یک ماه قطع اینترنت و فلج شدن صدها هزار کسب و کار در ایران سبب زیان گسترده به کارآفرینان و صاحبان مشاغل و برخی استارت‌اپ‌ها شده است. گزارش‌ها از افزایش شمار زنان دستفروش حکایت دارد که پیشتر کسب و کارهایی کوچک در شبکه‌های اجتماعی داشتند و حالا بیکار شده‌اند.
طی چهار هفته گذشته با کاهش چشمگیر سرعت اینترنت و فیلتر کردن پلتفرم‌های اینستاگرام و واتس‌اپ صدها هزار کسب و کار که معرفی محصول، بازاریابی و فروش را از طریق اینترنت و به ویژه اینستاگرام و واتس‌اپ انجام می‌دادند قادر به فعالیت نیستند.
کاهش و صفر شدن درآمد بیش از ۱۰ میلیون نفر در ایران یکی از آثار قطع اینترنت برای سرکوب اعتراض و جلوگیری از چرخه آزاد اطلاعات و اخبار است.
این در حالیست که اخبار و ویدئوهای اعتراضات به هر شکلی منتشر می‌شود و ایجاد محدودیت در اینترنت فقط به اقتصاد خانوارها زیان وارد کرده است.
اعتراضات گسترده از سوی کارشناسان و فعالان اقتصادی به قطع اینترنت و ادامه محدودیت کسب و کارهایی که پیشتر هم در شرایط رکود تورمی به سختی خود را حفظ کرده بودند، واکنش برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی را نیز برانگیخته است.
البرز حسینی نماینده زنجان در مجلس شورای اسلامی معتقد است که «اگر فضای کنونی اینترنت و فیلترینگ در کشور ادامه پیدا کند، قطعاً به جامعه آسیب بیشتری وارد خواهد کرد و به تبع آن، خیلی از مشاغل و درآمد‌ها با چالش جدی روبرو خواهند شد و مشکل دیگری که ایجاد خواهد شد این است که نارضایتی فعالان این حوزه هم به نارضایتی‌های موجود کشور، اضافه خواهد شد.»
البرز حسینی با تأکید بر اینکه افزایش نارضایتی‌ها در پی محدودیت اینترنت برای امنیت کشور [نظام] خطرناک است گفته که «باید جایگزین مناسبی هم برای پلتفرم‌های خارجی پیدا شود. وقتی جایگزین مناسب ایجاد نشده و نتوانستیم در این خصوص مردم را اقناع و راضی کنیم، چه انتظاری است؟ در این شرایط که این رسالت مهم محقق نشده، نباید روی به محدودکردن پلتفرم‌های خارجی بیاوریم.»
نماینده زنجان در مجلس شورای اسلامی افزوده که «بستن و محدودکردن شبکه‌های اجتماعی، راه حل نیست. در عین حال امروز افراد زیادی به این واسطه ضرر مالی کردند و دولت اگر پای کار بیاید و به خاطر این ایام و آسیبی که این کسب و کارها دیدند، آنها را مورد کمک و حمایت قرار دهد، حتماً در آرامش فعالان این حوزه تاثیرگذار خواهد بود. از این‌رو، هم وزارت ارتباطات و هم دستگاه‌های امنیتی باید تصمیم عاجلی در این خصوص بگیرند که منافع همگان لحاظ شود.»
زنان سرپرست خانوار از جمله گروه‌هایی هستند که کسب و کارهای زیادی را با استفاده از بستر اینستاگرام و واتس‌اپ پیش می‌برند. از تهیه و فروش انواع مواد غذایی آماده و نیمه‌آماده تا صنایع دستی و کالاهای مختلف دیگر. گزارش‌ها نشان می‌دهد این زنان از جمله اصلی‌ترین قربانیان قطع اینترنت و فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی طی یک ماه گذشته هستند.
زهرا نقوی فعال در بخش توسعه کارآفرینی روستایی و مشاور طرح توانمندسازی اقتصاد زنان سرپرست خانوار درباره زیان تحمیل شده به زنان سرپرست خانوار گفته که «قطع اینترنت فشار و محدودیت به گروهی از روستاییان و زنان سرپرست خانوار وارد کرده که حتی حالا دیگر شرایط تأمین یک وعده غذایی را ندارند. این محدودیت فقط باعث خسارت به کسب‌وکارهای خرد و بزرگ نشده؛ بلکه به گروهی فشار وارد کرده که شاید از وجود آنها بی‌خبر باشیم.»
او افزوده که «این گروه نه شرکت دارند، نه با بازاریابی و تبلیغات آشنا هستند و نه به بازار دسترسی دارند؛ بلکه فقط افرادی با حداقل امکانات هستند که فضایی مانند اینستاگرام به آنها در فروش و به‌دست‌آوردن حداقل روزی کمک می‌کند.»
به گفته زهرا نقوی با فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی این زنان همه درآمد خود را از دست داده و در روزهای گذشته شماری از این زنان ناچار به دستفروشی در شهرها روی آورده‌اند تا شکم فرزندانشان را سیر کنند.
این در حالیست که فضای شهرها به دلیل تظاهرات و حضور مأموران حکومتی امنیت ندارد و این زنان با وجود تهدیدها ناچار به دستفروشی هستند.
با اینهمه دامنه خسارت وارد شده به کسب و کارها بسیار گسترده از اینهاست؛ از کسب و کارهای کوچک و خانگی که غالب زنان سرپرست خانوار مورد اشاره در آنها مشغول به فعالیت هستند تا کسب و کارها و استارت‌اپ‌هایی با سرمایه‌گذاری قابل توجه که یک ماه در فضایی مبهم و نگران‌کننده فعالیت‌شان به تعلیق درآمده است.
سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان پس از دو هفته اختلال اینترنت و فیلتر شبکه‌های اجتماعی یک نظرسنجی از شرکت‌های عضو این سازمان در قالب پرسشنامه با مشارکت ۱۰۴ شرکت را از تاریخ ۷ مهر ۱۴۰۱ تا ۱۰ مهر ۱۴۰۱ انجام داده است. نتایج این نظرسنجی نشان داده درصد شرکتهایی که در این مدت کاهش فروش را تجربه نکرده‌اند «صفر» است. به بیان دیگر همه شرکتهایی که در این نظرسنجی شرکت کردند طی دو هفته آغاز محدودسازی اینترنت دچار زیان مالی شدند.
بیش از ۴۱ درصد شرکت‌ها ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمد خود را در این مدت از دست داده‌اند و حدود ۴۷ درصد هم بیشتر از ۵۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند.
همچنین شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که ادامه اختلال در اینترنت، زیان آنها را بیشتر خواهد کرد؛ ۵۳ درصد مشاغل اعلام کردند روزانه ۵۰ میلیون تومان ضرر خواهند کرد. ۲۱ درصد نیز ضرر ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومانی و حدود ۱۸ درصد خسارت بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومانی را گزارش کرده‌اند. قریب به ۸ درصد مشاغل نیز روزانه بالاتر از ۵۰۰ میلیون تومان خسارت می‌بینند: «اگر تعداد کارکنان را شاخصی برای بزرگی شرکت‌ها بدانیم، تقریبا همان ۸ درصدی که بالای ۲۰۰ نفر نیرو دارند احتمالا روزانه بالای ۵۰۰ میلیون تومان خسارت خواهند دید و همان ۷۳ درصدی که زیر ۵۰ نفر نیرو دارند روزانه ۵۰ میلیون تومان خسارت خواهند دید.»
در این میان زیان گسترده کسب و کارها در شرایط بحرانی اقتصاد ایران برای مقامات حکومتی هیچ اهمیتی ندارد. با وجود آنکه اخبار اعتراضات و ویدئوها در حال انتشار است، به نظر می‌رسد قطع اینترنت برای مقامات حکومتی تنها «زور»های آخر حکومتی است که در خیابان از مردم ایران شکست خورده و نفس‌های آخر را می‌کشد.
فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی و ایجاد اختلال در اینترنت سابقه‌ای ۱۵ ساله در ایران دارد اما هربار شدیدتر از بار قبل ادامه پیدا کرده است. فیس‌بوک سال ۱۳۸۸ و پس از اعتراض به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری مسدود شد. خبرگزاری ایلنا در این مورد نوشته بود کمیته تعیین مصادیق مجرمانه دستور فیلترینگ سایت فیس‌بوک و دیگر وب‌سایت‌های را صادر کرد؛ کمیته‌ای متشکل از نمایندگان برخی وزارتخانه‌ها از جمله اطلاعات و کشور و نیز قوه قضاییه. آن زمان هواداران میرحسین موسوی و مهدی کروبی با ایجاد صفحه‌ای در این شبکه‌ی اجتماعی، مبارزات انتخاباتی خود را به عرصه اینترنت نیز گسترانده بودند.
یوتیوب که قبلا سال ۱۳۸۵ به‌صورت موقت فیلتر شده بود، سال ۱۳۸۸ در دسته‌ی فیلترشده‌های همیشگی قرار گرفت و به سرنوشت فیس‌بوک دچار شد.
توییتر شبکه اجتماعی دیگریست که سال ۱۳۸۸ فیلتر شد، ولی دلیل مسدود کردن آن موضع‌گیری مدیر این شبکه‌ی اجتماعی عنوان شد. آنهم در حالی که از رهبر جمهوری اسلامی که به زبان‌های مختلف در آن اکانت دارد و فعالیت مغزشویی و خرافی می‌کند تا مقامات رژیم در این شبکه حضور داشته و به فعالیت تبلیغاتی به سود جمهوری اسلامی مشغولند. طی سال‌های اخیر بار‌ها درباره‌ی رفع فیلتر این شبکه‌ی اجتماعی حرف زده شده است، ولی دلیل تداوم ممنوعیت آن همان چیزی‌ست که این روز‌ها برای واتس‌اپ و اینستاگرام گفته می‌شود.
تلگرام اولین بار در طول روزهای اعتراض به وضعیت گرانی در دی‌ماه سال ۱۳۹۶ مدتی از دسترس خارج شد و یک سال بعد بیژن قاسم‌زاده بازپرس دادسرای فرهنگ‌و رسانه در اقدامی غیرقانونی دستور بستن همیشگی این نرم‌افزار پر مشتری را صادر کرد.
واتس‌اپ و اینستاگرام پس از تجمعات اعتراضی ۱۴۰۱ به فهرست نرم‌افزار‌های فیلترشده‌ی قبلی اضافه شده‌اند. فیلتر و مسدود ساختن این دو پلتفرم به شکلی است که بسیاری از کاربران حتی با فیلترشکن نمی‌توانند به آنها دسترسی داشته باشند.
وایبر و سیگنال هم احتمالا به این دو اضافه می‌شوند، هرچند وایبر قبلا یکبار فیلتر شده بود، ولی کاربران ایرانی از این دو کمتر استفاده می‌کردند حالا اما با فیلتر واتس‌اپ دوباره سراغ وایبر و سیگنال رفته‌اند.
