نیویورکر: واقعیت‌‌های پشت صحنه معامله آمریکا و ایران برای تبادل زندانیان

پایگاه خبری «نیویورکر» در گزارشی به جزئیات معامله رژیم ایران و آمریکا برای تبادل ژیائو وانگ و مسعود سلیمانی پرداخته است.

The prisoner swap betw the US and #Iran was far more complex than it appeared. Others led the way behind the scenes–w/ the #Trump administration usurping the narrative at the very end after 3 yrs of lethargic diplomacy. The real saga in my @newyorker https://t.co/LgzTauchdU

— Robin Wright (@wrightr) December 9, 2019

وانگ پژوهشگر تاریخ دانشگاه پرینستون به جرم جاسوسی سه سال در ایران زندانی بود و سلیمانی پژوهشگر در زمینه سلول‌های بنیادی مهرماه ۹۷ هنگام ورود به آمریکا به اتهام نقض تحریم‌های این کشور علیه جمهوری اسلامی بازداشت شد. این دو با رایزنی‌‌های دولت سوئیس هفتم دسامبر (۱۶ آذر) در زوریخ مبادله شدند.

روبین رایت، ۸ دسامبر، در نیویورکر به سابقه بازداشت آمریکایی‌ها در ایران و دستگیری ایرانی‌ها در آمریکا به اتهام دور زدن تحریم‌ها اشاره کرده و می‌نویسد سلیمانی به اتهام تلاش برای صادرات پروتئین‌های لازم جهت تحقیقات پزشکی به ایران بازداشت شده بود.

یک مقام ارشد دولت ترامپ به خبرنگاران گفت که امیدوار است آزادی وانگ نشانگر این باشد که حکومت ایران متوجه این واقعیت شده که باید به این گروگانگیری‌ها پایان بدهد. این در حالیست که  شش آمریکایی دیگر هنوز در ایران بازداشت هستند.

آزاد کردن اتباع آمریکایی زندانی در خارج از این کشور یکی از دشوارترین چالش‌های پیش روی واشنگتن به شمار می‌رود. نیویورکر نوشته است که معمولا بازیگران متعدد خارجی در قضیه مشارکت دارند و در مبادله اخیر هم وضعیت مشابهی برقرار بود.

نیویورکر با این مقدمه روایت می‌کند که جیسون پابلت وکیل وانگ پس از آنکه از دولت آمریکا ناامید شد، به کانال‌های غیررسمی روی می‌آورد و برای آزادی وانگ سراغ جیم اسلتری نماینده سابق کانزاس در کنگره آمریکا می‌رود. اسلتری به دلیل مشارکت در گفتگو بین ادیان ابراهیمی از مدت‌ها پیش با ایران در ارتباط است و در چارچوب همین گفتگوها به ایران سفر هم کرده است. او با محمدجواد ظریف و همچنین مجید تخت‌روانچی نماینده جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد که فارغ‌التحصیل دانشگاه کانزاس است نیز آشنایی دارد.

به گفته پابلت، او و اسلتری چندین ماه برای فراهم شدن آزادی وانگ تلاش کرده‌اند و با طرفین ایرانی و آمریکایی مذاکره داشته‌اند.

یکی دیگر از افرادی که برای آزادی وانگ و تبادل زندانیان تلاش کرده ریچاردسن نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل بوده است. گرچه دولت آمریکا مدعی است که تلاش‌های دولتی سبب آزادی وانگ شده اما ریچاردسن که ۲۰ ماه برای رسیدن به این هدف تلاش داشته به نیویورکر گفته: «من روایت دولت [از تحولات] را رد می‌کنم چرا که ما بودیم که درباره این توافق مذاکره کردیم.»

ریچاردسن با مقام‌های ارشد دولت آمریکا، دیپلمات‌های ایرانی و همچنین وکلای سلیمانی دیدار کرده است. او پیش از این در موارد مشابهی در ارتباط با کره شمالی، سودان، کلمبیا، کوبا، عراق، بولیوی، پرو و بنگلادش نیز چنین تجربیاتی داشته است.

نیویورکر در ادامه‌ی گزارش خود، سخنان سال گذشته ظریف در مورد اعلام آمادگی ایران برای مبادله زندانیان با آمریکا را یک نقطه عطف توصیف کرده و نوشته در تابستان امسال زمانی که ظریف برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک حضور داشت، ریچاردسن با وی دیدار کرد و طرفین روی جزئیات مبادله کار کردند. اسلتری هم در این گفتگو مشارکت داشته است.

نیویورکر نوشته برکناری جان بولتون مشاور امنیت ملی دولت آمریکا یکی از دلایل فراهم شدن شرایط تبادل زندانیان بود. با روی کار آمدن رابرت اوبریان که پیشتر نماینده آمریکا در امور اتباع زندانی در خارج از آمریکا بود میل کاخ سفید به مشارکت در روند مبادله زندانیان افزایش یافت. ریچاردسن می‌گوید او با اوبرایان همکاری نزدیکی داشته است.

به نوشته نیویورکر بر اساس توافق اولیه‌ای که میان ریچاردسن، اسلتری و پابلت با طرف ایرانی به دست آمده، قرار بود این مبادله هفته آینده انجام شود. بر اساس این توافق، قرار بود که سلیمانی روز ۱۱ دسامبر (۲۰ آذر) در دادگاه حضور پیدا کند و اتهاماتش را بپذیرد. در مقابل قاضی هم قرار بوده که دوره بازداشت او را به عنوان دوران محکومیت‌اش بپذیرد و حکم آزادی او را صادر کند.

در مقابل رژیم ایران هم پذیرفته که بعد از آزادی سلیمانی، وانگ را به سفارت سوئیس در تهران تحویل دهد و او را با هواپیما به قطر بفرستد. بنا بر این گزارش، روز چهارم دسامبر (۱۳ آذر) ریچاردسن با نماینده رژیم ایران در سازمان ملل دیدار کرده تا جزئیات تبادل را نهایی کند.

Princeton University can confirm the release of its graduate student, Xiyue Wang, from Iran. We are working with his family and the U.S. government to ensure his safe and speedy return to the United States. Fuller statement coming shortly. pic.twitter.com/QhUd1nY8uY

— Princeton University (@Princeton) December 7, 2019

ولی دولت آمریکا در یک اقدام غافلگیرکننده، ناگهان تمام اتهامات علیه سلیمانی را لغو می‌کند و این موضوع را به لنی فرانکو وکیل سلیمانی اطلاع می‌دهد. ریچاردسن، اسلتری و پابلت می‌گویند از این موضوع خبر نداشته‌اند و بعد از اعلام خبر تبادل از تغییر برنامه اطلاع پیدا کردند. ریچادسن دلیل این اقدام را روحیه ترامپ و دولت او می‌داند که تلاش می‌کنند اعتبار هر اقدامی را به نام خود ثبت کنند.

در مقابل، دولت آمریکا روایت ریچاردسن را به پرسش کشیده و مدعی شده که این تبادل حاصل مذاکره دولت است. یک مقام ارشد دولت آمریکا در این مورد به نیویورکر گفته است: «هرچند قدردان تلاش‌های سفیر ریچاردسن هستیم، اما این آزادی حاصل مذاکره مقام‌های کنونی ایالات متحده با کمک سوئیس بوده است.»

یک مقام آمریکایی دیگر هم به خبرنگاران گفته که نحوه صحیح چنین مذاکراتی استفاده از کانال‌های دیپلماتیک رسمی از جمله از طریق مذاکره مستقیم با آمریکا یا از طریق سوئیس است.