در شرایطی که گرانی و کاهش قدرت خرید سبب شده تقاضا برای خرید نان افزایش پیدا کند، فعالان صنفی از عدم پرداخت بدهی نانواییها از سوی دولت و ورشکستگی و تعطیلی نانواییها خبر می‌دهند. تعطیلی نانواییها و بحران تأمین آرد و تولید نان، سبب افزایش قیمت نان و تحمیل فشار بیشتر بر مردم تنگدست و فقیر خواهد بود.
بیژن نوروزمقدم رئیس اتحادیه صنف نانوایان سنتی تهران می‌گوید در اغلب نانواییها بحران تأمین آرد وجود دارد و شماری از نانواییها در آستانه ورشکستگی قرار گرفته و شماری نیز مغازه خود را تعطیل کردند.
همچنین دولت از ابتدای سال طرحی برای فروش نان یارانه‌ای را آغاز کرد که بر اساس آن نانوا نان را با قیمت دولتی به مردم می‌فروشد و دولت تفاوت قیمت نان آزاد و یارانه‌ای را به نانوا پرداخت می‌کند. دولت مدعی بود که وقتی یارانه به آرد تعلق می‌گرفت برخی نانواییها آرد توزیع شده را ارزان خریده و به صورت آزاد گرانتر می‌فروختند و در نتیجه یارانه نان، بطور مستقیم به مردم نمی‌رسید اما اصلاح یارانه نان مستقیما یارانه را به مردم می‌دهد.
در اجرای این طرح قیمت فروش گندم دولتی از کیلویی ۲۷۰۰ تومان به کیلویی ۱۲ هزار تومان افزایش پیدا کرد که به معنای تقریبا پنج برابر شدن قیمت گندم در کشور است!
در شرایطی که بیش از ۹۰ درصد نانوایی‌های سنتی تهران مجهز به کارتخوان شده و ماه‌هاست به فروش نان یارانه‌ای مشغولند اما هنوز دولت تفاوت هزینه تولید نان را به نانوایان پرداخت نکرده و اصلی‌ترین علت وجود بحران در نانواییها همین بدهی تلنبار شده دولت است که برای نانواییها مشکل نقدینگی ایجاد کرده است.
دولت اما بجای پرداخت بدهی به نانواییها، طبق معمول، در حال فرافکنی است؛ جلال محمودزاده نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی مدعی شده که برخی از واحدهای نانوایی نسبت به نصب دستگاه کارتخوان مقاومت دارد.
بیژن نوروز مقدم در واکنش به سخنان نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس گفته که هم‌اکنون فقط ۱۰ درصد واحدها به کارتخوان مجهز نشده و مشکلات در نانواییها ارتباطی به امتناع نانوایان ندارد.
رئیس اتحادیه صنف نانوایان سنتی تهران افزوده که «بسیاری از واحدها که به کارتخوان مجهز شدند، پس از آنکه دستگاهشان دچار ایراد می‌شود، پشتیبانی بسیار ضعیف است. علاوه بر اینکه بنابر گزارش‌های اعلامی نانوایان، برخی کارتخوان‌ها به‌رغم گذشت ۱۰ تا ۱۵ روز از قطعی دستگاه، هنوز وصل نشده‌اند.»
نانواییها اما مشکلات دیگری هم دارند؛ سهمیه آرد نانواییها کاهش یافته و حتی در برخی شهرها بحران تأمین خمیرمایه هم وجود دارد.
بر اساس گزارش‌ها، سندیکای خمیرمایه ایران مدتی در توزیع خمیرمایه محدودیت ایجاد کرده بود که این موضوع باعث افزایش قیمت خمیرمایه شد بطوری که قیمت هر کیسه خمیرمایه از ۵۰۰ هزار تومان به ۷۰۰ هزار تومان رسیده است.
برخی مدعی هستند که خمیرمایه در بازار آزاد توسط افرادی رانتخوار انبار شده و به‌صورت غیرقانونی در حال عرضه هستند به قیمت گزافی به فروش می‌رسد.
بیژن نوروزمقدم رئیس اتحادیه نانوایان سنتی استان تهران درباره کمبود خمیرمایه گفته که «مدتی بود که توزیع خمیرمایه با موانع مختلفی توزیع می‌شد. همین محدودیت منجر به افزایش قیمت خمیرمایه شد.»
بیژن نوروز مقدم اما تأکید می‌کند که مهمترین مشکل نانواییها عدم پرداخت بدهی از سوی دولت است. او گفته که «متأسفانه با گذشت هشت ماه از طرح اصلاح یارانه نان فقط ۱۵ درصد هزینه‌های نانواییها را دولت تقبل کرده است. در حالی که این میزان پاسخگوی هزینه‌های این واحدها نیست.»
نوروزمقدم با بیان اینکه «این ۱۵ درصد مابه‌التفاوت در مقابل تورم شدید، هزینه بالای حمل‌ونقل، حقوق و دستمزد، اجاره بالای ملک و … دردی را از نانوایی ها دوا نمی‌کند» گفته که «حتی از آنجایی که حمل آرد برای شرکت‌های حمل‌ونقل به‌صرفه نبود، آرد با تأخیر به دست نانوایی ها می‌رسید. به همین دلیل برای اینکه مشکلی در تأمین آرد مردم صورت نگیرد، کیلویی ۲۰۰۰ تومان روی هزینه حمل آرد گذاشتیم. اما دولت اقدامی برای پرداخت مابه‌التفاوت هزینه تولید نان تا به امروز نکرده است.»
رئیس اتحادیه نانوایان سنتی استان تهران گفته که «هر مبلغی که امروز بخواهند برای نانواییها در نظر بگیرند، به دلیل اینکه هشت ماه از سال گذشته، دو-سوم آن از بین رفته است. با اینکه نانواها یک قشر ضعیف هستند، اما دولت هر زمان تصمیم به پرداخت این مابه‌التفاوت بگیرد از همان تاریخ اقدام به پرداخت می‌کند و هشت ماه گذشته را در نظر نمی‌گیرد.»
این فعال صنفی همچنین گفته که «متأسفانه ما یک متولی مشخص برای پیگیری این مشکلات نداریم. در حال حاضر ما نانواها را با وعده‌های سر خرمن نگه‌داشته‌ایم و همواره به نانواها می‌گویم که قرار است یکسری اقدامات صورت بگیرد. در واقع اتحادیه در نزد نانواها چوپان دروغگو شده است.»
در آنسو اما دولت مدعی است که ۱۲۰ هزار میلیارد تومان یارانه نان پرداخت می‌کند اما نه تنها نانواییها از عدم پرداخت بدهی دولت به نانواییها شکایت دارند و برخی ناچار به تعطیلی نانوایی خود شدند بلکه هزینه تولید در نانواییها هم طی یک سال گذشته ۲۰۰ درصد افزایش یافته است. در چنین شرایطی کیفیت نان به شدت کاهش یافته و برخی نانواییها حتی میزان پخت نان را هم کاهش داده‌اند.
اینهمه در حالیست که گزارش‌ها نشان می‌دهد گرانی و تورم سبب شده مردم توان خرید بسیاری از مواد غذایی مانند برنج و حتی ماکارونی را نداشته باشند و به همین دلیل تقاضا به سمت نان کشیده شده است.
داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در مهرماه امسال از ۵۳ قلم کالای خوراکی، ۲۸ قلم افزایش قیمتی بالاتر از میانگین نرخ تورم عمومی نقطه‌ای داشته‌اند، اما نکته نگران‌کننده‌تر، کاهش مصرف برخی کالا‌ها و جایگزینی آن با چیزی است که در ادبیات اقتصادی به «کالای پست» معروف است.
قیمت یک کیلو برنج ایرانی در اردیبهشت امسال حدود ۸۲ هزار تومان بوده که در مهرماه به ۱۱۵ هزار تومان رسیده است. این به معنای افزایش ۴۰ درصدی قیمت یک کیلو برنج ایرانی و همزمان به معنای از «دسترس خارج شدن برنج ایرانی برای بسیاری از مصرف‌کنندگان» هم هست. قیمت برنج خارجی در مهرماه امسال نسبت به مهرماه سال گذشته، ۵۱ درصد رشد کرده که نشان می‌دهد تقاضا برای این کالا افزایش یافته است. برنج، محصولی است که در چرخه غذایی به کربوهیدرات‌ها تعلق دارد. گروهی از مواد غذایی که حاوی نشاسته هستند و پس از خورده شدن در بدن تولید قند و انرژی بالایی دارد.
در مقابل، بخش تقاضا به دلیل گرانتر شدن قیمت برنج، به سمت دو کالای جایگزین رفته است: سیب‌زمینی و ماکارونی. قیمت ماکارونی بعد از آزادسازی نرخ آرد و نان، به‌شدت بالا رفته است و در نتیجه حتی این کالای جایگزین برنج نیز از سفره خانوارهای فقیر حذف شده است.
یک بسته نیم‌کیلویی ماکارونی در آبان‌ماه سال گذشته ۷۴۰۰ تومان بوده که در اردیبهشت‌ماه و پس از «جراحی اقتصادی» به ۱۱ هزار تومان افزایش پیدا کرد و البته با گذشت شش ماه، باز هم تیم اقتصادیِ بی‌خاصیت اما مدعی دولت سیزدهم نتوانست اقدامی برای مهار قیمت این کالا انجام دهد و یک بسته نیم‌کیلویی ماکارونی در مهرماه به ۱۷.۵ هزار تومان برسد.
سیب‌زمینی به عنوان دیگر منبع کربوهیدرات در بازار خوراکی‌ها با وجود تولید فراوان در داخل از ۷۴۰۰ تومان برای هر کیلو در آبان ۱۴۰۰ به ۲۰ هزار تومان برای هر کیلو در آبان ۱۴۰۱ افزایش قیمت پیدا کرد.
این روند در نهایت سبب شد تقاضا از بازار برنج و ماکارونی و برنج، در مجموع به سمت بازار نان کشیده شود. از آنجایی که یارانه نان فانتزی در طرح «جراحی اقتصادی» حذف و قیمت نان فانتزی با آزادسازی قیمت آرد افزایش یافت، اقشار کم‌درامد توان خرید این را ندارند و در نتیجه به سمت خرید نان سنتی که همچنان زیرمحموعه یارانه دولتی قرار دارند هدایت می‌شوند. اکنون با مشکلاتی که در نانوایی‌های سنتی بوجود آمده، احتمالا نان سنتی با افزایش قیمت روبرو شده و در نتیجه از سفره بخشی از فقرا حذف خواهد شد.
