نزدیک به یک سال و نیم پیش فصلنامه‌ی «آوای تبعید» فعالیت خود را در گستره‌ی ادبیات و فرهنگ در برون‌مرز آغاز کرد. اکنون شمارهی ششم این نشریه که نه تنها در دنیای مجازی بلکه به شکل کتاب نیز منتشر می‌شود، پیش روی ما است. بیش از بیست و پنج شاعر، نویسنده، منتقد و هنرمند با این شماره همکاری داشته‌اند و آثار خود را در قالب شعر، داستان، نقد و بررسی ادبیات، همچنین تاریخ و اسلام‌شناسی ارائه داده‌اند. روی جلد شمارهی ششم، کار شهرام کریمی، هنرمند ساکن آلمان است. در صفحات داخلی فصلنامه نیز بیش از سی اثر از این هنرمند پرکار به چاپ رسیده است.
«بخش ویژه»، ابتکاری نو
مطالب این تازه‌ترین پُرتال فرهنگی در برون‌مرز، که در هفت فصل خلاصه می‌شود، از تنوع خاصی برخوردار است و بخش‌های شعر، داستان، مصاحبه، نقد ادبی، تاریخ، نقاشی/ طرح و معرفی‌کتاب را در بر می‌گیرد. از دو شمارهی پیش، یک «بخش ویژه» به این تنوع افزوده شده که در چارچوب آن تا کنون موضوع‌های محوری «تئاتر» و آثار «نویسندگان و شاعران ایرانی ساکن کانادا» بررسی شده است.
شمارهی جدید، به معرفی «نویسندگان نسل دوم ایرانی در خارج از کشور» اختصاص دارد. فهیمه فرسایی، نویسنده و مسئول این بخش، با اشاره به اینکه نسل دومی‌ها، آثار خود را به زبان کشوری که در آن به دنیا آمده‌اند یا در آن زندگی می‌کنند، می‌نویسند، «گسستگی زبانی» را عامل عدم طرح پیوسته‌ی موفقیت‌های آنان در رسانههای فارسی‌زبان می‌داند. او می‌نویسد: «این «گسستگی» سبب شده که نسل دومی‌ها در رسانههای داخل و خارج فاقد «لابی» باشند و خبر انتشار آثار یا فعالیت‌های ادبی آنها کمتر به رسانه‌ها راه یابد.»
مجموعه‌ای پرمحتوا برای آغاز
در «بخش ویژه»ی این شماره، برای نخستین بار شش نویسنده‌ی ایرانی‌تبار که در کشورهای آلمان، فرانسه و سوئد زندگی می‌کنند، معرفی شده و آثارشان که اغلب کار اول آنهاست، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. شیدا بازیار، با رمان «تهران شب‌ها آرام است»، نوا ابراهیمی با کتاب «شانزده واژه» و مهرنوش زائری اصفهانی با رمان «سی و سه پل و یک چای‌خانه» از آلمان، نگار جوادی با کار «شرق‌زدوده» و مریم مجیدی با رمان «مارکس و عروسک» از فرانسه، همچنین گلناز هاشم‌زاده با کتاب «این ما بودیم» از سوئد از جمله‌ی این قلم‌به‌دستان هستند. این رمان‌ها که جوایز ادبی متعددی را نصیب نویسندگان خود کرده‌اند، در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به بازار کتاب کشورهای یادشده راه یافته‌‌اند. موضوع محوری این آثار، زندگی ماجراجویانه‌ی حال و گذشته‌ی مهاجران و تبعیدی‌های ایرانی در بزنگاه‌های تاریخ معاصر این کشور از نگاه هستی‌شناسانه‌ی نسل دومی‌ها است که اغلب خود را ساکنان خانه‌ی یک فرهنگ جهانی می‌دانند.
نویسندگان زن در صف اول
این که تمامی این آثار به قلم «جنس دومی»های ایرانی‌تبار نگاشته شده، شاهدی بر موفقیت‌های چشمگیر زنان ایرانی در برون‌مرز است. سرور کسمایی، نویسنده و پژوهشگر ادبی، این روند را حاصل رشد مدرنیته در جامعه می‌داند. او در مصاحبه‌ای با عنوان «کنکاشی در روایت‌های نویسندگان نسل دوم ایرانی‌ـ فرانسوی» که در این فصلنامه منتشر شده، میگوید: «تجربه‌ی مهاجرت در چهار دهه‌ی اخیر نشان داده است که زن‌های ایرانی قابلیت و استعداد شگفت‌انگیزی برای تطبیق خود با شرایط جدید، محیط تازه و یادگیری زبان خارجی از خود نشان داده‌اند. من نمونه‌های بسیاری را می‌شناسم که زن خانواده خیلی زودتر از مرد به خود آمده و توانسته در اینجا گلیم خود را از آب بیرون بکشد. خب، اینها مادرهای همین نسل دومی‌ها هستند و نقش الگو و سرمشق را برای فرزندانشان داشته‌اند.»
پاره‌های ویژه‌نامه
«بخش ویژه»ی فصلنامه، تنها شامل معرفی، نقد و بررسی آثار نویسندگان یادشده نیست. خود این قلم‌به‌دستان نیز در مصاحبه‌‌هایی، دیدگاه‌ها و انگیزه‌هایشان را برای نگارش تجربیات خود در چارچوب ژانرهای ادبی گوناگون و شیوه‌های تحقیق و کالبد‌شکافی رویدادهای تاریخی ایران با خواننده در میان گذاشته‌اند. به عنوان مثال نوا ابراهیمی در رابطه با پیوند واقعیت و تخیل در رمان و شباهت خود با شخصیت اول داستان «مونا» میگوید: «بسیاری از احساساتی که در این رمان بازگو شده، واقعی و احساس من است، ولی رویدادها و ماجراها ساختگی است. مونا در چارچوب این ماجراهای ساختگی با پدیده‌ها برخورد می‌کند و واکنش نشان می‌دهد که البته باید از منطق قابل قبولی برخوردار باشد. او برای اینکه علت این کنش‌ها و واکنش‌ها روشن شود و مونا هم شخصیتی باورپذیرجلوه کند، در طول رمان خصوصیاتی پیدا کرده که من فاقد آنها هستم. مثلا من سعی نمی‌کنم مسائل ناگوار را به دست فراموشی بسپارم؛ مونا ولی برای اینکه شخصیتی قابل قبول بشود، این ویژگی را پیدا کرده است.»
از دیگر موضوع‌هایی که در «بخش ویژه» این فصلنامه گنجانده شده، بررسی تاریخ معاصر انتشار آثار ادبی ایران در آلمان و فرانسه و نیز جایگاه آثار نسل دومی‌های ایرانی در متن ادبیات مهاجرتی هر یک از این کشورهاست. همکاران این بخش، علاوه بر مسئول آن، بهجت امید (آلمان)، سرور کسمایی (فرانسه) و بهروز رشید (سوئد) بوده‌اند.
قسمت‌‌های دیگر و ویژه‌نامه‌های آتی
بخش شعر این شمارهی فصلنامه یکی از پربارترین آنهاست. این جمع‌بندی البته بدون ارزیابی مضمونی و شکلی اشعاری است که منتشر شده‌اند. اسد سیف، پژوهشگر و مدیر «آوای تبعید» با اشاره به اینکه «ایرانیان خود را سرآمد شعر جهان می‌دانند» یادآور می‌شود: «بی‌آنکه قصد توهین یا آزار کسی را در سر داشته باشم، [می‌پرسم که] آیا می‌توان شعر را مرضِ ایرانیان نیز محسوب داشت؟ این پرسش نامتعارف از آنجا به ذهنم می‌رسد که شمار شاعران ایران را پانزده هزار نفر برآورد می‌کنند. و این در صورتی است که تیراژ کتاب‌های شعر به بیش از صد نسخه نمی‌رسد. به بیانی دیگر، شاعران خود شعر نمی‌خوانند!»
نعمت آزرم، اسماعیل خویی، رضا مقصدی، محمود فلکی، افشین بابازاده، اسماعیل نوری‌علاء، میرزاآقا عسگری و مجید نفیسی از جمله شاعرانی هستند که کارهایشان در این بخش منتشر شده است.
با بخش‌های داستان و نقد و بررسی این شماره همچنین، مرضیه ستوده، علی رستانی، پرویز احمدی‌نژاد، محسن حسام، شهروز رشید، س. سیفی، ابراهیم محجوبی، بهروز مطلب‌زاده و ابراهیم هرندی همکاری کرده‌اند. در قسمت «تاریخ، نقد و بررسی» اسد سیف، ب. بی‌نیاز و آرمین لنگرودی قلم زده‌اند.
در «پیش درآمد» این شماره از آن گذشته آمده است که شمارهی هفتم فصلنامه به بررسی آثار «شاعران زن ایرانی در خارج از کشور» اختصاص داده شده و «ترانه‌سرایی» موضوع محوری هشتمین شمارهی آن است. بر اساس این نویدها می‌توان امیدوار بود که نشر «آوای تبعید» دست کم تا دو شماره آتی ادامه دارد و در شش ماه آینده به سرنوشت نشریات ادبی‌ـ هنری که‌ـ مانند دفتر انجمن قلم ایران در تبعیدـ هنوز اعلام فعالیت نکرده تعطیل می‌شوند، دچار نخواهد آمد.
