آزاده کریمی – چیزی باید برای حال و آینده وجود داشته باشد تا امیدی برای ماندن را پدید آورد، اما بحران اقتصادی و سیاسی، خفقان و قوانین ضدانسانی در ایران، گریز را به گزینه نهایی بسیاری از شهروندان تبدیل کرده است.
این روزها، هر خانواده و جمع دوستانه‌ای، سفرکرده‌ای دارند یا پُشت مسافری آب می‌پاشند، به این امید که فردا روزی دوباره دور هم جمع شوند و دیدار تازه کنند. در این بین، کشور کانادا مقصد عمده ایرانیان است تا لااقل فرزندان خود را در بستری آزاد و با امکانات رفاهی مناسب به عرصه برسانند. از سوی دیگر، با افزایش فشارهای اجتماعی و وضع قوانین محدودکننده، به‌خصوص علیه جامعه زنان، موج گسترده‌ای از پناهجویان ایرانی به سوی کشورهای اروپایی از جمله آلمان سرازیر شده‌اند، آنهم زمانی که شرایط پذیرش پناهجویان در این کشور روز به روز سخت‌تر می‌شود.
با حمید نوذری مدیر کانون پناهندگان سیاسی ایرانی (برلین) درباره چشم‌انداز پناهجویان ایرانی و غیرایرانی و وضع قوانین تازه که مشمول پناهجویان ایرانی شده است، به گفتگو پرداخته‌ایم.
-به تازگی خبری مبنی بر عدم ارائه‌ی کلاس‌های ادغام به پناهجویان ایرانی، عراقی و سومالیایی در کشور آلمان منتشر شده. وضع این قانون به چه معناست؟
-شرایط پناهندگی در آلمان در یک سال گذشته تا حدود زیادی سخت‌تر شده و این شامل امکاناتی هم می‌شود که پناهجویان تازه‌وارد می‌توانستند استفاده کنند و آینده خودشان را رقم بزنند. پناهجویان تازه‌وارد ایرانی، عراقی و سومالیایی که بعد از اول اوت ۲۰۱۹ وارد آلمان شدند، دیگر نمی‌توانند در دوران پناهجویی خود از کلاس‌های ادغام استفاده کنند.
پیش از وضع قوانین سختگیرانه در قبال پناهجویان، دولت آلمان امکاناتی را در اختیار پناهجویان قرار می‌داد. بطور مثال، پناهجویان کشورهایی که تا آنموقع، درصد قبولی‌شان نزد اداره امور پناهندگی بالای ۵۰ درصد بود و چشم‌انداز ماندن آنها در آلمان زیاد بود، در همان سه ماهه ابتدایی ورودشان، امکان شرکت در کلاس‌های ادغام را داشتند. کلاس‌های ادغام معمولا به کسانی تعلق می‌گیرد که درخواست پناهندگی‌شان در آلمان پذیرفته می‌شود و مجوز یک نوع اقامت را در آلمان دریافت میکنند. ایران پیشتر جزو کشورهایی بود که کلاس‌های ادغام به پناهجویانش داده می‌شد. حالا این قانون از اول ماه اوت برای پناهجویان ایرانی تغییر کرده است.
-دلیل تغییر قانون قبلی و وضع قانون جدید در مورد ایرانیان چیست؟
-چون در عرض ۱۰ ماه اخیر، تعداد پناهجویان ایرانی که در مرحله اول درخواست پناهندگی، پاسخ مثبت از دولت آلمان گرفته‌اند، چیزی بیشتر از حدود ۲۰ تا ۲۲ درصد نیست. بنابراین پناهجویان ایرانی از فهرست کشورهایی که کلاس‌های ادغام دریافت می‌کردند، خارج شد. البته باید توجه داشت پناهجویانی که پیش از اول اوت ۲۰۱۹ تقاضای پناهندگی داده‌اند، مشمول این قانون جدید نخواهند شد و می‌توانند همچنان در کلاس‌های ادغام شرکت کنند.
همچنین کسانی که پس از اول اوت ۲۰۱۹ هم وارد آلمان شده‌اند و تقاضای پناهندگی آنها از سوی اداره پناهندگی آلمان پذیرفته شود، می‌توانند طبق روال پناهندگان دیگر کشورها، از کلاس‌های ادغام بهره ببرند. قانون جدید بدان معنا نیست که پناهجویان ایرانی دیگر نمی‌توانند از کلاس زبان آلمانی استفاده کنند. چون این کاملا بستگی به سیاست‌های هر ایالت در آلمان هم دارد. مثلا در ایالت برلین، همه پناهجویانی که وارد می‌شوند، حتی آنهایی که نمی‌توانند از کلاس‌های زبان استفاده کنند، بعد از سه ماه می‌توانند بطور قانونی از کلاس‌های «مدارس مردمی» بهره ببرند و هزینه این کلاس‌ها را هم ایالت برلین پرداخت می‌کند. ایالت‌های دیگری مثل بایرن نیز چنین رویه‌ای دارند. یعنی اینطور نیست که پناهجویان جدید ایرانی از هیچگونه امکانات کلاس‌های زبان برخوردار نباشند، بلکه به این معناست که از سطح دیگری و در نوع دیگری از آن می‌توانند استفاده کنند.
-آیا شمار پناهجویان ایرانی در آلمان افزایش یافته؟
-طبق آماری که توسط اداره فدرال مهاجرت و پناهندگی آلمان منتشر شده، در هفت ماه اول سال جاری ۵۱۷۳ تازه‌وارد ایرانی (رتبه ششم) و ۵۳۰۷ تازه وارد افغانستانی (رده پنجم) در آلمان تقاضای پناهندگی داده‌اند که نسبت به چند سال اخیر افزایش داشته. پیش‌بینی می‌کنیم امسال ۸ تا ۹ هزار پناهجوی ایرانی تازه‌وارد خواهیم داشت.
-آیا تغییراتی از این دست یعنی کشور آلمان دیگر پذیرای پناهجویان ایرانی نیست؟
-نه اصلا اینطور نیست. موضوع این است که همراه با افزایش سختگیری‌ها در قبال پناهجویان، مصاحبه با اداره امور پناهندگان آلمان، بسیار سخت‌تر از گذشته شده و همین، یکی از دلایلی است که پناهجویان ایرانی در مرحله نخست تقاضای پناهندگی، پاسخ منفی دریافت میکنند.
دو نکته را باید اضافه کنم. ابتدا، اینکه وقتی پناهجویان ایرانی در مرحله نخست تقاضای پناهندگی خودشان پاسخ منفی می‌گیرند، به این معنی نیست که درصد قبولی پناهجویان ایرانی در آلمان پایین آمده. چون بسیاری از این پناهجویان، در مرحله بعدی و در دادگاه، این شانس را پیدا میکنند که پناهندگی آلمان را بگیرند. با احتساب چنین آماری، تعداد ایرانیانی که امکان ماندن در آلمان را پیدا میکنند بالای ۵۰ درصد خواهد بود.
نکته دوم اینکه، بخش عمده‌ای از پناهجویانی که در مرحله اول پاسخ منفی می‌گیرند، جزو کسانی هستند که به دین جدید گرویده‌اند و بیشتر مسیحی شده‌اند. بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد نوکیشان پاسخ منفی دریافت کرده‌اند که این آمار بالا، واکنش پارلمان را در پی داشته و از وزیر کشور آلمان در این رابطه سوال شده است.
بعد از بازگرداندن یک پناهجوی زن ایرانی و بازداشت وی و تبعات ناشی از این بازگرداندن، نمایندگان پارلمان با وزیر کشور آلمان مذاکراتی داشتند تا سختگیری‌ها را نسبت به پناهجویان نوکیش ایرانی کاهش دهند. بطور مثال، اخباری منتشر شده، مبنی بر اینکه برگه غسل تعمید برای مصاحبه پناهجویان باید کافی باشد و سوالات سخت‌تری از آنها پرسیده نشود. باید دید آیا این پیشنهاد از سوی وزیر کشور آلمان پذیرفته می‌شود یا نه.
-گفتید که یک پناهجوی ایرانی را بازگردانده‌اند. چه تعداد از پناهجویان ایرانی تا کنون بازگردانده شده‌اند؟ آیا این تبدیل به یک رویه شده؟
-خیلی کم. تعداد این افراد ۲۰ نفر بوده که اغلب به خواست خودشان برگردانده شدند. بازگرداندن این خانم هم از موارد بسیار عجیب است. اگر برگردم به سوال شما، می‌توان گفت که امکان بازگرداندن پناهجویان ایرانی چیزی معادل صفر درصد است.
-با توجه به شرایط بحرانی اقتصادی در ایران، آیا این امکان وجود دارد که تقاضای پناهندگی شهروندان ایرانی، غیرسیاسی تلقی شود و پاسخ منفی بگیرند؟
-اگر موضوع فقط شرایط اقتصادی باشد، دولت آلمان با گشاده‌رویی رفتار نمی‌کند. تا الان با پناهجویان ایرانی هرگز بد رفتار نشده، حتی اگر هم رد شده باشند. اما دلایل اقتصادی برای کشوری مثل ایران، دلیلی برای این نیست که با پناهجویان اقتصادی با گشاده‌رویی رفتار کنند. اگر، امیدوارم اینطور نباشد، مسائلی مانند جنگ و مسائل امنیتی شدت پیدا کند، حتما برخورد دولت آلمان تغییر خواهد کرد. کما اینکه در مورد کشور افغانستان، عملا شاهد هستیم که تعداد پناهندگان سیاسی پذیرفته شده در آلمان، چیزی نزدیک به یک درصد است و تعداد بسیار زیادی از آنها به دلیل شرایط ناامن، مشمول اقامت انساندوستانه می‌شوند. اگر موضوع منازعات نظامی در بین باشد، حتما بر پناهجویان ایرانی اثر خواهد گذاشت، همچنان که در جنگ ۸ ساله ایران و عراق، هیچ پناهجوی ایران حتی اگر پاسخ منفی گرفته بود، به ایران بازگردانده نمی‌شد. پس مسائل اقتصادی صرف باعث نخواهد شد که آلمان در قبال پناهجویان مثلا ایرانی با گشاده‌رویی برخورد کند.
-اگر بخواهید یک تصویر کلی از وضعیت پناهجویان در کشور آلمان به دست بدهید، این تصویر را چطور تشریح می‌کنید؟
-دو سال است که شرایط پناهندگی در آلمان سخت‌تر شده که ناشی از قدرت گرفتن گروه‌های راست و راست افراطی است. این امر باعث شده که دولت برای از دست ندادن رأی‌هایش در مورد مسائل پناهندگی سختگیری کند. مثلا اگر در گذشته در قبال افرادی که از دیگر کشورهای اروپا وارد آلمان می‌شدند، اغماض می‌کردند، اکنون با سرعت چنین افرادی را مشمول «قانون دابلین» میکنند و به سرعت به کشوری که برایشان ویزا صادر کرده، باز می‌گرداند.
پناهجویانی که به ویژه از کشورهای یوگسلاوی سابق می‌آیند، سریعا بازگردانده می‌شوند و حتی برایشان پرونده هم تشکیل نمیدهند. فشار بسیاری زیادی روی پناهجویان کشورهای شمال آفریقا شامل تونس، مغرب و الجزایر وجود دارد که تقریبا همه این افراد را نمی‌پذیرند. قصد دارند این کشورها را امن اعلام کنند که عملا تقاضای پناهندگی‌شان مورد بررسی قرار نگیرد. قصد دارند تا قوانین محدودکننده‌ای برای ورود پناهجویان از مرزهای آبی وضع کنند که با نظامی‌کردن هرچه بیشتر مرزها، ورود پناهجویان سخت‌تر شود. بطور مثال آمار ورود پناهجویان به آلمان هر ساله چیزی حدود ۱۵ تا ۱۷ درصد کاهش پیدا کرده. از طرف دیگر سعی میکنند امکانات بیشتری در اختیار پناهجویان و پناهندگان داخل آلمان قرار دهند، از جمله امکان آموزش زبان، کارآموزی و کاریابی. اما در نهایت کفه سختگیری‌ها برای پناهجویان نسبت به سه، چهار سال گذشته سنگین‌تر است.
-اینطور شایع است که مردم آلمان نسبت به قبل، چندان پذیرای پناهجویان و پناهندگان نیستند. با توجه به اینکه هر روز با پناهجویان و پناهندگان در ارتباط هستید، نظر شما چیست؟
-به این پرسش نمی‌توان به سادگی پاسخ منفی یا مثبت داد. در آلمان گروه‌های بسیاری حامی پناهجویان و پناهندگان هستند و تلاش میکنند شرایط و امکانات حضور آنها را بهتر کنند. ولی از این هم نمی‌شود گذشت که نسبت به مردان مجرد و به ویژه مردان مجرد مسلمان یا مردان مجرد آفریقایی، بدبینی و عدم استقبال وجود دارد. این بدبینی اگرچه گسترده نیست ولی جدی است. موضوع این است که گروه‌های راست افراطی با منفی جلوه‌دادن موضوع پناهندگان، سعی کرده‌اند تا رأی جذب کنند. این نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از مردم آلمان نسبت به خارجی‌ها، پناهندگان و به ویژه پناهندگان مرد مسلمان، حساسیت پیدا کرده‌اند که نسبت به ۵ یا ۷ سال گذشته افزایش یافته. مخالفان پناهندگی هنوز در آلمان اکثریت ندارند ولی شمار آنها قابل توجه است.
چقدر ذلیل شدیم.
آقای نوذری خیلی خوشبینانه نسبت به دیدگاه مردم آلمان نسبت به سیل پناهندگان به کشورشان اظهار نظر کرده اند ، واقعیت این است که اکثریت بزرگی از این پناهندگان ایرانی آنطور که در این سالهای گذشته تقاضای پناهندگی در این کشور داده اند و برای قبولاندن دلائل خود ده ها مدرک قلابی و یا خریداری شده از باندهای مافیایی داخل رژیم هم ضمیمه پرونده خود کرده اند ولی پس از قبولی پناهندگی و در اولین فرصت از منظر قانونی با مراجعه به سفارت و یا کنسولگری گذرنامه دریافت و به ایران رفت و آمد میکنند ، و همین امر آنچنان گسترده شده که برای خود مقامات اداره پناهندگی آلمان هم کاملا آشنا است و از اینرو اثر گذارده بر باورمندی آنها نسبت به ادعا های دروغ این جماعت که کم کم با تشکیل صف در مقابل سفارت و کنسولگریها در نمایش انتخاباتی رژیم هم شرکت مینمایند ، آیا فکر کرده اید این موارد از دید مقامات آلمانی پنهان است ! موارد بسیاری از خلافکاری توسط پناهندگان از ملیتهای مختلف آنقدر زیاد است که دیگر مردم آلمان اکثرا با دید منفی با این جماعت برخورد دارند هر چند که ظاهر را رعایت میکنند و علنی با پناهندگان حرفی و نظری از خود بروز نمیدهند ولی در بین خودشان بسیار منفی و همراه با ناسزا گویی در این مقوله صحبت میکنند .
پرسش اینجاست که کشورهایی مانند آلمان چه مسئولیتی در برابر سیل مهاجرانی که از خاورمیانه و شمال و شرق و غرب آفریقا به اروپا هجوم می آورند دارند؟ اگر این دولتها به شیوه ای که تا کنون رفتار کرده اند ادامه دهند میلیونها پناهجوی دیگر وارد اروپا شده و سیستم خدمات اجتماعی این کشورها را ورشکسته خواهند کرد. احزاب راستگرا در چند سال گذشته بسیار قدرت گرفته اند زیرا مردم سیاست مهاجرتی اروپا را ناکارآمد می دانند. بسیاری از این پناهجویان اصلا مشمول تعریف پناهندگی نیستند. پناهجویان دروغین که با جعل مدرک و دلایل واهی تقاضای پناهندگی می کنند و شمارشان بسیار است باعث بدبینی بیشتر نسبت به مهاجران در کشورهای اروپایی شده اند.