Page 5 - (کیهان لندن - سال سى و هشتم ـ شماره ۳۳۹ (دوره جديد

‫صفحه ‪ 5‬ـ ‪ Page 5‬ـ شماره ‪1805‬‬
‫جمعه ‪ ۲6‬نوامبر تا پنجشنبه ‪ ۲‬دسامبر ‪۲۰۲۱‬‬
‫دوستیهایمکاتبهایدیروزوالکترونیکامروز «شطرن ِج باد» و زندگی دوباره در گردباد تاریخ‬
‫مستعدی مثل فخری خوروش‪،‬‬
‫محمدعلی کشاورز و شهره آغداشلو‬
‫(در نخستین نقش سینماییاش) و از‬
‫یک فیلمبرداری ماهرانه و دیدنی توسط‬
‫هوشنگ بهارلو بهره گرفت که سنگینی‬
‫بار فیلم را هم میکشد‪.‬‬
‫اصلانی اینک ‪ ۷6‬سال دارد و هنوز‬
‫به ساختن فیلمهای مستند مشغول‬
‫است‪ .‬فرمان آرا چند سالیست که‬
‫فیلمسازی را کنار گذاشته و پروژهای‬
‫در برنامهاش ندارد‪ .‬هوشنگ بهارلو که‬
‫فیلمهای معروفی مانند «آقایهالو»‪،‬‬
‫« د ر شکه چی » ‪ « ،‬د ا یر ه مینا » ‪،‬‬
‫«ستارخان» و… را هم فیلمبرداری‬
‫کرده‪ ،‬سالهاست فیلمبرداری را کنار‬
‫گذاشته و خود را بازنشسته کرده است‪.‬‬
‫اما «شطرنج باد» با تمام ماجراهایی‬
‫که بر آن گذشته‪ ،‬نظیر ققنوس دوباره‬
‫از میان خاکستر خود بپا خاسته و با‬
‫جان دوبارهای که گرفته میرود تا بعد‬
‫از چند دهه تماشاگرانی را که نتوانست‬
‫در زمان ساختن به پای تماشای خود‬
‫بنشاند‪ ،‬اینک با استفاده از فرصتی که‬
‫یافته‪ ،‬تاریخ زندگیاش را ادامه دهد‪.‬‬
‫تاریخی که با سال ‪ ۱9۷6‬و با فضایی که‬
‫ایران در آن هنگام درگیرش بود‪ ،‬بسیار‬
‫تفاوت دارد و دستکم اصلانی سازنده‬
‫این فیلم که فیلمنامه آن را نیز نوشته‪،‬‬
‫هنوز زنده است و میتواند حاصل‬
‫کارش را در زمان حیات خویش ببیند‪.‬‬
‫یک مستندساز است و این نخستین‬
‫فیلم داستانی اوست که با بازیگران‬
‫فیلم انتخاب و توسط آنان مرمت شد‬ ‫=«شطرنج باد» از جهات‬ ‫کارش یافتن دوست مکاتبهای است‪ .‬او‬ ‫دارد‪ .‬ولی مگر میشود «تکنیک» بر‬ ‫=الاهه بقراط سردبیر‬
‫و پس از چهار دهه برای نخستین بار‬ ‫بسیاری سبک فیلمسازی‬ ‫بیدرنگ برای آن شرکت‪ ،‬نامهای به‬ ‫«ماهیت» اثر نگذارد؟!»‬ ‫کیهان لندن‪« :‬آنزمان‬
‫در فستیوال نیویورک (در ماه سپتامبر‬ ‫لوکینو ویسکونتی از جمله‬ ‫زبان انگلیسی نوشت و خود را معرفی‬ ‫مجلاتی که مخاطبان جوان‬
‫‪ )۲۰۲۱‬و سپس در فستیوال لیون در‬ ‫در فیلم «روکو و برادرانش»‬ ‫کرد‪ .‬از آنجا بود که داستان دوستان‬ ‫آنسوتر‪ ،‬فلور ‪ ۵3‬ساله و ساکن تهران‬ ‫داشتند از این آگهیها‬
‫و «مرگ در ونیز» را مد‬ ‫مکاتبهای فلور ادامه پیدا کرد‪ .‬از سال‬ ‫است‪ .‬او در گفتگو با کیهان لندن از‬ ‫منتشر میکردند و در‬
‫فرانسه به نمایش در آمد‪.‬‬ ‫نظر داشت و نیز سوژهای‬ ‫‪ ۱36۴‬شروع شد و تا سال ‪ ۱3۷۲‬که‬ ‫تجربهاش درباره دوستیهای مکاتبهای‬ ‫دبیرستان ما هم بودند‬
‫من سالها پیش که بهمن فرمان آرا‬ ‫که مطرح میکرد به یک‬ ‫او از ایران خارج شد‪ ،‬این دوستیهای‬ ‫با زنان و مردانی از کشورهای مختلف‬ ‫دخترهاییکهازایندوستان‬
‫برای نمایش فیلم «بوی کافور‪ ،‬عطر‬ ‫خانواده اشرافی و بورژوا‬ ‫مکاتبهای ادامه داشت‪.‬‬ ‫جهان میگوید‪« :‬دانشآموز ژاندارک‬ ‫مکاتبهای داشتند‪ .‬من هم از‬
‫یاس» در فستیوال سانفرانسیسکو به‬ ‫ارتباط داشت که سوژه‬ ‫مشوق اصلی فلور‪ ،‬پدرش بود‪ .‬او‬ ‫بودم‪ ،‬مدرسه فرانسویها‪ ،‬همان‬ ‫همین طریق با یک دختر‬
‫اینجا آمده بود با او ملاقات و گفتگویی‬ ‫بیشتر فیلمهای ویسکونتی‬ ‫میگوید‪« :‬پدرم پیگیر تک تک آنها‬ ‫دبیرستانی که شهبانو فرح دیبا نیز‬ ‫ژاپنی ساکن کیوتو دوست‬
‫انجام دادم که در چند جا چاپ شد‪.‬‬ ‫نیز بود‪ .‬این فیلم درواقع به‬ ‫بود‪ .‬از من میپرسید‪ :‬خوب‪ ،‬نوریکا‬ ‫از آنجا فارغ التحصیل شدند‪ .‬صبحها‬ ‫شدم‪ .‬به انگلیسی مکاتبه‬
‫فرمان آرا سینما را در آمریکا تحصیل‬ ‫سرنوشتی بدشگون دچار‬ ‫چطوره؟ فرانچسکو کار پیدا کرد؟‬ ‫کلاس فارسی با معلمهای ایرانی و بعد‬ ‫میکردیم و برای بیشتر‬
‫کرده و پس از بازگشت به ایران مانند‬ ‫شد و اثری از آن در جایی‬ ‫امبرتو شعر جدیدی ننوشته؟ کلاوس‬ ‫از ظهرها کلاس فرانسه با معلمهای‬ ‫ماها از جمله خودم‪ ،‬این‬
‫چند فیلمساز تحصیلکرده خارج از‬ ‫هنوز گیتار میزنه؟ پدرم همیشه‬ ‫فرانسوی بود‪ .‬کتابهای درسی ما‬ ‫دوستیها به خاطر تقویت‬
‫جمله مهرجویی و زرین دست‪ ،‬پروژهای‬ ‫یافت نشد تا اینکه‪...‬‬ ‫میخواست اطمینان حاصل کند‬ ‫دقیقاً منطبق با آموزش و پرورش هر دو‬
‫را به تبعیت از نبض تماشاگران آن زمان‬ ‫که پول کافی برای ارسال نامه دارم‪.‬‬ ‫کشور بود‪.‬در کلاس سوم ابتدایی بودم‬ ‫زبان انگلیسی بود‪».‬‬
‫به دست گرفت به نام «خانه قمرخانم»‬ ‫سعید شفا – فیلم «شطرنج باد» که‬ ‫برخلاف امروز‪ ،‬آن زمان ارسال نامه به‬ ‫که معلم فرانسهمان گفت‪« :‬یک کاغذ‬ ‫=فلور ساکن تهران‪:‬‬
‫که یکی از مشهورترین سریالهای قبل‬ ‫با تهیهکنندگی بهمن فرمان آرا در‬ ‫راستی ارزان بود‪».‬‬ ‫مخصوص بهتون میدم‪ ،‬باید خودتان را‬ ‫««نوشتن یک نامه و انتظار‬
‫از انقلاب در ایران به شمار میرود‪ .‬اما‬ ‫سال ‪ ۱9۷6‬برای شرکت صنایع سینما‬ ‫پس از پیروزی انقلاب اسلامی در‬ ‫به دانشآموزی مثلخودتان در فرانسه‪،‬‬ ‫برایدریافتپاسخ‪،‬تجربهای‬
‫پس از آن فیلمهای «شازده احتجاب»‪،‬‬ ‫در ایران ساخته شد و در پنجمین‬ ‫یکی از همنشینیهای خانوادگی‪ ،‬یکی‬ ‫معرفی کنید‪ ».‬کاغذها به سبکی زرورق‬ ‫است که هرگز جایشان را‬
‫«سایههای بلند باد»‪« ،‬خانهای روی‬ ‫فستیوال فیلم تهران هم همان سال‬ ‫از اعضای فامیل‪ ،‬نامه نگاریهای او‬ ‫بودند‪ .‬ما خودمان را معرفی کردیم‪ :‬از‬ ‫ایمیل یا پیامک نمیگیرد‪.‬‬
‫آب» و… را ساخت که از نظر هنری‬ ‫به نمایش در آمد‪ ،‬به خاطر اتفاقاتی‬ ‫را مورد نکوهش قرار داد و گفت‪« :‬تو‬ ‫خواهر و برادر‪ ،‬علائق و از این قبیل‪.‬‬ ‫خیلی هیجان داشت وقتی‬
‫جایگاه ویژه در سینمای ایران دارند‪.‬‬ ‫که بر این فیلم گذشت از اختلاف نظر‬ ‫ناخواسته درگیر یک کار جاسوسی‬ ‫معلم کاغذها را گرفت و فرستاد برای‬ ‫پستچی با موتورش به کوچه‬
‫«شطرنج باد» داستان یک خانواده‬ ‫محمدرضا اصلانی کارگردان فیلم با‬ ‫شدهای و به کسی اطلاعات میدهی‬ ‫دوستش در فرانسه که او نیز معلم بود‪.‬‬ ‫میپیچید و زنگ در را میزد‬
‫اشرافی رو به زوال قاجار است که زن‬ ‫هژیر داریوش مدیر فستیوال‪ ،‬نمایش‬ ‫که خودش هم نمیداند جاسوس‬ ‫او نامههای ما را بین دانشآموزانش‬ ‫و من دوان دوان میرفتم تا‬
‫خانواده پس از به قتل رساندن شوهرش‬ ‫است!» فلور میگوید‪« :‬خیلی ترسیده‬ ‫توزیع کرد‪ .‬به این ترتیب هر کدام از‬
‫بازماندگان او را برای تقسیم ارثیه‬ ‫نامقطع و خراب فیلم در هنگام نمایش‬ ‫بودم‪ .‬اصلا فکر نمیکردم کارم امنیتی‬ ‫ما صاحب یک دوست مکاتبهای در‬ ‫نامهام را بگیرم‪».‬‬
‫آن تا برخورد بد منتقدان سینما‪ ،‬دیگر‬ ‫بوده! اما پدرم گفت فلانی حرفهایش‬ ‫فرانسه شدیم‪ .‬دوست من والری آندره‬
‫صحنههایی از «شطرنج باد»‬ ‫در جایی نمایش داده نشد و بعد از‬ ‫بیاساس است‪ .‬به کار خودت ادامه‬ ‫نام داشت‪ ،‬دختری‪ ،‬با موهای بلند و‬ ‫فیروزه نوردستروم‪ -‬چندین دهه‬
‫درگیر برخوردهای شخصی میکند‪.‬‬ ‫انقلاب هم هیچگاه به نمایش درنیامد‪.‬‬ ‫بده!»‬ ‫عینک‪ .‬دقیقا مثل خودم‪ .‬با او سالها‬ ‫پیش که نه از اینترنت و تلفن همراه‬
‫محمدرضا اصلانی کارگردان فیلم‪،‬‬ ‫تنها چند نفر از جمله‪ :‬ساتیاجیت‬ ‫فلور در طول این چند سال با افرادی‬ ‫خبری بود و نه ایمیلی در کار بود‪،‬‬
‫رای فیلمساز هندی‪ ،‬روبرتو روسلینی‬ ‫ساکن کشورهای استرالیا‪ ،‬ژاپن‪ ،‬کره‬ ‫دوست بودم‪».‬‬ ‫هزاران نفر در جهان از طریق نامه و‬
‫کارگردان ایتالیایی‪ ،‬هنری لانگلوا مدیر‬ ‫جنوبی‪ ،‬اندونزی‪ ،‬هند‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬فرانسه‪،‬‬ ‫فلورازاحساساتخوددرمورددوستی‬ ‫مکاتبه با شهروندان سایر کشورها‪،‬‬
‫سینماتک فرانسه که در فستیوال تهران‬ ‫آلمان‪ ،‬آمریکا‪ ،‬کانادا‪ ،‬و آفریقای جنوبی‬ ‫مکاتبهای میگوید‪« :‬نوشتن یک نامه و‬ ‫دوستی برقرار میکردند‪ .‬در ایران نیز‬
‫شرکت داشتند توانستند آن را در یک‬ ‫مکاتبه داشت‪ .‬ولی میگوید هیچگاه از‬ ‫انتظار برای دریافت پاسخ‪ ،‬تجربهای‬ ‫برخی مجلات مانند دیگر کشورها‬
‫نمایش خصوصی ببینند‪ .‬درواقع این‬ ‫چین یا بلوک شرق دوستان مکاتبهای‬ ‫است که هرگز جایشان را ایمیل یا‬ ‫ستونی برای دوستیهای مکاتبهای‬
‫اولین و آخرین نمایش «شطرنج باد»‬ ‫نداشته است‪.‬‬ ‫پیامک نمیگیرد‪ .‬خیلی هیجان داشت‬ ‫داشتند‪ .‬این دوستیها که بسیاری از‬
‫او در مورد راههای پیدا کردن‬ ‫وقتی پستچی با موتورش به کوچه‬ ‫آنها هرگز به دیدار نمیانجامیدند‪ ،‬با‬
‫در ایران بود‪.‬‬ ‫دوستان مکاتبهای توضیح میدهد‪:‬‬ ‫میپیچید و زنگ در را میزد و من‬ ‫ظهور اینترنت نه تنها کمرنگ نشدند‬
‫«شطرنج باد» از جهات بسیاری سبک‬ ‫«یک راه برای پیدا کردن دوستان‬ ‫دوان دوان میرفتم تا نامهام را بگیرم‪.‬‬ ‫بلکه دوستهای قلمی (‪ )Pen pal‬از‬
‫فیلمسازی لوکینو ویسکونتی از جمله‬ ‫مکاتبهای جدید‪ ،‬این بود که یک نفر‬ ‫نامه را میگرفتم‪ ،‬به دقت باز میکردم‪،‬‬ ‫نوشتن با خودکار بر کاغذ و رفتن به‬
‫در فیلم «روکو و برادرانش» و «مرگ در‬ ‫مثل ًا در آلمان یک کاغذ را به شکل‬ ‫اداره پست و روزها انتظار کشیدن برای‬
‫ونیز» را مد نظر داشت و نیز سوژهای که‬ ‫آکاردئونی درست کرده و منگنه‬ ‫عروسک ژاپنی؛‬ ‫دریافت نامه‪ ،‬به دوستهای الکترونیک‬
‫مطرح میکرد به یک خانواده اشرافی‬ ‫میکرد‪ .‬روی تای اول آن اسم و آدرس‬ ‫هدیه دوست مکاتبهای از ژاپن‬
‫و بورژوا ارتباط داشت که سوژه بیشتر‬ ‫خود را مینوشت و میفرستاد به یک‬ ‫(‪ )epal‬تغییر پیدا کردند‪.‬‬
‫فیلمهای ویسکونتی نیز بود‪ .‬این فیلم‬ ‫نفر مثل ًا در استرالیا‪ .‬فرد ساکن استرالیا‪،‬‬ ‫آن را چند بار با ولع میخواندم‪،‬‬ ‫الاهه بقراط روزنامهنگار و سردبیر‬
‫درواقع به سرنوشتی بدشگون دچار‬ ‫آکاردئون کاغذی را دریافت میکرد و‬ ‫تمبرش را صدها بار نگاه میکردم‪ ،‬روز‬ ‫کیهان لندن درباره دوستیهای‬
‫شد و اثری از آن در جایی یافت نشد‬ ‫اسم و آدرس‪ ،‬سن‪ ،‬و جنسیت خود را‬ ‫ارسالش را چک میکردم و محاسبه‬ ‫مکاتبهای قبل از انقلاب میگوید‬
‫تا اینکه در سال ‪ ۲۰۱۵‬پسر محمدرضا‬ ‫بر روی آن اضافه میکرد و زیرش یک‬ ‫میکردم که چند روز در راه بوده‪».‬‬ ‫«آنزمان مجلاتی که مخاطبان جوان‬
‫اصلانی کارگردان فیلم‪ ،‬اتفاقی نسخه‬ ‫جمله مثل « سلام با عشق از استرالیا»‬ ‫او از دوران بعد از انقلاب و ادامه روند‬ ‫داشتند از این آگهیها منتشر میکردند‬
‫اصلی فیلم را در یک مغازه سمساری‬ ‫مینوشت و میفرستاد به دوست‬ ‫دوستیهای مکاتبهای خود میگوید‪:‬‬ ‫و در دبیرستان ما هم بودند دخترهایی‬
‫که وسایل و اثاثیه فیلمهای قبل از‬ ‫مکاتبهای خود در ایتالیا‪ .‬این روند ادامه‬ ‫«بعد از انقلاب‪ ،‬مدرسه ژاندارک تعطیل‬ ‫که از این دوستان مکاتبهای داشتند‪».‬‬
‫انقلاب را به فروش میرساند پیدا کرد‪.‬‬ ‫داشت تا اینکه دیگر جایی نبود برای‬ ‫شد و اینگونه خلاقیتهای آموزشی‬ ‫وی ادامه میدهد‪« :‬من هم از همین‬
‫اصلانی آنرا خرید و نسخه مستعمل را‬ ‫درج نام و آدرس‪ .‬آخرین نفر موظف‬ ‫هرگز با استقبال نظام جدید آموزشی‬ ‫طریق‪،‬احتمالامجله«دخترانپسران»‪،‬‬
‫به فرانسه ارسال کرد تا چند بنیاد مانند‬ ‫بود که آکاردئون کاغذی را بفرستد‬ ‫روبرو نشد‪ .‬من هم زبان انگلیسی را‬ ‫با یک دختر ژاپنی ساکن کیوتو دوست‬
‫چینه چیتا‪ ،‬بنیاد مارتین اسکورسیزی‪،‬‬ ‫به همان نفر اول که در آلمان بود‪.‬‬ ‫جایگزین فرانسه کردم‪ .‬گرچه مجبور‬ ‫شدم‪ .‬اسمش نوریکو بود‪ .‬به انگلیسی‬
‫بنیاد جرج لوکاس که کار مرمت‬ ‫بنابراین آن دفترچه آکاردئونی سراسر‬ ‫بودم خود را با نظام جدید وفق دهم‪ ،‬اما‬ ‫مکاتبه میکردیم و برای بیشتر ماها از‬
‫فیلمهای کشورهایی را انجام میدهند‬ ‫دنیا را طی میکرد و اگر من در این‬ ‫هرگز تجربه شیرین دوستان مکاتبهایم‬ ‫جمله خودم‪ ،‬این دوستیها به خاطر‬
‫که قادر به مرمت فیلمها از نظر خرج‬ ‫مسیر قرار داشتم میدیدم قبل از من‬ ‫را فراموش نکرده بودم‪ .‬دیگر از والری‬ ‫تقویت زبان انگلیسی بود‪ .‬این دوستی‬
‫و تکنولوژی نیستند‪ ،‬آن را مرمت کنند‪.‬‬ ‫یک آلمانی‪ ،‬استرالیایی‪ ،‬ایتالیایی و…‬ ‫نامهای نمیرسید و من گویی چیزی را‬ ‫دو سه سالی در دوران دبیرستان‬
‫چیزهایی در آن نوشتهاند‪ .‬از بین آنها‬ ‫ادامه داشت‪ ».‬وی درباره مضمون این‬
‫یک نفر را انتخاب میکردم و برایش‬ ‫گم کرده بودم‪».‬‬ ‫نامهنگاریها میگوید‪« :‬عمدتا درباره‬
‫نامه مینوشتم‪ .‬یا چند نفر نام مرا دیده‬ ‫یادگیری انگلیسی بعد از زبان فرانسه‬ ‫خانواده و علائق شخصی مثل فیلم و‬
‫و برایم نامه مینوشتند‪ .‬به این شکل‬ ‫برای فلور سخت نبود و او در ‪۱۲‬‬ ‫خواننده مورد علاقه و یا فرهنگ دو‬
‫این زنجیره ادامه داشت و من تقریباً‬ ‫سالگی کاملا به دو این دو زبان مسلط‬ ‫کشور بود‪ .‬یکبار برای من بستهای‬
‫هر روز یک نامه از یک کشور داشتم‪».‬‬ ‫بود‪ .‬البته ارزش این مهارت را سالها‬ ‫رسید که خیلی خوشحالم کرد‪ .‬چند‬
‫فلور اضافه میکند‪« :‬الان که به‬ ‫عروسک کوچک سنتی با لباس سنتی‬
‫آنروزها نگاه میکنم میبینم نه تنها‬ ‫بعد فهمید‪.‬‬ ‫ژاپنیها بود که عکس یکی از آنها را‬
‫من بلکه بسیاری از دوستان مکاتبهای‬ ‫روزی یکی از دوستان فلور به او گفت‬ ‫دارم‪ .‬او عکس خودش را هم که با‬
‫من هم درباره ایران پرسشهایی‬ ‫که آدرس یک کمپانی را پیدا کرده که‬ ‫خانواده به یک گردش دریایی رفته‬
‫داشتند‪ .‬درباره جنگ با عراق و‬ ‫بودند فرستاده بود‪ .‬من هم‪ ،‬الان دقیق‬
‫فتوای خمینی علیه سلمان رشدی‬ ‫به یاد ندارم‪ ،‬ولی کاری از صنایع دستی‬
‫میپرسیدند‪ .‬یکی از آنها‪ ،‬از آمریکا‪،‬‬
‫گرایشهای چپ داشت و دائم درباره‬ ‫ایران و یک عکس به او فرستادم‪».‬‬
‫کارگران ایران سوال میکرد‪ .‬چون در‬ ‫الاهه بقراط ادامه میدهد‪« :‬بعضی‬
‫این مورد اطلاعاتی نداشتم از اطرافیانم‬ ‫از همکلاسیها هم با جوانان همسن‬
‫میپرسیدم‪ .‬و ‪...‬‬ ‫و سال از کشورهای عمدتا اروپایی‬
‫ادامه در صفحه ‪۱۷‬‬ ‫دوستی مکاتبهای داشتند‪ .‬آنزمان که‬
‫فضا و سرگرمیها و مشغولیتها اصلا‬
‫با امروز قابل مقایسه نبود‪ ،‬به ویژه در‬
‫شهرستان‪ ،‬حتا رنگ و بوی پاکتهای‬
‫هوایی و رد و بدل نامه با کشوری در‬
‫آنسوی دنیا که هفتهها طول میکشید‪،‬‬
‫هیجان خاص خودش را داشت‪ .‬الان‬
‫بازی بچهها و دوستیها و مراودات‬
‫شکل و شمایلی پیدا کرده که برای‬
‫کودکان و جوانان آن نسل قابل تصور‬
‫نبود‪ ».‬او در پایان میگوید‪« :‬البته نفس‬
‫ماجرا‪ ،‬دوستی از راه دور از طریق ‪Air‬‬
‫‪ Mail‬با پست الکترونیک و ‪E Mail‬‬
‫با امکانات بینظیر و سریع وجود‬
‫وبسایت کیهان لندن به زبان انگلیسی‬