ۵۶ اثر از گنجینه‌‌ی لوور است. در این مجموعه آثاری از فرهنگ‌های تمدن‌های غرب آسیا از جمله بین‌النهرین، ترکیه، مصر، یونان، رم، ایران، و برخی تمدن‌های اروپایی مثل فرانسه و هلند به نمایش در آمده‌اند.

در این نمایشگاه دو اثر ایرانی نیز به نمایش در آمده که یکی تبر کشف شده در منطقه چغازنیبل و دارای کتیبه است و دیگری بیرقی مفرغی است که در منطقه لرستان کشف شده است. گفتنی است لوگوی بورس تهران از این بیرق ایده گرفته است.

این بیرق جزو اولین مجموعه آثاری است که از ایران وارد موزه لوور شده است. بیش از صد سال است که آثار خریداری شده وارد لوور می‌شوند. این اثر هم در سال ۱۸۹۳ به لوور رسیده است.

جبرئیل نوکنده رئیس موزه ملی ایران درباره نحوه خروج آثار تاریخی و انتقال به موزه لوور گفته است: «بیشتر این آثار در دوره قاجاریه از کشور خارج شده است. در آن دوره قوانین خاصی وجود داشت مبنی بر این که اگر طرف خارجی محوطه‌ای را کاووش کرد پنجاه درصد آثار به دست آمده از آن محوطه مربوط به طرف خارجی است که طی مذاکراتی هر کشور سهم خود را مشخص می‌کرد. البته بیشتر آثار به صورت قاچاقی خارج شده است.»

برنامه‌ریزی برپایی این نمایشگاه در سال ۱۳۹۴ صورت گرفت که مدیر موزه لوور به دیدن موزه ملی ایران و شهرهای گردشگری ایران آمد و با سازمان میراث فرهنگی برای برگزاری نمایشگاه‌های مشترک تفاهم‌نامه امضا کرد.

برای این نمایشگاه یکی از بانک‌های خصوصی نیز پا به میدان گذاشت و فضای نمایشگاهی موزه ملی ایران را با هزینه‌ای حدود ۸۰۰ میلیون تومان آماده کرد تا این نمایشگاه با استانداردهای جهانی برپا شود.

بخش دیگری از این موزه به عکس‌های عباس کیارستمی اختصاص دارد؛ عکس‌هایی که او از موزه لوور تهیه کرده بود. این نمایشگاه نیز با توجه به سبک متفاوت عکاسی از موزه در نوع خود جالب توجه است.