آمارهای حکومتی در ایران نشان می‌دهد جمعیت غیرفعال در ایران افزایش یافته و شمار زنانی که طی یک سال بازار کار را رها کرده‌اند افزایش ۲۴۲ هزار نفری داشته است.
هرچند گزارش‌های میدانی از ایران حکایت از افزایش بیکاری و شمار کارگران و کارمندان اخراج شده به دلیل مشکلات اقتصادی واحدهای تولیدی، صنعتی و خدماتی دارد اما مرکز آمار ایران بر کاهش بیکاری اصرار دارد.
مرکز آمار ایران مدعی است نرخ بیکاری در پاییز امسال نسبت به پاییز گذشته کاهشی بوده اما همین آمار نشان می‌دهد که جمعیت غیرفعال در ایران افزایش یافته بطوری که حدود ۲۴۲ هزار نفر از زنان از بازار کار خارج شدند.
بررسی آمارهای ارائه شده از سوی دولت و مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که بیش از نیمی از جمعیت در سن کار ایران، غیرفعال هستند. داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در بین زنان در پاییز ۱۴۰۰ نسبت به پاییز گذشته یک درصد کاهش داشته است. یعنی ۲۴۱ هزار و ۹۳۱ نفر از زنان از بازار کار خارج شدند.
بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران اگر چه نرخ بیکاری در پاییز سال جاری نسبت به پاییز سال گذشته ۵/. درصد کاهش داشته اما واقعیت این است که تعدا زیادی از بازار کار خارج شدند اما جز نرخ بیکاری حساب نشده‌اند. از این میان می‌توان به خانه‌نشین شدن بسیاری از زنان اشاره کرد.
این در حالیست که بطور کلی زنان در ایران از نظر حضور در بازار کار و سهم درآمدی در میان کشورهای در حال توسعه رتبه بسیار پایینی دارند. یکی از مهمترین دلایلی که برای مشارکت پایین زنان در اقتصاد مطرح می‌شود اینست که جمهوری اسلامی از یکسو با سیاست‌هایی چون افزایش جمعیت و اجرای طرح‌هایی چون «حجاب و عفاف» زنان را از جامعه به خانه هدایت می‌کند.
مبنای دیدگاه مقامات زن و مرد جمهوری اسلامی اینست که وظیفه نخست زنان همسرداری و فرزندآوری و فرزندداری است. در نتیجه مشارکت اقتصادی زنان برای سیاستگذاران در دولت و مجلس شورای اسلامی در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد. در این میان اما سِمَت‌های دکوری چون «معاون امور زنان و خانواده» در دولت وجود دارد و مقامات مختلف در دولت و مجلس شعارهایی درباره لزوم حمایت از اشتغالزایی زنان مطرح می‌کنند که غالبا در حد شعار یا مصوبه طرح‌هایی روی کاغذ باقی می‌ماند.
برای نمونه انسیه خزعلی معاون ابراهیم رئیسی معروف به «قاضی مرگ» در امور زنان و خانواده که مواضع زن ستیزانه زیادی را مطرح کرده، آذرماه امسال در ادعایی شعاری گفته که «امیدوارم با برنامه هایی که معاونت زنان در بخش اشتغال، کارآفرینی و توانمندسازی و آسیب زدایی دارد بتواند گوشه ای از مشکلات زنان را مرتفع کند.»
فاطمه عزیزخانی پژوهشگر اقتصادی درباره مشارکت اقتصادی پایین زنان گفته که «یکی از چالش‌های اصلی بازار کار ایران نرخ بیکاری زنان، جوانان و قشر تحصیلکرده است. فارغ از اینکه در کل کشور نرخ بیکاری زنان نسبت به مردان بالا‌تر است، عدم تقاضای کار منطقه‌ای هم داریم. به این معنا که در بین استان‌های مختلف، از سوی زنان عدم تقاضای کار وجود دارد و در برخی استان‌ها اختلاف بالا دارند.»
به گفته فاطمه عزیزخانی «تا قبل از کرونا نرخ اشتغال زنان افزایش داشت. از پاییز ۱۳۹۳ تا زمستان ۱۳۹۸ زنان در افزایش نرخ اشتغال سهم عمده‌ای داشتند. اما بعد از کرونا نه تنها در ایران که در سطح دنیا اشتغال زنان کاهش داشت.»
کرونا همانطور که بر شاخص‌های اقتصادی زیادی مؤثر بوده بر خروج زنان از بازار کار نیز اثر منفی داشته است. آمارها نشان می‌دهد که درصد کاهش تعداد زنان شاغل در ایران از پاییز ۱۳۹۸ تا پاییز ۱۳۹۹، یعنی در طول یک سال اول همه‌گیری کووید-۱۹، تقریباً ۱۴ برابر مردان بوده است. در این مدت تقریباً از هر شش زن شاغل، یکی شغلش را از دست داده است. در مقابل تنها از هر ۷۸ مرد شاغل، یک نفرشان دیگر کار نمی‌کند.
اینهمه در حالیست که بسیاری از کارفرماها در ایران وقتی به هر دلیلی می‌خواهند نیروی کار خود را کاهش داده و بخشی از آنها را اخراج کنند، زنان را در صدر فهرست اخراجی‌ها قرار می‌دهند. دیدگاه سنتی به «نان‌آور» بودن مردها از یکسو و مزایایی چون حق استفاده از مرخصی بارداری و زایمان که در ایران «فقط برای زنان» است، از عوامل اثرگذار بر اخراج زنان است. همچنین برخی از دختران مجرد پس از ازدواج، به خواست همسر، شغل خود را رها می‌کنند.
اما عوامل دیگری نیز بر خروج زنان بیش از مردان از بازار کار اثرگذار است. فاطمه عزیزخانی در اینباره گفته که «برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد انگیزه زنانی که غیرفعال شدند، به مسئولیت شخصی آنها برمی‌گردد. زنان ما هم مسئولیت خانواده را دارند و هم کار می‌کنند. به همین دلیل فارغ از شوک‌های کلان که باعث افزایش جمعیت غیرفعال شده، مسئولیت شخصی زنان نیز موجب افزایش جمعیت غیرفعال آنها بوده است.»
