فیروزه رمضان‌زاده- در روز سه شنبه، ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۷، دو روز پس از آنکه مقام‌های روسیه دسترسی به پیام‌رسان تلگرام را به روی ۱۵ میلیون کاربر روسی بستند، مقام‌های قضایی جمهوری اسلامی نیز وبسایت و اپلیکیشن تلگرام را بطور کامل مسدود کردند.
در حال حاضر نه تنها تلگرام بر روی بیش از ۴۰ میلیون کاربر ایرانی بسته شده بلکه فعالیت بیش از ۶۰۰ هزار کانال تلگرامی و ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار فروشنده اینترنتی هم متوقف شده است.
با بسته شدن سرورهای تلگرام خیل عظیمی از کاربران ایرانی به امکانات بین‌المللی جایگزین نظیر واتس آپ و اینستاگرام و فیس بوک روی آورده‌اند؛ بسیاری از شهروندان هم برای دور زدن محدودیت فیلترینگ از وی.پی.ان و فیلترشکن استفاده می‌کنند اما استفاده از فیلترشکن، نه تنها سرعت پیام‌رسان‌ها را کند می‌کند بلکه به گفته کاربران، حجم زیادی از اینترنت ماهانه آنها را نیز مصرف می‌کند.
برای بررسی واکنش کاربران به مسدود شدن تلگرام به سراغ تعدادی از شهروندان ایرانی رفتم تا نظرشان را بپرسم.
یک خانم خانه‌دار ساکن لواسان که با استفاده از فیلترشکن، تلگرام خود را حفظ کرده می‌گوید: «یک پیام در شبکه‌های مجازی رد و بدل می‌شود مبنی براینکه بعد از فیلترینگ تلگرام حساب خود را نبندید چون اگر از حساب خود خارج شوید قادر به وارد شدن به تلگرام نخواهید بود. من هم به همین دلیل تلگرام خودم را با استفاده از فیلترشکن حفظ کرده‌ام.»
او که از طریق تلگرام برای من جواب‌های خود را می‌فرستد ادامه می‌دهد: «الان هم یک پیامکی رد و بدل شد که نسخه بدون فیلترشدن تلگرام در راه است و همه ما منتظریم.»
او می‌گوید بعد از فیلترینگ تلگرام یک تلگرام جدید به نام «تلگرام دی آر» بیرون دادند که آن را هم مسدود کردند. اما با وجود اینکه تلگرام فیلتر شده اما هنوز با فیلترشکن می‌شود وارد آن شد.»
یک دختر دانشجوی ساکن کانادا هم می‌گوید: «من با خانواده از طریق ایمو در ارتباط بودم، با تلگرام هم بیشتر با دوستانم در ارتباط بودم. حالا هم که فیلترشده همه دوستانم با فیلترشکن در همان تلگرام هستند اما واتس آپ هم انگار گزینه بعدی همه شده.»
یک کارمند ساکن اردبیل هم معتقد است: «همه با فیلترشکن می‌آییم، دیگر چه کار کنیم، اما فیلترشکن هم اینترنت را زیاد مصرف می‌کند.»
او با اشاره به واتس آپ، دیگر پیام‌رسان جایگزین، می‌خندد و اضافه می‌کند: «با وجود همه این مسائل، ملتِ همیشه در صحنه محدودیت‌های مختلف را تجربه کرده و راه دور زدن این مشکل را هم پیدا می‌کنند.»
جمهوری اسلامی پس از اعتراضات سراسری دی‌ماه ۹۶ آشکارا عزم خود را جزم کرد تا پیام‌رسان‌های به اصطلاح وطنی نظیر «سروش» را جایگزین تلگرام و دیگر امکانات بین‌المللی کند. این تلاش تا کنون ناموفق مانده است از جمله به این دلیل مهم که کاربران هیچ اعتمادی به حکومت و دستگاه‌های دولتی از جمله مخابرات و گردانندگان پیام‌رسان‌های داخلی ندارند.
یک دانشجوی ساکن شیراز در این زمینه معتقد است: «در حال حاضر حتی کانال‌های وابسته به نظام هم نمی‌توانند از تلگرام خارج شوند. هر روز از کانال دانشگاه و بنیاد شهید و غیره پیام می‌دهند که سریعاً در «سروش» عضو شوید و ما دیگر در اینجا فعالیتی نداریم، اما تعداد اعضای این کانال‌ها هیچ تغییری نمی‌کند به این دلیل که حتی خودشان هم هنوز تلگرام را ترک نکرده‌اند!»
او با اشاره به استفاده روزانه از فیلترشکن اضافه می‌کند: «ماهانه حدود ۲۰ هزارتومان بابت فیلترشکن پرداخت می‌کنم البته از برخی فیلترشکن‌های رایگان هم استفاده می‌کنم که خوب هستند اما من و خیلی از کاربران اشتراکی می‌خریم و با هم استفاده می‌کنیم.»
یک استاد جامعه‌شناسی ساکن تهران که تلگرام ایکس را بر روی گوشی تلفن همراه خود نصب کرده است می‌گوید: «از دو شب پیش که خبر بسته شدن تلگرام همه جا پخش شد خیلی‌ها به هم مسیج می‌دادند که تلگرام ایکس را نصب کنند من هم آن را بر روی تلفنم نصب کردم؛ به نظر می‌آید مردم یا دارند تلگرام ایکس را نصب می‌کنند و یا به اینستاگرام و دیگر نرم‌افزارهای غیرحکومتی روی می‌آوردند.»
یک دانش‌آموز سال چهارم دبیرستان که می‌گوید عضو چندین کانال فیلم و موزیک در تلگرام است از مسدودشدن تلگرام دل خوشی ندارد: «من که با فیلترشکن می‌آیم، همه کسانی را که می‌شناسم هم همین کار را می‌کنند اما با استفاده از فیلترشکن سرعت کند می‌شود و نمی‌شود فیلم دانلود کرد.»
یک دانشجوی کامپیو‌تر و صاحب چندین کانال اینترنتی هم می‌گوید با فیلترشدن تلگرام، چندین کانال تلگرامی همراه با چندین هزار عضو این کانال‌ها را از دست داده است.
او که به دلیل از دست دادن کسب و کار اینترنتی خود عصبانی است اضافه می‌کند: «دو روز پیش که خبر فیلترینگ تلگرام منتشر شد بسیاری از گروه‌های تلگرام فارسی این خبر را منتشر کردند و خیلی زود مردم به این موضوع واکنش نشان دادند. در گروه‌های خانوادگی هم کسانی که خیلی درگیر شبکه‌های اجتماعی نبودند استرس گرفته بودند که حالا چه می‌شود و از چه پیام‌رسانی باید استفاده کرد. اما مساله اصلی این است که خیلی از مردم حتی مردم عادی، زنان خانه‌دار و غیره در مقابل استفاده از نرم‌افزارهای پیام‌رسان داخلی مقاومت می‌کنند.»
از او در مورد بی‌اعتمادی و مقاومت مردم نسبت به پیام‌رسان‌های داخلی سوال می‌کنم، می‌گوید: «شایعه‌هایی که قبل از جدی شدن فیلترینگ تلگرام در شبکه‌های اجتماعی و تلگرام دست به دست می‌شد درباره اینکه در پیام‌رسان‌های «سروش» و «ایتا» کسی حوزه شخصی ندارد و همه چیز رصد می‌شود. بحث دیگر هم این است که کارشناسانی که در شبکه‌های ماهواره‌ای درباره امنیت تلگرام صحبت کرده‌اند و مردم را با حوزه خصوصی در فضای مجازی و بحث رصد اطلاعات در این شبکه‌ها آشنا کردند هم در آگاهی مردم تاثیرگذار بوده. حتی این نکته که آن اوایل «سروش» هک شد و در شبکه تلگرام این موضوع دست به دست شد هم تاثیرگذار بود. از طرفی الان در اکثر خانواده‌ها یک جوان هست که برای پدر و مادرش توضیح بدهد که این پیام‌رسان‌ها امن نیستند.»
این دانشجوی کامپیو‌تر ادامه می‌دهد: «فعلاً خیلی‌ها می‌‌خواهند واتس‌آپ را نصب کنند و البته خیلی‌ها هم دارند می‌گویند که تلگرام ایکس را نصب کنند چون نمی‌شود فیلترش کرد. اما همه موافق هستند بر اینکه با فیلترشکن می‌توان به تلگرام وارد شد و اینکه با هیچ فیلترشکنی باز نمی‌شود یک بلوف است.»
کند شدن سرعت پیام‌رسان تلگرام موضوع دیگری است که دانشجوی کامپیو‌تر ساکن تهران بر آن تاکید می‌کند: «چند روزی است که نه تنها سرعت در تلگرام کند شده بلکه عکس‌ها و فیلم‌ها هم در تلگرام با تاخیر و بسیار کند باز می‌شوند.»
پیش از این نیز، شمار قابل توجهی از شبکه‌های اجتماعی از جمله فیس‌بوک و توییتر در ایران مسدود شدند و کاربران ایرانی بدون استفاده از فیلترشکن نمی‌توانند از آنها استفاده کنند.
دانشجوی کامپیو‌تر ساکن تهران در این زمینه معتقد است: «با توجه به اینکه فیس بوک و توییتر فیلتر هستند کار کردن با آنها خیلی سخت است اما اینستاگرام فیلتر نیست و همه مردم آنجا هستند، از طرفی کارکردن با آن هم راحت است اما در مجموع از فیلترشکن استفاده کردن و پیدا کردن آن کار خیلی سختی است ازطرفی حجم زیادی از اینترنت کاربر را می‌گیرد.»
در ادامه با یک خانم معلم ساکن کرج صحبت می‌کنم که می‌گوید: «من که با فیلترشکن وارد تلگرام می‌شوم. دیگران هم به واتس‌آپ می‌روند و عده‌ای هم به فیس بوک برگشته‌اند.»
از او در مورد هزینه‌های فیلترشکن می‌پرسم، پاسخ می‌دهد: «من که پولی نداده‌ام و از قبل به شکل رایگان استفاده می‌کنم، یعنی فیلترشکن سایفون.»
از دانشجوی کامپیو‌تر ساکن تهران در مورد فیلترشکن «سایفون» سوال می‌کنم، می‌گوید: «بله، این فیلترشکن مجانی است ولی شرکت ارائه‌دهنده اینترنت مثل ایرانسل و همراه اول، وقتی داری از سایت‌های خارجی استفاده می‌کنی حجم بیشتری از تو کم می‌کنند ولی استفاده از سایت‌های داخلی رایگان است. اما نرم‌افزار ویسپی هم شانس بالایی برای جایگزینی دارد هرچند که این نرم‌افزار برای جمهوری اسلامی هست اما چون شبکه تلویزیونی رادیو جوان و تپش آن را تبلیغ کرده‌اند خیلی از مردم که در این مورد آگاهی ندارند فکر می‌کنند که مثل تلگرام است و قابل اطمینان.»
از روزی که با دنیای اینترنت آشنا شدم همیشه یک فیلترشکن با خود همراه داشته ام (البته حالا شده هفت تا). در ایران، اینترنت بدون فیلترشکن فرقی با قطع بودن آن ندارد. هنوز هم وقتی می شنوم که مردم بدون فیلترشکن به تلگرام و اینستا می روند تعجب می کنم.
استفاده از فیلترشکن «حجم زیادی از اینترنت کاربر را می‌گیرد» / دلیل اصلی فیلترکردن هم همین است. از حکومتی که دست در جیب مردمش دارد هیچ چیز بعید نیست
ایرانیان اپوزیسیون باید تمام سعی و تلاششان را بکنند تا اروپا و آمریکا، ضمن معامله ی اتمی برجام، این حداقل خواسته‌های مردم را هم به رژیم جمهوری اسلامی تحمیل کنند:
– آزادی همهٔ زندانیان سیاسی
– رعایت حقوق شهروندی و حقوق بشر
– آزادی بیان، مطبوعات، اینترنت و رفع فیلترینگ
به گوش تصمیم گیران اروپا و آمریکا برسانید