سال ۱۳۹۷ پرتلاطم‌ترین سال بورس ایران در تاریخ فعالیت‌اش بوده است بطوری که بر اساس آمارها نیمی از شدیدترین رشدها و نیمی از سهمگین‌ترین افت‌های روزانه شاخص کل سهام طی بیش از ۲۰ سال اخیر در این سال رخ داده است.
روزنامه دنیای اقتصاد با انتشار گزارشی به عملکرد بورس ایران طی سال ۱۳۹۷ پرداخته و نوشته است «سیاست‌های نادرست پولی، ارزی و تجاری» و «خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها» دو عامل اساسی و مهم در جهش‌ها و ریزش‌های سهمگین شاخص بورس تهران در سال ۱۳۹۷ بوده است.
این گزارش با یادآوری اینکه «اقتصاد ایران سال ۹۷ را توأم با شتاب تند بهای ارزها برای ثبت رکوردهای تازه آغاز کرد» آورده است که «بروز نارضایتی‌های اجتماعی در زمستان سال ۹۶ از یکسو» و «بلاتکلیفی ناشی از خروج یا عدم خروج آمریکا از برجام» دو عامل اصلی نگرانی بازارها بود. در ادامه آمده است این دو عامل موجب شد سرمایه‌های خرد به طور تقریباً پیوسته از جریان معاملات خارج شده و متعاقب آن از ارزش سهام بورس تهران نیز کاسته شود.
در گزارش روزنامه دنیای اقتصاد آمده است که خروج آمریکا از برجام نه تنها نظم ذهنی بازارها را برآشفت، بلکه بهانه‌ای را به دست برخی از تصمیم‌سازان اقتصادی داد تا سیاست‌های ناکارآی خود را پشت هاله تحریم‌ها پنهان کنند. غافل از آنکه حجم انبوه نقدینگی که تا آن زمان در قالب سپرده در حبس نظام بانکی بود، به سمت بازارهای دارایی سرازیر شد و شاخص بهای ارز، طلا و سهام را وارد دور تازه‌ای از موج‌های سهمگین صعودی کرد.
به این ترتیب در روزهای پایانی فصل بهار ۹۷ بورس تهران از رخوت چندین ماهه خارج شد و شاخص کل طی تنها ۱۰ جلسه کاری -از ۲۱ خرداد تا ۴ تیرماه- بازدهی خیره‌کننده ۲۰ درصدی را به نمایش گذاشت.
جاماندن بازارها در قیاس با نقدینگی موجود در اقتصاد موجب شد تا پول‌های داغ برای گریز از تورم از بازار پول به سمت بازارهای سهام، ارز، سکه و مسکن هجوم بیاورند.ورود پول‌های تازه به بورس تهران، شاخص کل سهام را در این مقطع زمانی به رقم بی‌سابقه ۱۱۵ هزار واحدی رساند و ارزش معاملات خرد به رکورد تازه ۹۲۰ میلیارد تومان دست یافت. این موج را می‌توان اولین رالی پرسرعت بازار سهام طی سال ۹۷ دانست.
این گزارش افزوده است که یکی از آثار سیاست ارز ترجیحی در تابستان، هجوم واسطه‌گران برای خرید محصولات پایه در بورس کالا بود. چند‌نرخی بودن ارز و دستورالعمل وزارت صمت مبنی بر تعیین قیمت عرضه محصولات فلزی و پتروپالایشی در بورس کالا براساس نرخ تسعیر ارز رسمی بانک مرکزی و اعمال محدودیت در سقف رقابت، سازوکارهای عملیاتی بورس کالا را مختل و فضای رانتی مخربی را به ضرر تولیدکنندگان واقعی ایجاد کرد. مطابق بررسی‌های سایت تحلیلی «دنیای بورس»، تنها در معاملات تیرماه بورس کالا رانت ۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومانی در بورس کالای ایران به وجود آمد.
این روند تا ۹ مهرماه که بسیاری آن را «روز تاریخی بورس تهران» نامیده‌اند پیش رفت بطوری که ارزش معاملات در این تاریخ به رقم بی‌سابقه ۲ هزار میلیارد تومان رسید.
اما در آبان‌ماه و با اجرایی شدن دوباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران روند بورس ایران معکوس شد و بازار سهام به پیشواز تحریم‌ها رفت. با این وجود در گزارش روزنامه دنیای اقتصاد آمده است که معافیت ۸ کشور در خرید نفت ایران طی شش ماهه نخست اجرایی شدن تحریم‌ها تغییراتی را در بورس تهران رقم زد: «یک روز مانده به شروع تحریم‌های نفتی، رئیس‌جمهوری آمریکا در تصمیمی غیرمنتظره هشت مشتری نفت ایران را معاف از تحریم‌ها دانست. تبعات این تصمیم به سقوط بهای جهانی نفت و ثبت یکی از طولانی‌ترین دوره‌های نزولی این بازار انجامید. پیش از این، شاخص‌های نفتی به دلیل تحریم‌های نفتی ایران گارد صعودی داشتند و بسیاری قیمت‌های ۱۰۰ دلاری را برای طلای سیاه در پایان سال ۲۰۱۸ برآورد می‌کردند. اما اعطای معافیت‌های نفتی از یکسو و بروز اولین نشانه‌های منفی جنگ تجاری بین چین و آمریکا سبب شد نه تنها بهای نفت دچار افت شود، بلکه قیمت سایر مواد خام نیز در مسیر نزولی قرار بگیرد.برآیند این رویدادها موجب تشدید نااطمینانی اهالی بازار و خروج سرمایه‌های خرد از جریان معاملات بورس تهران شد. وزن‌دهی بیش از اندازه به اثر واقعی تحریم‌ها هم فشار بر قیمت سهام را مضاعف کرد تا شاخص کل سهام طی کمتر از سه ماه (از نهم مهرماه تا اولین روز زمستان) ۲۱ درصد پایین‌تر از قله تاریخی خود قرار بگیرد.»
در جمع‌بندی این گزارش آمده است «نماگر اصلی بورس تهران از ابتدای سال در قالب سه رالی پر سرعت در نهمین روز مهرماه ضمن بازدهی ۱۰۳ درصدی از ابتدای سال، در اوج تاریخی خود یعنی ارتفاع ۱۹۵ هزار و ۴۸۰ واحد ایستاد؛ سپس با اجرای تحریم‌ها و بروز تلاطم‌های جهانی، مسیری فرساینده را پیمود. این نماگر در سقوطی ۲۱ درصدی از اوج، در نخستین روز زمستان به کانال ۱۵۴ هزار واحدی تنزل یافت. پس از آن وارد موج‌های متناوبی از صعود و نزول شد تا اینکه طی روز گذشته در حالی که تنها یک روز کاری تا پایان سال باقی‌مانده بود، روی عدد ۱۷۵ و ۸۹۹ واحد جا خوش کرد و بازدهی ۸۳ درصدی را از ابتدای سال ثبت کرد. متوسط ارزش روزانه معاملات خرد هم ضمن ثبت رکورد تاریخی، در مقایسه با سال قبل افزایشی ۲۵۱ درصدی را به نمایش گذاشت.
افزون بر این، در شرایطی که تا روز تاریخی بورس تهران در نهم مهرماه، حدود ۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان پول از سوی سهامداران حقیقی به جریان سهام پیوسته بود، در نیمه دوم سال با خروج تدریجی سهامداران خرد از بازار، این رقم به ۳ هزار و ۴۵۰ میلیارد تومان کاهش یافت. به بیان دیگر، در نیمه دوم سال حدود ۲ هزار و ۱۵۰ میلیارد تومان سهم از سرمایه‌های خرد از جریان معاملات خارج شد. در این سال ۲۱ عرضه اولیه انجام شد که ۱۵ شرکت از کل این تعداد در فرابورس و ۶ نماد در بورس تهران عرضه شد. تا پایان معاملات دیروز، متوسط قیمت در ۳۵ صنعت از صنایع بورسی طی این سال افزایش یافت و دو گروه بورسی نیز با عقبگرد شاخص مواجه شدند. ۱۳ صنعت بورسی در سال ۹۷ بازدهی بالای ۱۰۰ درصدی را به نمایش گذاشت و ۱۰ گروه بازدهی متوسط ۵۰ تا ۱۰۰ درصد را به ثبت رساندند. عنوان پربازده‌ترین صنایع بورسی نیز به گروه‌های کوچک زراعت، محصولات چوبی، استخراج سایر معادن و گروه معدنی تعلق گرفت که بازدهی‌های ۱۶۸ تا ۱۷۷ درصدی را رقم زدند.»
