Page 16 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۸۵ (دوره جديد
P. 16
ژاله پورهنگ؛ نقاشی که چاقوی جهل اندام زنان تابلوهایش را درید صفحه - Page 16 - 16شماره 1651
جمعه 11تا پنجشنبه 17آبا نماه 1397خورشیدی
شب طولانی طنز در لندن
سبز و پرچم ایران و زنی که از زیر =پورهنگ از نسل زنان در معرفی سخنران اولین قسمت چندی پیش برنام هی «شب طنز»
نقا ش و مجسمه‌سا ز برنامه ،محمود فرجامی‌چنین گفت: توسط «انجمن سخن» در لندن در
سیاهی این روسری ،ققنوس و پرچمی تحصیل‌کرده و آوانگاردی «اگر برای طنزپژوهی در ایران پدری تالار برونای دانشکد‌هی پژوه شهای
ا ست که د ر د هه ۴ ۰ در نظر بگیریم قطعاً و یقیناً دکتر آفریقایی و شرقی دانشگاه لندن
را چون تاج بر سر دارد. خورشیدی با رشد فرهنگی حسن جوادی شایست هی آن است.
و هنری در کشور ،در تقابل دس تکم ۵۰سال در این زمینه ( )SOASبرگزار شد.
بازدیدکنندگان نمایشگاه ژاله با خواست خانواده و جامع هی تحقیق کرده .یکی از کارهای مهم برنامه با ت کنوازی سنتور دکتر
سنتی ،تحصیل کردند و وی کتابی است به انگلیسی با عنوان پیمان حیدریان آغاز شد .پیمان
پورهنگ ،شاید بدون توضیح ،درک وارد دنیای هنر شدند و حیدریان که م ّجدانه در بسیاری از
استعدادهای خود را در هنر .Satire in Persian Literature برنام ههای فرهنگی جامعه ایرانی
نکنند سیاهی این تابلو از آخرین و ادبیات «مذکر» ایران به فرجام یافزود ،از آنجا که دکتر لندن حضور دارد و با نوای موسیقی
جوادی از هموطنان آذربایجانی است خود فضای برنام هها را تلطیف
روسری اوست ولی در بدو ورود با نمایش گذاشتند. در زمین هی ادبیات مشروطه که به م یکند ،دارای مدارک آکادمیک در
= او در سال ۱۳۴۷در شدت تحت تاثیر ادبیات طنز قفقاز
دیدن دو تصویر کاملا متفاوت از رشته نقاشی از دانشکده تر کزبان قرار داشت نیز دانش عمیقی حیطه موسیقی و آواشناسی است.
هنرهای زیبای دانشگاه دارد .سخنرانی ایشان در مورد نشریه سپس صبا انصاری مسئول «انجمن
هنرمند شگف تزده م یشوند :پرتره زنی تهران فارغ‌التحصیل شد «ملانصرالدین» است که اولین نشریه سخن» به اطلاع حاضران رساند که
و همان زمان کتاب معروف تاثیرگذاری است که در کنار ترکی انجمن بیش از دو سال است روی
بدون روسری ،زیبا و آراسته و دیگری «پریا» نوشته احمد شاملو آذری دارای قسمت روسی و گاهی این برنامه و بخ شهای مختلف آن
فارسی نیز بود .هرچند که این نشریه مطالعه و کار م یکند .تدارک برنامه
چهره‌ای مسخ و پیچیده در تکلف را نقاشی کرد. ایرانی نبود ولی به ایران و زبان فارسی هم به دنبال آخرین جلس هی عمومی
=ژاله پورهنگ مؤسس و بهای زیادی م یداد .طنرنویسان بزرگ و پیوستن شماری از نیروهای جوان
حجاب اجباری که جز قاب صورت مدیر گالری معروف «مانی» ایرانی مانند صوراسرافیل و دهخدا از در یک سال گذشته شتاب و فشردگی
در تهران ،نخستین نقاش زن بیشتری یافت و به مرحل هی اجرا
هیچ از موهای زیبایش پیدانیست؛ با ایرانی است که فیگور برهنه پرور شیافتگان این نشریه هستند.
اگرچه کیفیت ارتباط اسکایپی با رسید.
نگاه هراس‌آلود و مبهوت ،که برای زنان را نقاشی کرد. دکتر جوادی که از واشنگتن در این صبا انصاری افزود که هدف از
= ژاله پورهنگ تعریف برنامه شرکت م یکرد چندان خوب برگزاری این برنامه ،مانند دیگر
لحظ های از سر باز کردن این اجبار ،به ژاله پورهنگ هنرمند و مدیر گالری معروف «مانی» در تهران پیش از می‌کند که پس از انقلاب، نبود ولی بخ ش عمده صحبت وی برنام ههای این انجمن ،آگاه کرد ِن
دوربین خیره شده است. انقلاب که سا لهاست ساکن برلین است کمیته‌چی‌ها و دانشجویان درباره تاریخچه این نشریه بود که عموم از پژوه شها ِی ایرانیان ،به ویژه
انقلابی به آتلی هاش ریختند توسط جلی لمحمد قل یزاده در سال پژوهشگران جوان ،در مورد مسائل
پورهنگ در این نمایشگاه همچنین و حدود ۱۰۰اثرش را از بین ۱۹۰۶در تفلیس اننتشار آن را آغاز ایران و در این مورد مشخص ،طنز
بردند .ولی پس از مهاجرتش کرد .با روی کار آمدن بلشوی کها در درایران ،است .وی سپس از محمود
ایران ،سینمای آزاد و جشن توس و از انقلاب ،کمیت هچ یها و دانشجویان آلبومی از تصاویر کودکی و روزگار به آلمان ،با حمایت نهادهای روسیه قل یزاده کارش را از ۱۹۱۷تا فرجامی ،طنزپرداز ،دعوت کرد که
هنری این کشور و رجوع ۱۹۲۱به تبریز منتقل کرد و سرانجام اداره برنامه را به عهده بگیرد .محمود
دیگر فعالی تهای مدرن در تقابل با انقلابی به آتلی هاش ریختند و حدود جوانی و فعالیت‌هایش به عنوان به حافظه‌اش ۲۰تابلو را از ۱۹۲۱تا ۱۹۳۱در باکو ادامه داد. فرجامی که یکی از مدیران انجمن
قسمت بعدی برنامه سخنرانی دکتر جهانی طنزنویسان ایران است تِز
خواست خانواده و جامعه‌ی سنتی ۱۰۰ ،اثرش را از بین بردند .ولی پس از هنرمندی رو به رشد و تعالی را در بازآفرینی کرده است. سیاوش رنجبر دائمی‌در مورد نشریه دکترای خود را در مورد «انگیز‌ههای
=آخرین روسری او و یک فکاهی «چلنگر» بود .دکتر رنجبر
تحصیل کردند و وارد دنیای هنر شدند مهاجرتش به آلمان ،با حمایت نهادهای معرض دید تماشاگران قرار داده تا شال ،پس‌زمینه‌ی سیاه دائمی سخنرانی مختصری همراه با طنز سیاسی در ایران» نوشته است.
دو تابلوی این هنرمند ماتریال تصویری آماده کرده بود که محمود فرجام ی در همان ابتدا با
و استعدادهای خود را در هنر و ادبیات هنری این کشور و رجوع به حافظ هاش درک شفا فتری از شرایط زندگی و هستند که مانند بسیاری اطلاعات مفیدی در اختیار حاضران اشاره به کراواتی که به او داده بودند
از تابلوهایش «زن» و نام قرار م یداد .سخنران تصریح نمود که که بزند (که آشکارا قرابت چندانی
«مذکر» ایران به نمایش گذاشتند ۲۰ .تابلو را بازآفرینی کرده است .هنری وی داشته باشند. «ایران» بر آنها نقش بسته «چلنگر» آشکارا یک نشریه سیاسی با آن نداشت) گفت که گفت هاند این
متعلق به حزب توده بود« .چلنگر» کراوات قرار است کنتر لکنند‌هی
او در سال ۱۳۴۷در رشته نقاشی از او درباره شرایط پس از انقلاب خودش می‌گوید ،زنان سوژه‌ی است. که محمدعلی افراشته م یگرداند در زبانش باشد .او هم در جواب گفته
=«چون زندگ یام در غربت نشریه کوتا‌هعمر «آهنگر» از منوچهر چیزی که قرار است کنتر لکننده
دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران م یگوید «از انستیتو مربیان هنر اخراج جدانشدنی از کارهایش هستند و گذشته ،وطن سوژه‌ی من زبان باشد طناب دار است ولی حالا
است و ماتریالم تبعید است. محجوبی ادامه یافت. متوجه شده که با رو شهای نوین،
فار غالتحصیل شد و همان زمان کتاب شدم و در یک مدرسه دخترانه کار زنان تبعیدی چون مهشید امیرشاهی، من پلی بین ایران و غربت در معرفی قسمت بعدی محمود ظریف و زیرکانه از جمله کراوت هم
فرجامی‌گفت که نشریه «اصغرآقا» از م یشود آد مها را کنترل کرد .هرچند
معرف «پریا» نوشته احمد شاملو را م یکردم ولی در نهایت مجبور شدیم نویسنده مشهور ایرانی در تبعید ،را م یسازم». هادی خرسندی ادامه دهند‌هی راهی محمود فرجامی مانند هزاران هزار
است که با نشریاتی مانند «چلنگر» و ایرانی دیگر در ایران اقامت ندارد ولی
نقاشی کرد.پورهنگ نخستین نمایشگاه آزاده کریمی ،علی اشتیاق -ژاله «آهنگر» در طنز ایرانی شروع شده خودش را بیشتر «داخل کشوری»
پورهنگ هنرمند نقاش شناخت هشده و به دلیل شرایط داخلی ایران در م یداند و در صحب تهایش در این
نقاشی خود را اردیبهشت سال ۱۳۵۱ ساکن برلین ،نخستی ن زن هنرمندی برنام هی طنز از دوگان هی درونمرزی و
بود که بدن برهنه زنان را در ایران به هادی خرسندی برونمرزی استفاده م یکرد .به گفت هی
در گالری «قندریز» تهران برپا نمود تصویر کرد .ولی پس از انقلاب ،آثارش وی در دوران سلط هی رسان ههای
را پاره کرده و از بین بردند و او را مجبور همگانی و تلویزیو نها ِی ماهوار‌های و
و در سال ۱۳۵۳در نمایشگاه جشن شبک ههای اجتماعی و فرآیند جهانی
شدن که سیار‌هی ما را به قول مارشال
فرهگ و هنر شیراز شرکت کرد .او مک لوهان به سوی «دهکده جهانی»
پیش م یبرد ،فاصل هی درون و برونمرز
با «فیلمخانه ملی ایران» همکاری نیز کمتر و کمتر و ارتباط بین آن دو
داشت و برای آثار مربوط به کودکان
و فیل مهای انیمیشن نقاشی و طراحی
م یکرد .او استاد «انستیتو مربیان امور
هنری» نیز بود.
کمی بعد یعنی در سال ۱۳۵۴
گالری «مانی» را در تهران افتتاح کرد .تصویر ژاله پورهنگ در فاصله ده سال قبل از انقلاب و بعد از انقلاب
یک گالری هنری که با هدف شناسایی
ستایش م یکند و آنها را در تابلوهایش و حمایت نقاشان تاز‌هکار فعالیت خود با همسرم از ایران خارج شویم».
را شروع کرد و بطور هدفمند مورد می‌گوید با تمام سختی‌هایی که با واژه «ایران» همراه م یکند.
استقبال هنرمندان شهرستانی نیز در زندگی کشیده ولی سعی کرده تا یک شال سیاه دیگر نیز در این
قرار گرفت .اتفاقی که بعدها هرگز در خودش را محکم و استوار نگه دارد و نمایشگاه دیده م یشود؛ روی این شال
ایران نیفتاد و فضا برای ارائ هی آثار این هراس به خود راه ندهد .برای همین سیاه که با گواش کار شده ،زنی دیده
هنرمندان و عرض اندام آنها در بازار هنر هم ،پس از مهاجرت ،در آلمان نیز می‌شود که اندامش از نام «ایران»
تهران مسدود شد و مسدود ماند .کار هنر را ادامه داد و از مدرسه ُمد تشکیل شده و ماه روشن را در تاریکی
گالری «مانی» در خیابان پهلوی ،زیگمارینگن در ایالت «بادن ورتمبرگ» شب چون دایر‌های م ینوازد.
چهارراه امیراکرم ،ساختمان کوروش ،فار غالتحصیل شد و همانجا به عنوان تعریفی که پورهنگ از هنرش دارد
طبقه سوم شروع به کار کرد ولی حالا استاد به تدریس پرداخت .در سال این است« :چون زندگ یام در غربت
معلوم نیست پس از ۴۳سال اصلا ۱۹۹۸به برلین نقل مکان کرد و عضو گذشته ،وطن سوژه‌ی من است و
چنین ساختمانی وجود داشته باشد« .انجمن بین‌المللی هنرهای زیبای ماتریالم تبعید است .من پلی بین ایران
احمد ایمان یپاینده ،عباس خلیل یزاده ،برلین» شد .از سال ۱۹۹۸با «اشتات و غربت م یسازم».
علی‌اکبر ابراهیمی‌نژاد از هنرمندانی گالری» همکاری کرد و از سال ۲۰۱۱اما یکی از عزیزترین آثارش را
بودند که در گالری مانی آثارشان به نیز با «برلینیشه گالری» همکاری دارد .تابلویی م یداند که برای همسر تازه
وی درباره تفاوت دوران زندگی در درگذشت هاش نقاشی کرده بود. نمایش درآمد.
اما ژاله پورهنگ فقط مؤسس و مدیر ایران و تدریس خود در آلمان م یگوید :م یگوید «حالا اسم این تابلو مرگ
گالری مانی نبود؛ او نخستین نقاش زن «در اینجا در کلاس فیگور برای و زندگی است .قبلا خورشید و زندگی
ایرانی است که فیگور برهنه زنان را شاگردهایم تعریف م یکردم که در ایران و بعد نور و امید شد ولی پس از مرگ
نقاشی کرد .خودش م یگوید «اولین هرگزنم یگذاشتنددخترهافیگوربرهنه همسرم اسمش را مرگ و زندگی
تابلوی برهنه زن ایرانی را من کشیدم ،نقاشی کنند ،شاگردان دختر بیرون گذاشتم .همسرم این تابلو را دوست
علی عظیمی صبا انصاری
واش زن و ایران بر شال سیاهی بازمانده از روزهای آخر در سرزمین خود
داشت و گفت که از آتلیه برای او بیاورم م یرفتند و پسرها فیگور م یکشیدند!» البته موضوع سکس یا برهنگی صرف به فرار از ایران کردند. محمود فرجامی پیمان حیدریان
و به دیوار خانه نصب کنم». آثار پورهنگ در نمایشگا ههای مطرح نبود ولی متاسفانه این ک جفهمی نمایشگاه نقاشی ژاله پورهنگ نقاش
گروهی و فردی ،که در شهرهای سرشناس ایرانی مقیم برلین در سالن بیشتر شده ولی بُعد مسافت ،حضور فردای انقلاب در خارج از کشور ابتدا
یکی دیگر از تابلوهایش تصویر زنی مختلف جهان برگزار کرده ،و همچنین از برهنگی و عریانی وجود دارد». شماره « ۴اینزل گالری» از هجدهم فیزیکی و زندگی در بسترهایی به صورت چاپی و امروزه در فضای
است که با خورشید م یرقصد و دیگری در همین نمایشگاه «اینزل گالری»، زنان و بدن برهن هی آنان پس از اکتبر آغاز شده و تا دهم نوامبر ادامه
عروسی انتزاعی که سرش پر از عشق و موتیفی از زنان و نام «ایران» است. انقلاب ۵۷به خط قرمز بدل شد، دارد .تابلوهای ژاله پورهنگ در این اجتماعی مختلف ،هنوز باعث مجازی منتشر م یشود.
کالیگرافی نام ایران بر بدن زنان؛ چنانکه نه تنها از تابلوها ،مجسم هها نمایشگاه ترکیبی از کارهای قدیمی
امید و رنگ و نور است. تصاویر انتزاعی از اندام و بدون مو و و سینما یا حذف و یا با روسری و و جدید وی است که بر دیوار یکی تفاو تها ِی ظری ِف فرهنگی و ارزشی ابراهیم هرندی سخنران قسمت
م یگوید «من در کارهایم به عنوان صورت .یکی از ویژگی‌های منحصر چادر پوشانده شدند بلکه در جامعه از سال نهای این گالری مختص زنان
هنرمندی که خورشید و پرنده سمبل به فرد این نمایشگاه استفاده از یک نیز برهنگی در آثار هنری انحراف و در م یشود .از جمله ،میزان استقبال از بعدی برنامه در مورد نشریه
کارهایش است ،شناخته شدم .از فروغ شال و روسری است .پورهنگ تعریف خیابان نمادی از ب یبند و باری محسوب هنرمند قرار گرفت هاند.
فرخزاد الهام گرفتم که گفت این راه را می‌کند ،هنگام ترک اجباری ایران شد .با این حال ،هنر آوانگارد در دهه ژاله پورهنگ ۷۷ ،ساله از نخستین برخی طنزها و شوخ یها در ایران و «اصغ رآقا» سخن گفت و فرازهایی از
ادامه بده؛ و من خورشید را به عنوان باید ظاهرش را شبیه یک زن معمولی چهل و پنجاه خورشیدی این عرصه را نسل زنان هنرمند مدرن ایرانی است که
نمادی از زن و پرنده را به عنوان نمادی م یکرده ،مقنع های به سر م یکند و در اختیار ژاله پورهنگ گذاشت تا در وقوع انقلاب اسلامی آنها را خان هنشین، فیلم بلندی را که بیش از ۳۰سال خارج م یتواند متفاوت باشد.
یک روسری هم در کیفش م یگذارد. هنر خود ،نخستین باشد حتی برای منزوی ،محبوس و مجبور به مهاجرت
از امید در آثارم به کار م یبرم». پس از عبور از مرز ،مقنعه را در سطل و فرار از کشور کرد .پورهنگ از نسل فرجامی در ادامه اطلاع داد که پیش با تصویربرداری آدوم صابونچیان
آثار ژاله پورهنگ دنیای معنوی زن زباله م یاندازد ولی روسری را با خود به زمانی اندک… زنان نقاش و مجسم هساز تحصی لکرده
و نقش زنان در دنیایی آرمانی را به غربت م یآورد .این روسری حالا پس از سوژه و فیگورهای نقاشی‌هایش و آوانگاردی است که در دهه ۴۰ نمایشگاهی متشکل از برخی آثار در گفتگو با هادی خرسندی تهیه
نمایش م یکشد ،با فرمی انتزاعی و ۳۹سال بر روی دیوار یک نمایشگاه در باعث شد تا مجبور به ترک ایران شود. خورشیدی با رشد فرهنگی و هنری در
ساده که نگاه هنر و هنرمند ایرانی یک زن نقاش بودن و اندام برهن هی کشور و همزمان با تأسیس سازما نهای کامبیز درمبخش طنزپرداز تصویری شده بود نشان داد .وی سپس
از رنگ و نمادهایش با قدرت تمام برلین قرار گرفته است. زنان را تصویر کردن ،آنقدر نابخشودنی هنری چون کانون پرورش فکری
بیرون می‌زند و خودنمایی می‌کند. در تابلوی ققنوس ،سیاهی پ سزمینه بود که او و همسرش ایران را برای کودکان و نوجوانان ،سازمان جشن و نیز چند کاریکاتوراز نشریات طنز ضمن برشماری ویژگ یهای نشریه
نقاشی‌هایی که موجودیت زن را همان روسری سیاه است .با دو ققنوس هنر شیراز ،رادیو و تلویزیون ملی
م یستایند و به یگانگی و نور و زندگی همیشه ترک کنند. قدیمی نیز‌در سالن انتظار برپاست« .اصغرآقا» خاطرنشان کرد که
ژاله پورهنگ تعریف م یکند که پس
نهفته در آنها باور دارند. او از حاضران دعوت کرد از این واژه «طنز» را برای این ساخت هاند
نمایشگاه که پنج نسخه از آخرین که آثار کسانی مانند دهخدا را از
کتا ِب طر حهای کامبیز درمبخش «لیچارگویی »ها و «مز‌هپراکنی »های
با امضای طراح نیز در آن موجود افرادی مانند آسیدعباس فرات ،مهدی
است دیدن کنند .درآمد حاصل از سهیلی ،ابراهیم صهبا و نویسندگان
فروش کتا بهای درمبخش بدون صفح ههای شوخی و سرگرم یهای
کم و کاست به دست خود هنرمند روزنام هها جدا کنند.
ادامه در صفحه 17 م یرسد.
