چه کسانی از بازگشت احتمالی آمریکا به برجام نفع می‌برند؟ مخالفان چه می‌گویند؟

اعلام پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا امیدواری مقامات جمهوری اسلامی به بازگشت ایالات متحده به توافق اتمی را بیشتر کرده است.

در اوج کشمکش‌های انتخاباتی در آمریکا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داد میزان ذخایر اورانیوم در ایران به بیش از ۱۲ برابر حد مجاز رسیده است.

امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه و آنگلا مرکل صدراعظم آلمان در پیام‌های تبریک خود به جو بایدن و کامالا هریس با انتقاد از سیاست‌ دونالد ترامپ برای خروج از برجام در مورد همکاری با آمریکا در چارچوب توافق اتمی اعلام آمادگی کردند.

در این میان، ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجه روسیه در یک نشست خبری گفته «اگر آمریکا قصد بازگشت به برجام را داشته باشد نباید شرایط اضافی تعیین شود… به ویژه مواردی که ارتباط با برنامه‌های هسته‌ای ایران ندارد و همچنین باید تمام تحریم‌ها لغو شود.»

در ایران نیز ولایتمداران برای آمریکا شرط و شروط گذاشته و می‌گویند شرط بازگشت آمریکا به برجام لغو همه تحریم‌ها و جبران خسارت‌هایی است که پس از خروج آمریکا از برجام جمهوری اسلامی متحمل شد!

فدا حسین مالکی عضو کمیسیون امنیت ملّی مجلس شورای اسلامی به ایسنا گفته بود اگر بایدن انتخاب شود احتمالاً سیاست‌های اوباما را ادامه دهد و به برجام باز می‌گردد.

بایدن پیش از انتخابات به سی‌ان‌ان گفته بود که به تلاش‌ها برای عقب ‌راندن رژیم ایران از فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ادامه می‌دهد و با همگرایی و تفاهم بین‌المللی متشکل از متحدان آمریکا با استفاده از تحریم‌های هدفمند علیه نقض حقوق‌ بشر در ایران، حمایت جمهوری اسلامی از ‌تروریسم و برنامه موشک‌های بالستیک رژیم ایران اقدام خواهد کرد.

الیوت آبرامز مسئول امور ایران در وزارت خارجه آمریکا نیز که هفته گذشته برای تشدید تحریم‌ها و فشارها علیه جمهوری اسلامی به خاورمیانه سفر کرده بود گفت «دمکرات‌ها و جمهوریخواهان آمریکا در مقابله با تهدیدات رژیم ایران در منطقه با هم توافق دارند.» وی پیش از آن نیز گفته بود «احیای برجام برای دولت بعدی آمریکا آسان نخواهد بود.»

در مقابل اما بسیاری نگران‌ هستند که اگر ریاست جمهوری بایدن بطور رسمی اعلام شود و وی به برجام بازگردد عامل تقویت مجدد رژیم ایران برای ادامه تهدیدات موشکی و منطقه‌ای و همچنین تقویت فعالیت‌های اتمی خواهد شد.

مایکل اورن سفیر پیشین اسرائیل در ایالات متحده و معاون وزیر در دفتر بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در توییتی با اشاره به ترور نفر دوم القاعده در تهران توسط مأموران اسرائیلی نوشت «هیچکس نمی‌پرسد چرا ایران میزبان فرماندهان القاعده است و چرا ایالات متحده باید به توافق اتمی بازگردد که ده‌ها میلیارد دلار به کسانی رساند که به قاتلان سه هزار آمریکایی پناه داده است؟»

https://kayhan.london/1399/08/25/%da%86%d9%87%d8%a7%d8%b1-%d9%85%d9%82%d8%a7%d9%85-%d9%81%d8%b9%d9%84%db%8c-%d9%88-%d9%be%db%8c%d8%b4%db%8c%d9%86-%d8%a2%d9%85%d8%b1%db%8c%da%a9%d8%a7%db%8c%db%8c-%d9%88-%d8%a7%d8%b3%d8%b1%d8%a7%d8%a6

اشاره او به حادثه تروریستی ۱۱ سپتامبر است که بیش از سه هزار نفر از شهروندان آمریکایی در برج‌های دوقلوی نیویورک در عملیات تروریستی القاعده جان ‌باختند.

The media reports that Israeli agents killed al-Qaeda’s #2 leader in Tehran. No one is asking why Iran is hosting al-Qaeda commanders and why the United States should renew a nuclear deal that gives tens of billions of dollars to those who harbor the murderers of 3,000 Americans

— Michael Oren (@DrMichaelOren) November 14, 2020

در ایران حزب‌اللهی‌‌ها و اصولگرایان می‌گویند سیاست‌های آمریکا در قبال جمهوری اسلامی با رفتن ترامپ و آمدن بایدن تغییری نمی‌کند و اصلاح‌طلبان و دولت حسن روحانی را متهم می‌کنند که بار دیگر می‌خواهند اشتباه برجام را تکرار کنند.

احمد خاتمی عضو مجلس خبرگان گفته «ترامپ سردار سلیمانی را شهید کرد و بایدن به او خسته نباشید گفت… ما نباید با آمریکا مذاکره کنیم باید از آنها نفرت داشته باشیم و اگر کسی به آنها دل ببندد ناشیگری کرده است.»

حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحی‌مقدم نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی نیز می‌گوید «ترامپ اوضاع را بر ما بیشتر از رؤسای جمهور گذشته تلخ کرد اما این به آن معنا نیست که ما حالا باید در باغ سبز نشان دهیم. باید برای مذاکره اشتیاق نشان ندهیم تا بایدن دستش را به سوی ما دراز کند.»

زمزمه نامزدی ظریف برای انتخابات ۱۴۰۰

دولتی‌ها و تیم ظریف و اصلاح‌طلبان با استناد به صحبت‌های پراکنده مشاوران بایدن بر این باورند که او مذاکره را جایگزین فشار حداکثری می‌کند. با پیروزی بایدن اصلاح‌طلبان حتی بحث نامزدی محمدجواد ظریف برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را پیش کشیده‌اند. به نظر می‌رسد امیدواری جمهوری اسلامی به مقامات حزب دموکرات‌ و لابیگران فعال‌اش در واشنگتن مثل اعضای نایاک و کارمندان شبکه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور است زیرا این کانال‌‌ها به شکل مؤثری برای خارج کردن جمهوری اسلامی از انزوا و عادی نشان دادن تلاش می‌کنند و احتمالاً روی ظریف که حمایت متقابل آنها از یکدیگر بر کسی پوشیده نیست، حساب ویژه باز کرده‌اند.

در نهایت اما علی خامنه‌ای و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مورد هرگونه مذاکره با آمریکا تصمیم‌گیرنده هستند. آنها نیز پیش از این صریحاً اعلام کرده بودند در مورد سیاست‌های استراتژیک منطقه‌ای و نظامی از جمله موشک‌های بالستیک و حمایت از شبه‌نظامیان شیعه هرگز مذاکره نخواهند کرد.

رفع موانع تجارت ایران و اروپا حداقل کاری که بایدن می‌تواند انجام دهد

الی گرانمایه عضو شورای روابط خارجی اروپا به فایننشال تایمز می‌گوید «دولت بایدن حداقل می‌تواند موانع ایجاد شده توسط دولت ترامپ در مقابل تلاش‌های اروپا برای حفظ منافع اقتصادی اعطا شده به ایران در چارچوب برجام را برطرف کند. اینها شامل سازوکارهای موجود یا پیشنهادی برای ارائه خطوط اعتباری به تهران با حمایت تولید مواد خام ایران و معامله بین شرکت‌های اروپایی و ایرانی است.»

گرانمایه تأکید می‌کند «افرادی که در اطراف بایدن هستند و بخشی از تیم سیاست خارجی او خواهند بود شخصاً برای موفقیت برجام سرمایه‌گذاری می‌کنند… اگر بپذیرید که منطق استراتژیک توافق هسته‌ای هنوز معتبر است و منافع هر دو طرف با بازگردادن آن به مسیر درست تأمین می‌شود، همه مشکلات قابل کنترل‌ خواهند بود.»

شاید یک توافق اتمی موقت روی میز گذاشته شود!

سوزان مالونی کارشناس امور ایران در مؤسسه «بروکینگز» به فایننشال تایمز می‌گوید که به نظر وی، «یک فشار دیپلماتیک زودهنگام وجود دارد تا جمهوری اسلامی ایران و آمریکا بیشتر به تعهدات خود عمل کنند، اما لزوماً یک به توافق کامل بر سر برجام نخواهند رسید» اما ممکن است «یک توافق هسته‌ای موقت» روی میز گذاشته شود.

مخالفان بازگشت احتمالی آمریکا به برجام دو دسته‌اند:

۱)مخالفان جمهوری اسلامی در داخل و خارج کشور و آنهایی که هرگونه مذاکره و توافق با تهران را عامل تقویت آیت‌الله‌ها و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و در نتیجه‌ ادامه‌ی سرکوب شهروندان ایران و ویرانی ایران می‌دانند.
۲) جریان اصلی قدرت در ایران که برایشان بایدن و ترامپ فرقی ندارد و ساختار آمریکا را تهدیدی اساسی برای کل نظام می‌دانند و می‌خواهند به هر قیمتی از جمله سرکوب وحشیانه‌ی معترضان و مخالفان، نظام را حفظ کنند و البته راه‌های غیرمستقیم و زد و بند و معاملات پنهانی را بر مذاکرات علنی و آشکار ترجیح می‌دهند.

موافقان بازگشت احتمالی آمریکا به برجام سه دسته‌‌اند:

۱) آنهایی که گمان می‌کنند مشکلات فعلی ایران اعم از فقر و تنگدستی مردم ناشی از تحریم‌هاست و بازگشت آمریکا به برجام را راهی به سود بهبود وضعیت می‌دانند.
۲) آنهایی که به دنبال منافع اقتصادی از تجارت با ایران هستند بدون در نظر گرفتن این مسئله اساسی که رژیم ایران اصلی‌ترین حامی تروریسم در منطقه است و مردم را سرکوب می‌کند. برای آنها این موضوعات اهمیتی ندارد.
۳) گروهی که معتقدند سیاست‌ فشار حداکثری ترامپ شکست خورده و بایدن می‌تواند علیه رژیم ایران همگرایی و تفاهم جهانی به وجود آورد؛ درواقع همان چیزی که در دوران اوباما وجود داشت.

پس از سال‌ها تلاش اروپا و تروئیکای آلمان وفرانسه و انگلیس برای «دیالوگ انتقادی» و مذاکره برای تقویت «میانه‌روها» و اصلاح‌طلبان که به جایی نرسید، دولت باراک اوباما نیز به امید تقویت به اصطلاح میانه‌روها در ایران برجام را امضا کرد تا با قدرت گرفتن آنان در ایران از تهدیدات جمهوری اسلامی کاسته شود. اما پول‌هایی که او پس از برجام به سوی رژیم ایران سرازیر کرد، به جیب سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رفت و بر تنش‌های منطقه و تشکیل گروه‌های شبه‌نظامی نوظهور افزود.

و اما در شرایطی که خامنه‌ای و حامیانش می‌گویند برجام شسکت خورده کدام جریان سیاسی درون نظام مامور مذاکره احتمالی با دولت بایدن خواهد بود؟ آیا جریان انقلابی و رهبر جمهوری اسلامی این اجازه را خواهند داد که تیم محمدجواد ظریف یا جریانی نزدیک به اصلاح‌طلبان در هتل‌های اروپا و نیویورک با آمریکایی‌ها نشست و برخاست کنند؟

گرچه بعید به نظر می‌رسد که جو بایدن بدون هیچ پیش‌شرطی به توافق اتمی بازگردد اما در صورتی که او رئیس جمهوری بعدی آمریکا باشد و برجام با تنفس مصنوعی زنده شود، روشن است که موضع نظام جمهوری اسلامی تقویت در داخل و خارج می‌شود. هرچند شماری از تحلیلگران معتقدند بخش عمده شادمانی مقامات ایرانی از پیروزی بایدن فقط تبلیغات است تا القا کنند در واشنگتن به پایگاه قدرت تازه‌ای دست یافته‌اند چنانکه نشست و برخاست با تیم باراک اوباما از جمله با جان کری و وندی شرمن نیز برای محمدجواد ظریف و نظام جمهوری اسلامی که وی وزیر خارجه‌اش است هم جنبه تبلیغاتی و هم امتیاز داشت و میلیاردها دلار پول بلوکه شده ایران در خارج  کشور آزاد شد و به جیب رژیم ایران رفت تا از یکسو شبه‌نظامیان منطقه و گروه‌های تروریستی و از سوی دیگر مافیای قدرت سیاسی- نظامی در داخل کشور را تأمین کند.

البته همه اینها در شرایطی خواهد بود که نتیجه‌ی انتخابات آمریکا به صورت رسمی و حقوقی پس از آنکه بر ادعاهای ترامپ و کمپین او در مورد تقلب خط بطلان کشیده شد، اعلام گردد.