Page 25 - (کیهان لندن - سال چهل و یکم ـ شماره ۴۶۷ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌2‌‌‌5‬شماره‌‪1۹۳۳‬‬
‫جمعه ‪ ۲1‬تا پنجشنبه ‪ ۲۷‬ژوئن ‪۲۰۲4‬‬

‫بلوک ق در تقابل بلوک غرب در نظام دوقطبی است‪.‬‬ ‫خ فت بودند‪ .‬خمینی همین ایده را گرفت و آن را تحت‬ ‫ع وه بر علی خامنهای که سه کتاب سید قطب‬
‫نهاد »و یت فقیه« مطرح کرد‪.‬‬
‫ایده تشکیل یک بلوک مسل ن در درون خود‪ ،‬اندیشه نزاع‬ ‫را ترجمه کرد‪ ،‬م ج ن دیگری هم کتابهای سید قطب و‬
‫به یاد داشته باشید هنگامی که داعش‪ ،‬زمینی را ت ف‬
‫دنی را دارد‪ .‬ه نکه ساموئل هانتینگتون از آن با عنوان‬ ‫میکرد »خ فت اس می« و نه »جمهوری اس می داعش«‬ ‫اخوانا سلم را ترجمه کردند‪.‬در آن دهه‪ ،‬بارشی از افکار‬
‫اع م میکرد‪ .‬چرا ابوبکر بغدادی خود را »خلیفه« و نه رئیس‬
‫»ن د دنها« نام برده است‪.‬‬ ‫جمهور مینامد؟ به این دلیل که معتقدند مدل تاریخی‬ ‫مسموم اخوانا سلمین‪ ،‬تحت مفهوم »اس م سیاسی« در‬

‫در اﯾﻦ اﺳﺖ‬ ‫آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﮐﺘﺎب ﺷ=‬ ‫ﺣﺴﯿﻦ ﻋﻠﯿﺰاده‬ ‫ایران شکل گرفت که از جمله علی خامنهای را تحت تاثیر‬

‫ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم »اﻣﺖ« را ﺑﻪ ﺑﻠﻮک ﻣﺴﻠ ﻧﯽ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮدهاﯾﺪ و ﺑﻪ‬ ‫برای ما وجود داشته‪ ،‬مبنای ‪ ۱۳۰۰‬سال پس از فوت پیام ‪،‬‬ ‫قرار داد‪ .‬از این رو‪ ،‬واژهپردازیهایی چون جاهلیت مدرن‪،‬‬
‫جانشینان )خلفای( پیام اس م بر ما حکومت میکردند تا‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺮداﺧﺘﻪاﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم »اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ« اﯾﺪهای‬ ‫سال ‪ ،۱۹۲۴‬این نهاد با ‪ ۱۳‬قرن قدمت‪ ،‬توسط آتاتورک از‬ ‫جهاد‪ ،‬دولت اس می‪ ،‬امت واحده و… همه مفاهیم سیاسی‬
‫بین رفت و حا که خود را تحت استع ر میدیدند برای‬
‫ﻣﺘﻮﻫ ﻧﻪ و ﻣﺨﺎﻃﺮهآﻣﯿﺰ اﺳﺖ؟‬ ‫جلوگیری از ورود ایدئولوژیهای وارداتی‪ ،‬اندیشه »امت«‬ ‫وارداتی در ایران است‪ .‬اگر نبود‪ ،‬ترجمه آثار اخوانا سلمین‬

‫‪-‬بله‪ ،‬ه نطور که دنیای آن زمان به نظام دو قطبی بلوک‬ ‫را مطرح کردند‪.‬‬ ‫به ویژه قطب‪ ،‬هیچ رد پای پررنگی از نگاه ایدئولوژیک به‬

‫ق و بلوک غرب‪ ،‬تقسیم شده بود‪ ،‬مفهوم امت را در کتابم‬ ‫در ﮐﺘﺎبﺗﺎن ﺑﻪ اﻓﺮادی اﺷﺎره ﮐﺮدهاﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮم=‬ ‫یداشتیم‪.‬‬ ‫اس م سیاسی در متفکران ایرانی مسل ن معا‬

‫معنا کردم‪ ،‬یعنی بلوک مسل نی‪ .‬بنا به تصور باورمندان به‬ ‫»اﻣﺖ« را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﴎزﻣﯿﻦ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ؛ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫بنابراین‪ ،‬مفهوم سیاسی امت‪ ،‬اندیشهای وارداتی است‪ ،‬اما‪،‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪاﯾﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻣﻔﻬﻮم »اﻣﺖ« اﻣﮑﺎنﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا؟‬
‫مفهوم »امت اس می« ما یک امت مسل نیم‪ ،‬یکپارچه‬ ‫به دست خمینی بارور شد و از اینجاست که او و خامنهای‬
‫‪-‬به یک دلیل ساده‪ .‬برای اینکه در ایده تشکیل امت واحده‬
‫و بدون مرز با یک میلیارد و ‪ ۶۰۰‬میلیون جمعیت‪ .‬بجز‬ ‫قرار است همه مرزهای موجود در کشورها از میان برداشته‬ ‫خود را »امام امت« نامیدند‪.‬‬
‫شود و من از آن به عنوان امت‪ -‬دولت )‪(Umma-State‬‬
‫ما کسانی که آن طرف مرز قرار دارند دشمن ما هستند‪.‬‬ ‫نام میبرم که در تقابل با پارادایم دولت ملت )‪nation‬‬ ‫با این حساب‪ ،‬دو تعبیر »امام امت« و »امت امام« اولین‬
‫‪ (state‬قرار دارد‪ .‬این پارادایم از سال ‪ ۱۶۴۸‬جهان امروز را‬
‫ه نها بودند که زمین ما را استع ر کردند و نهاد خ فت‬ ‫برای حدود ‪ ۵۰۰‬سال بر اساس دولت‪ -‬ملت تاسیس کرده‬ ‫بار برای خامنهای استفاده نشد‪ .‬نخستین بار‪ ،‬این واژگان‬
‫است‪ .‬دولت‪ -‬ملت‪ ،‬یعنی هر جمعیتی با یک اش اکاتی یک‬
‫را بر اساس قرارداد سایکس‪ -‬پیکو )‪ (Sykes-Picot‬از بین‬ ‫زمینی را در اختیار خود دارند‪ ،‬همراه با یک نقشهای که‬ ‫برای خمینی استفاده شد و علی خامنهای میراثدار آن است‪.‬‬
‫از این زمین ترسیم کردهاند‪ .‬وقتی بحث »امت« را مطرح‬
‫بردند که این یک ادعای نادرستی است‪ .‬این ه ن نکتهای‬ ‫میکنید اولین مسئله آن این است که با سنت ‪ ۵۰۰‬ساله‬ ‫با نگاه او مبنی بر »آینده در قلمرو اس م« است که خامنهای‬
‫پارادایم ‪ nation state‬مخالفت میکند‪ .‬آیا کشورهای جهان‬
‫است که ساموئل هانتینگتون در کتاب »ن د دنها« بر آن‬ ‫حا ند مرزهای خود را از دست بدهند؟ پس به این دلیل‬ ‫برای خود‪ ،‬نقش دنساز اس می قائل است و معتقد است‬
‫معتقدم که تحقق مفهوم »امت« امکانناپذیر است‪ .‬نکته‬
‫دست گذاشته‪ .‬او میگوید یک زمانی بود که دنیا دارای دو‬ ‫دوم و مهمتر آن است که مفهوم »امت« دو مخاطره در‬ ‫که نظام جمهوری اس می در نهایت منتهی به احیای دن‬
‫خود نهفته دارد‪ .‬خطر اول اینکه میگویند بر فرض اینکه‬
‫بلوک ق و غرب بود‪ ،‬بلوک ق فروپاشید‪ ،‬بلوک غرب‬ ‫ما مرزهای زمینی را در ‪ ۵۷‬کشور مسل ن برداشتیم؛‬ ‫نوین اس می میشود‪.‬‬
‫ره این »امت واحده« کیست؟! مگر هنگامی که ابوبکر‬
‫جای خود هست‪ ،‬اما چه چیزی از این پس‪ ،‬بلوک غرب‬ ‫البغدادی خود را ره امت اس م و خلیفه رسولالله دانست‪،‬‬ ‫بطور کلی اگر فردی اس م را از بس دین )تئولوژی(‬
‫دیگران پذیرفتند؟ اگر اردوغان چنین ادعایی کند‪ ،‬دیگران‬
‫را تهدید خواهد کرد؟ او میگوید زمانی خواهد رسید که‬ ‫خواهند پذیرفت؟ اکنون که خامنهای را امام امت می نامند‬ ‫خارج کند و به ایدئولوژی تبدیل کند‪ ،‬این ایدئولوژی برای‬

‫ن د دنها شکل میگیرد و از جمله اشاره میکند که دو‬ ‫جهان اس م آن را پذیرفته است؟‬ ‫به قدرت رسیدن است‪.‬در م ‪ ،‬حسنالبنا با تاسیس جنبش‬
‫دومین خطر این است که درک اس مگرایان از امت‪ ،‬عبارت‬
‫دن به تقابل با غرب خواهند آمد‪ ،‬دن چینی و دن‬ ‫است »بلوک واحد مسل نی«‪ .‬این مفهوم‪ ،‬عینا مانند مفهوم‬ ‫اخوانا سلمین‪ ،‬درخت اس م سیاسی را به عنوان یک‬

‫اس می‪ .‬او همین مسئله را پیشبینی کرده بود‪ .‬کتاب من‬ ‫ایدئولوژی کاشت و سید قطب آن را آبیاری کرد‪.‬‬

‫هم به همین مسئله اشاره میکند که اگر به مفهوم سیاسی‬ ‫ﭼﺮا اﻓﺮادی ﻫﻤﭽﻮن ﺣﺴﻦاﻟﺒﻨﺎ و ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ‪ ،‬اﺳﻼم را=‬

‫»امت« باور داشته باشید او تحققناپذیر است‪ ،‬چون‬ ‫از ﺑﺴﱰ ﯾﮏ ﻋﻘﯿﺪه و دﯾﻦ ﺧﺎرج ﮐﺮدﻧﺪ؟‬

‫مدعی برافکندن مرزهاست و دوم بر فرض اینکه تحقق هم‬ ‫‪-‬اینها میدیدند بیش کشورها با اک یت مسل ن‪،‬‬

‫پیدا کند‪ ،‬در این مفهوم‪ ،‬یک نزاع دنی بسیار خونین با‬ ‫تحت استع ر فرانسه یا انگلستان و برخی کشورهای‬

‫بلوک دیگر نهفته است‪ .‬یعنی نزاع خارجی‪ .‬خطر دوم‪ ،‬نزاع‬ ‫دیگر قرار گرفتهاند مث م ‪ ،‬تحت استع ر انگلستان‬

‫داخلی است‪ .‬فرض کنیم یک زمین یکپارچه به این وسعت‬ ‫بود‪ .‬برای مبارزه با استع ر‪ ،‬انواع ایسمها شکل گرفت‪،‬‬

‫بزرگ تشکیل دادیم‪ ،‬ره امت چه کسی است؟ هر کسی‬ ‫مث جنبش سوسیالیسم عربی یا ماتریالیسم کمونیسم و‬

‫که بگوید من ره این امت یگانه هستم و بر یک میلیارد‬ ‫دیگرایدئولوژیها در م ظهور پیدا کردند‪ .‬در این میان‪،‬‬

‫و ‪ ۶۰۰‬میلیون نفر حکمرانی میکنم‪ ،‬در تقابل با دیگر‬ ‫آنها که مسل ن بودند یخواستند ایدئولوژیهای اروپایی‬

‫مسل نان قرار میگیرد‪ ،‬مثال زنده آن‪ ،‬ابوبکر بغدادی است‬ ‫را مبنای مبارزه علیه استع ر به کار بگیرند‪ ،‬مثل مارکسیسم‬

‫که گفت میخواهم امت تشکیل دهم‪ ،‬مرزها را برمیدارم و‬ ‫یا لنینیسم‪ .‬یکدفعه به خود آمدند و گفتند مسل نان به‬

‫ره و خلیفه این امت هم من هستم‪ ،‬ولی با او جنگیدند‪.‬‬ ‫واسطه خ فت عث نی حکومت پهناوری داشتند که در‬

‫حا بجای او هر کس دیگری ادعا کند که من ره امت‬ ‫جنگ جهانی اول شکست خورد و بنیاد خ فت در ‪۱۹۲۴‬‬

‫اس می هستم با او خواهند جنگید‪ ،‬پس در درون مفهوم‬ ‫ملغی شد‪ .‬از این رو‪ ،‬این اخوانا سلمین بود که با تاسیس‬

‫امت‪ ،‬دو خطر خوابیده‪ ،‬او تحققناپذیر است‪ ،‬و دوم‪ ،‬این‬ ‫در ‪ ۴) ۱۹۲۸‬سال پس از انح ل خ فت عث نی( ایده‬

‫مفهوم‪ ،‬خود را در تنازع با جهان غیراس م قرار میدهد‪ ،‬از‬ ‫بازگشت به احیای خ فت و جانشینی رسولالله را مطرح‬

‫آتئیست گرفته تا مسیحی‪ ،‬یهودی‪ ،‬بودایی و بهایی‪ .‬از سوی‬ ‫کرد‪ .‬احساس متفکران سنی این بود که پیکر اس م بدون‬

‫دیگر تنازع درونی هم ایجاد میکند اینکه این لقمه چرب‬ ‫)نهاد خ فت( شده و باید آن را احیا کرد‪ .‬این احساس‬

‫و شیرین در دست چه کسی باشد؟ و هم مدعیان بر‬ ‫در متفکران شیعه هرگز شکل نگرفته بود چرا که به باور‬

‫آن میجنگند‪.‬‬ ‫شیعه‪ ،‬نهاد ره ی‪ ،‬امامت است و نه خ فت و ثانیا نهاد‬

‫ﺑﻪدﻟﯿﻞﻫﻤﯿﻦﺧﻄﺮاتاﺣﺘ ﻟﯽاﺳﺖﮐﻪﺟﻬﺎنﻋﺮب ﺎﯾﻠﯽ=‬ ‫امامت‪ ،‬منح در امامان معصوم است و در زمان غیبت‬

‫ﺑﻪ ﺻﺪور اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ از ﺳﻮی ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ…‬ ‫امام زمان‪ ،‬شیعیان وظیفه تاسیس دولت اس می ندارند‪ .‬این‬

‫‪ …-‬وقتی انق ب اس می در ایران شکل گرفت و موضوع‬ ‫باور شیعه با ظهور خمینی واژگون شد و تاسیس دولت را‬

‫صدور انق ب اس می مطرح شد چرا ره ان نظام بحث‬ ‫منح در وظایف امام معصوم ندانست‪ .‬او این نظریه را‬

‫صدور انق ب را مطرح کردند؟ چون میخواستند مرزها را‬ ‫مطرح کرد که فقهیان‪ ،‬به جانشینی از امام زمان میتوانند‬

‫بردارند و بگویند ما یک امت واحده هستیم‪ ،‬عراق‪ ،‬اردن‪،‬‬ ‫تشکیل دولت دهند‪ .‬درواقع‪ ،‬او رندانه اول به عنوان یک‬

‫کویت‪ ،‬عربستان همه باید مثل ما باشند‪ .‬اینجا بود که از‬ ‫فقیه‪ ،‬خود را نایب امام زمان دانست و سپس برای خود قبای‬

‫ه ن زمان خمینی‪ ،‬این خطر‪ ،‬از سوی کشورهای مسل ن‬ ‫و یت فقیه را دوخت‪.‬‬

‫احساس شد و هرچه جلوتر رفتیم آنها به این باور رسیدند‬ ‫اما‪ ،‬درواقع او افکار قطب را وام گرفت که معتقد بود‬

‫که این ایدئولوژی در درون خود یک ایدئولوژی امیتگرا و‬ ‫باید خ فت را احیا کنیم تا بتوانیم امت اس می را احیا‬

‫اقتدارگراست‪ .‬امیتگرا یعنی خود را مالک کل جهان اس م‬ ‫کنیم‪ .‬اینجاست که اندیشه »امت« بسیار پررنگ میشود‪ ،‬از‬

‫میداند‪ .‬اقتدارگراست یعنی قرار نیست کل جهان اس م را‬ ‫ابوالع مودوی تا حسنالبنا و قطب تا داعش‪ ،‬همه به دنبال‬

‫با کسی سهیم شود‪.‬‬ ‫احیای امت اس می از طریق احیای دولت اس می تحت نهاد‬