محمدجواد ظریف؛ «مصدق‌» و «امیرکبیر» و «سردارِ دیپلماسیِ»، پوشش «یک مافیای فاسد مذهبی»!

یک روز پس از استعفای ناگهانی محمدجواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی، گمانه‎زنی علت و بهانه‎های این اقدام او به اوج خود رسیده است. ظریف این استعفا را با استفاده از شبکه‌های اجتماعی در اکانت اینستاگرام خود اعلام کرد و خبرگزاری‌ها با استناد به آن به بازتاب خبر پرداختند. خبر استعفای ظریف در رسانه‌های بین‌المللی نیز بازتابی گسترده یافت و ناظران و تحلیلگران آن را عمدتا در رابطه با جنگ قدرت درون حکومت ارزیابی کرده‌اند.

آنطور که منابع غیررسمی می‌گویند بشار اسد رئیس جمهوری سوریه بدون اینکه ظریف را مطلع کرده باشند، در یک دیدار اعلام‌نشده به تهران آمده و با حسن روحانی و علی خامنه‎ای گفتگو کرده. ظریف نه‌تنها از این سفر و دیدار بی‌خبر بوده بلکه وی را راهی ملاقات با اکتیویست‌های «کدپینک» کرده بودند!

So terrible that iranian foreign minister Javad zarif resigned. Our delegation had just met with him and we were blown away by his brilliance and commitment. This is bad news for Iran and the world. pic.twitter.com/pVpzlkNvqL

— Medea Benjamin (@medeabenjamin) February 25, 2019

بجای محمدجواد ظریف در مقام وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی اما افرادی مثل قاسم سلیمانی و علی‎اکبر ولایتی حضور داشتند. این موضوع را الیاس حضرتی نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی هم یادآوری کرده و توصیه کرده که روحانی نباید با استعفای ظریف موافقت کند.

شامگاه دوشنبه، اندکی پس از اعلام خبر استعفای ظریف، روزنامه انتخاب در خبری کوتاه نوشت: «پس از اعلام استعفای وزیر خارجه، خبرنگار «انتخاب» بصورت پیامکی، صحت و سقم این خبر را از او جویا شد. ظریف در پاسخ به خبرنگار «انتخاب» این پیامک را ارسال کرد: «بعد از عکس‌های ملاقات‌های امروز دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»

شنیده‎ها حاکیست صبح سه‌شنبه ۷ اسفند، تعدادی از مدیران و دیپلمات‎های وزارت خارجه در حمایت از ظریف از سمت‎های خود استعفا داده‌اند اما وی از آنها خواسته استعفایشان را پس بگیرند. ظریف به آنان گفته «امیدوارم استعفای بنده تلنگری برای بازگشت وزارت خارجه به جایگاه قانونی‎اش در روابط خارجی باشد.»

در مقابل اما احمد امیرآبادی فراهانی عضو هیات رئیسه مجلس می‎گوید، «از قرائن و شواهد پیداست که استعفای ظریف ربطی به مسائلی مثل جبهه مقاومت و اینها ندارد. ظریف بارها در مجلس اعلام کرده است که با سردار سلیمانی کاملاً هماهنگیم. بنابراین استعفای ظریف را باید در داخل دولت جستجو کرد.»

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس کمیسیون امنیت‌ملی نیز می‎گوید، ظریف با برخی اعضای دولت اختلاف داشت. این نماینده گفته «از شب گذشته چندین‌ بار بنده تلاش کرده‌ام با آقای ظریف به‌صورت تلفنی صحبت کنم که وی تلفن خود را خاموش کرده است.»

مسئله‎ای که باید یادآوری کرد این است که نه تنها ظریف بلکه دولت نیز از ابتدای جنگ سوریه و تنظیم مناسبات جمهوری اسلامی با رژیم بشار اسد نقشی در آن نداشتند و امور مربوط به آن در دست علی‎اکبر ولایتی مشاور خامنه‎ای و قاسم سلیمانی بود و حتی ارتباط با مقام‎های عالی روسیه در مورد امور سوریه از کانال ولایتی- سلیمانی پیگیری می‎شد.

اساسا نقش دولت روحانی و وزیر خارجه‌اش، در ارتباط با اروپا و آمریکا، آنهم محدود به توافق اتمی و گشودن دریچه‌های اقتصادی به روی جمهوری اسلامی، محدود می‌شد و در مسائل منطقه‌ای بازی داده نمی‌شدند و وظایف آنها از سفرهای تشریفاتی و پیام‌رسانی فراتر نمی‌رفت. این موضوع آنقدر آشکار است که بعید به نظر می‌رسد دولت و ظریف از آن بی‌خبر باشند. اطلاع حسن روحانی به عنوان رئیس دولت از سفر بشار اسد و دیدار با وی نیز، با وجود سابقه‌ی امنیتی و متفاوت و معتمد روحانی در مقایسه با ظریف، چیزی بیش از تشریفات و حفظ ظاهر نبوده است وگرنه چه بسا رئیس دولت خامنه‌ای نیز استعفاء می‌داد!

در این میان، از شامگاه دیروز که خبر استعفای ظریف منتشر شد، بعضی تحلیل‎ها در مورد اقدام به استعفای اوست و برخی دیگر در مورد پیامدهای این استعفا. نادر انتصار تحلیلگر سیاسی مقیم آمریکا به ایلنا گفته ظریف «به نظر من بهترین و حرفه‌ای‌ترین وزیر امور خارجه در چهل سال دوران جمهوری اسلامی ایران بود و استعفای او در دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی خلاء ایجاد خواهد کرد که پر کردن آن حداقل در کوتاه‌مدت ممکن است آسان نباشد.» او پیش‎بینی کرده رفتن ظریف برای تداوم برجام مشکلاتی ایجاد خواهد کرد.

بازتاب خبر استعفای ظریف در عرصه خارجی نیز بسیار گسترده است. مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در همین ارتباط در توییترش نوشته، «از استعفای جواد ظریف مطلع شدیم؛ خواهیم دید آیا عملی می‌شود. به هر حال او و حسن روحانی فقط سخنگویان [مردان جلوی صحنه] یک مافیای فاسد مذهبی هستند. ما می‎دانیم همه تصمیم‎های نهایی را خامنه‌ای می‌گیرد. سیاست ما تغییری نمی‎کند- ر‍‍ژیم باید مثل یک کشور نرمال رفتار کند و به مردمش احترام بگذارد.»

We note @JZarif’s resignation. We’ll see if it sticks. Either way, he and @HassanRouhani are just front men for a corrupt religious mafia. We know @khamenei_ir makes all final decisions. Our policy is unchanged—the regime must behave like a normal country and respect its people.

— Secretary Pompeo (@SecPompeo) February 26, 2019

پمپئو در این توئیت روحانی و ظریف را دولتمردانی نامیده که گوش به فرمان خامنه‌ای هستند و به عنوان پوشش برای سیاست‌های شرورانه‌ی جمهوری اسلامی ظاهرسازی می‌کنند.

ظریف از ۶۷ ماه پیش که مسئولیت‌اش را در مقام وزارت خارجه آغاز کرد می‌دانست که نقش او فراتر از تدارکاتچی خامنه‎ای برای توافق اتمی و ظاهرسازی در جامعه جهانی نیست و اتفاقاً آن را به بهترین نحو نیز پیاده کرد. به گزارش رسانه‌های جمهوری اسلامی و مقامات حکومت، او در جریان مذاکرات اتمی در مورد بسیاری از تصمیمات، با تهران تماس گرفته و مستقیم از علی خامنه‎ای کسب تکلیف می‎کرد تا همانها را در مذاکرات پیش ببرد. در واقع ظریف بدون میدانی که خامنه‌‏ای در اختیارش گذاشته بود هرگز نمی‎توانست جایگاهی را که در دولت و نظام پیدا کرده بود به دست آورد. استعفای ناگهانی او فقط مُهر تایید بر علنی‎تر شدن دخالت‎های تعیین‌کننده‌ی خامنه‎ای و اطرافیان او در سیاست خارجی است.

در هر حال، دلیل ظریف برای استعفا هر چه باشد، و اینکه آیا  این استعفا قبول یا رد بشود، تا همینجا نیز برای نظام گران تمام می‌شود و این را می‌توان در واکنش‌های آشفته‌ی داخلی به استعفای ظریف دید.

در این میان، ناگفته نباید گذاشت که ظریف سال‌هاست پدرخوانده‌ی لابی‌های رژیم در آمریکا و کانادا نیز هست. بسیاری از کاربران توییتر در ساعات گذشته در شبکه‎های اجتماعی استعفای ظریف را بهانه‎ای برای نیش و کنایه زدن به مریدان وزیر مستعفی و لابیگران رژیم قرار داده‌اند از جمله کسانی که در تشکیلات مختلف سیاسی استمرارطلب و یا در رسانه‌‏های موسوم به «فارسی‌زبان» در خارج از کشور فعال‌اند و ظریف قطب‎نما و آبروی جمهوری اسلامی برای آنها به شمار می‌رفت!

درواقع ظریف پوشش شرارت‌ها و سیاست‌های خرابکارانه‌ی نظام بود. او با پشتیبانی و چراغ سبز خامنه‌ای، در مجامع بین‎المللی برای نظام اعتبار می‎خرید؛ به نفع سیاست‎های سرکوبگرانه‌ی رژیم دروغ سر هم می‎کرد؛ آنچه را بر دگراندیشان و دگرباشان در ایران می‌رود، انکار می‌کرد؛ بر حیله‌گری‌های اتمی رژیم سرپوش می‌نهاد؛ و در چنین مجموعه‌ای به «وزیر دروغگو» معروف شد. حالا او با استعفای خود این ابزار را از خامنه‌ای گرفته است بدون آنکه راه بازگشتی داشته باشد: نپذیرفتن استعفایش و ماندنش در این مقام او را بیش از پیش ذلیل خواهد کرد.