آرش چوپانی – گندم یک محصول استراتژیک است که همیشه در معادلات اقتصادی بین‌الملی نقش مهمی داشته و از دیرباز مورد توجه دولت‌ها و حاکمان برای نشان دادن قدرت استقلال و اقتصادی آنها بوده است.
اما در شرایطی که دچار کمبود آب و بحران کاهش منابع آبی هستیم، آیا همچنان گندم محصول استراتژیک به شمار می‌رود؟
دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران با اشاره به مصرف بالای گندم در ایران گفته است: این دانه با مصرف سرانه ۱۷۰ کیلوگرم در سال، سهمی مهم در تامین غذای مردم ایران دارد. گندم بطور میانگین ۴۰ تا ۵۰ درصد از کالری و نیمی از پروتئین مورد نیاز ایرانیان را تامین می‌کند. با توجه به جمعیت ۸۰ میلیونی کشور، رقم سالانه حدود ۱۳ میلیون تن نیاز گندم کشور است.
حدود ۶.۲ میلیون هکتار در کشور به کشت گندم اختصاص دارد که بیش از ۵۰ درصد کشت کشور را به خود اختصاص می‌دهد. از این میزان ۳۵ درصد کشت به کشت آبی اختصاص دارد و ۶۵ درصد به کشت دیم. ولی در میزان تولید دقیقا برخلاف این ارقام ۷۰ درصد تولید گندم به کشت آبی بستگی دارد. بر اساس ادعای اسماعیل اسفندیاری مشاور وزیر کشاورزی، امسال میزان تولید گندم کشور حدود ۱۲.۵ میلیون تن است که به گفته وی به مرز خودکفایی رسیده است.
این میزان تولید گندم در کشور با قیمت خرید تضمینی ۱۴۶۳۰ ریال از کشاورزان خریداری خواهد شد، یعنی مبلغ ۱۸۲۸۷۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰ ریال.
برای تولید هر کیلو گندم به طور میانگین ۱۵۰۰ لیتر یا ۱.۵ مترمکعب آب استفاده می‌شود. اگر تنها این میزان را برای تولید کشت آبی گندم محاسبه کنیم، به رقم ۱۳۱ میلیارد مترمکعب می‌رسیم.
راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۳۰ درصد است که این به معنی هدر رفتن سالانه حدود ۹۰ میلیارد مترمکعب آب است .
قیمت جهانی گندم بطور میانگین حدود ۲۴۰ دلار هر تن است یعنی هر کیلو حدو ۲۴ سنت که اگر با رقم دلار ۴۲۰۰ تومن محاسبه شود، هر کیلو خرید گندم حدود ۱۰۶۰۰ ریال خواهد بود. یعنی چهارصد تومن کمتر از خرید تضمینی .
حال با توجه به نیاز آبی شدید کشور، هزینه‌های انجام شده و تولید حدود ۸.۵ میلیون تن گندم آبی، می‌توان نتیجه‌گیری کرد تا زمانی که راندمان مصرف آب در کشور حداقل به ۶۰ درصد نرسد، تولید گندم به روش آبی در داخل کشور نه تنها صرفه اقتصادی ندارد بلکه ضرر اقتصادی، زیست محیطی و افزایش خشکسالی نیز به همراه دارد.
در واقع در ایران بایستی حدود ۴ تا ۵ میلیون تن گندم از منابع کشت دیم تامین شود و بقیه به صورت واردات تامین شود که هم عملا وابستگی استراتژیک به گندم وارداتی را کاهش می‌دهد و هم به تنش آبی در کشور از طریق تولید گندم دامن نمی‌زند.
