بیست و یکمین نمایشگاه مطبوعات از ۱۶ تا ۲۲ آبان ۹۴ در تهران برگزار شد. در همه نمایشگاه های ایران و به ویژه در این نمایشگاه، یک اصل نانوشته وجود دارد و آن اینکه «حتما باید حاشیه داشته باشد».
این بار حاشیه از انتقاد به طرح پوستر‌های این نمایشگاه آغاز شد. با توجه به شعار این دوره مبنی بر «نقد منصفانه، پاسخگویی مسئولانه» اما می بینیم که هیچ کدام از این پوسترها در عمل ربطی به این شعار و منظور از برگزاری این نمایشگاه ندارند. در شرایطی که تنها ۷ غرفه نمایشگاه امسال به موضوع کودک و نوجوان و ۴۴ غرفه مربوط به مطبوعات و رسانه های حوزه خانواده است این سوال جدی مطرح است که آیا تنها با طراحی پوستر نمایشگاه می توان میان جامعه و مطبوعات ارتباط برقرار کرد یا اینکه سیاست فرهنگی و رسانه ای می بایست تغییر کند؟
تحریم کنندگان نمایشگاه
اما حاشیه پررنگ این نمایشگاه تحریم آن از سوی برخی روزنامه ها و خبرگزاری ها بود. روزنامه های کیهانِ تهران، جوان، وطن امروز و خبرگزاری‌های تسنیم و فارس، هفته نامه ۹ دی و وبسایت های خبری- تحلیلی رجانیوز، جام نیوز، مشرق نیوز و نسیم در این دوره از نمایشگاه حضور نداشتند.
این رسانه ها در بیانیه هایی جداگانه «برخورد دوگانه دولت» و «محدودیت های ایجاد شده دولت بر رسانه‌های منتقد دولت» را علت اصلی این حرکت عنوان کرده اند. عبدالله گنجی، مدیر مسئول روزنامه جوان (از رسانه های نزدیک به سپاه پاسداران) در توضیح این تحریم گفته است: «دولت یارانه بخشی از رسانه ها را قطع کرد و در بخش آگهی های دولتی سهم ما را به یک ششم تقلیل دادند».
صبحت های گنجی به سیاست های جدید دولت یازدهم در تخصیص یارانه مطبوعات و آگهی های دولتی است که شهریورماه امسال اعلام شد. بر اساس اطلاعیه اداره کل مطبوعات و خبرگزاری های داخلی «مطابق سیاست دولت در حمایت از نشریات بخش خصوصی و در راستای عدالت رسانه ای، یارانه به نشریات دولتی یا متعلق به بخش عمومی از ابتدای سال ۹۳ قطع شده است».
حسین انتظامی معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد نیز در توضیح این بخشنامه تاکید دارد «روزنامه های کیهان و اطلاعات از بخش عمومی بودجه می گیرند، روزنامه قدس متعلق به آستان قدس رضوی است […] روزنامه جوان متعلق به بسیج مستضعفین است و مسئولش را آن نهاد انتخاب می کند، در نتیجه خصوصی نیست».
یکی دیگر از دلایل تحریم نمایشگاه مطبوعات توسط این رسانه ها را می‌توان در اطلاعیه شبکه اطلاع رسانی دانا پیدا کرد. بعد از آنکه هفته نامه «۹ دی» به مدیرمسئولی حمید رسایی از سوی هیات نظارت بر مطبوعات برای مدتی تعطیل شد، برخی از رسانه های جریانی که خود را «جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی» می دانند به این اقدام اعتراض کردند.
در همین رابطه سایت دانا با انتشار اطلاعیه ای نوشت: «نگاه تبعیض آمیز هیئت نظارت بر مطبوعات به رسانه ها تا جایی پیش رفت که حتی توهین مکرر برخی رسانه های زنجیره ای و نزدیک به دولت به مقدسات مردم هم نادیده گرفته شد و حتی کوچکترین تذکری هم بابت این مسائل به این رسانه ارائه نشد».
رجا نیوز (از رسانه های نزدیک به جبهه پایداری) نیز در اطلاعیه ای جداگانه به «تذکر چندین و چند باره به رسانه های منتقد دولت و ارجاع پرونده آنها به دادگاه به دلیل استفاده از تیترها و عناوینی مغایر با سیاست مورد پسند دولت توسط هیات نظارت» اشاره کرده و این روند را علت عدم حضور خود در نمایشگاه بین المللی کتاب عنوان کرده است.
حمید رسایی نیز به روی کانال تلگرامی خود «رفتارهای گاز انبری وزارت ارشاد در برخورد با رسانه های منتقد، انفعال در برابر رسانه های بزک کننده دشمنی آمریکا، سکوت در برابر رسانه های توهین کننده به مقدسات وتبعیض در برابر رسانه های مداح و منتقد» را علت تحریم این دوره نمایشگاه از سوی هفته نامه «۹ دی» دانسته است.
آزادی بیان حق عمومی است
حسین انتظامی در نشست خبری نمایشگاه مطبوعات با اشاره به شعار این دوره نمایشگاه گفته بود: «مرادمان از نقد، نقد تخریب گر نیست، بلکه نقدی است که روشمند باشد. در واقع نقدی که روشمند نباشد را نقد نمی نامیم».
حجت الاسلام حسن روحانی نیز در مراسم گشایش این نمایشگاه به موضوع نقد اشاره کرده و گفته بود: «هر متنی هم غیر از کلام معصوم و خدا قابل نقد است می توانید نقد و انتقاد کنید و این حق همه حق مطبوعات و رسانه‌ها است. اما همان طور که در تابلو این نمایشگاه آمده نقد آن هم نقد منصفانه باشد […] دولت باید نقد شود، قوه قضاییه باید نقد شود، مجلس باید نقد شود اسلام که بالاتر می‌گوید امام مسلمین هم باید نقد شود منتها نقد و انتقاد نه اتهام، تخریب، تهمت و دروغ».
این سخنان در حالی بیان می شود که برخی از رسانه ها همچون هفته نامه یالثارات (سایت خبری انصار حزب الله) از بخشنامه «خیلی محرمانه» وزارت ارشاد در مورد مذاکرات هسته ای پرده برداشت.
در این بخشنامه «جلوگیری از رفتارهای سیاسی، جناحی و بخشی نگری در رابطه با دستاوردها مذاکرات» و همچنین «جلوگیری از القای دوگانگی در سطح مقامات عالی رتبه نظام در رابطه با دستاوردهای مذاکرات هسته ای» از جمله مواردی است که به رسانه ها داخلی ابلاغ شده است.
حال سوال جدی اینجا مطرح می شود که آیا رسانه هایی که نمایشگاه مطبوعات را تحریم کرده اند دغدغه ی آزادی بیان دارند و یا تنها حذف کمک های دولتی به آنها موجب این برخورد شده است؟
البته آزادی بیان برای این رسانه ها همان طور که در اطلاعیه برخی از آنها مشخص شده است آزادی در بیان خودشان و محدود شدن حق آزادی دیگران است.
«وطن امروز» که به مدیر مسئولی مهرداد بذرپاش منتشر می شود نیز در اعتراض به این روند، شنبه صفحه اول خود را تنها به نقل قولی از حسن روحانی اختصاص داده و با انتشار نامه ای خطاب به او می نویسد «چرا رسانه های منتقد دولت در نمایشگاه مطبوعات امسال شرکت نمی کنند؟».
نمایشگاه سانسور و شعار
نمایشگاه مطبوعات امسال در حالی به پایان می رسد که ۴ روزنامه نگار در هفته های گذشته توسط اطلاعات سپاه پاسداران بازداشت شدند. چندین روزنامه نگار دیگر نیز با تهدیدهای تلفنی و احضار به نهادهای امنیتی روبرو شده اند تا فضای ماه های منتهی به انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری را تحت کنترل امنیتی باشد. (برای آگاهی بیشتر می‌توانید گزارش سیاسی کیهان هفته شماره ۳۳ با عنوان «پروژه های تکراری و تشدید بازداشت ها» را بخوانید)
اما در نبود تعدادی از رسانه ها که ذکر آن رفت غرفه رسانه هایی همچون «خبرگزاری دفاع مقدس» جایگاه اصلی تجمع چهره های خاص بود. حمید داوودآبادی از چهره های شناخته شده این رسانه ها در صفحه ی فیس بوکی خود عکسی از محسن هاشمی رفسنجانی را منتشر کرده که تابلوی «ما تا آخر ایستاده ایم» را در دست دارد و نوشته است: «آخرش یکی از اعضای خاندان هاشمی رفسنجانی زیر پرچم مبارزه علیه اسرائیل رفت». محمد باقر نوبخت نیز با شرکت در این بخش از نمایشگاه تابلوی «ما عاشق مبارزه با صهیونیست ها هستیم» را در دست گرفته و چند عکس یادگاری می گیرد.
همزمان با حضور سید عباس عراقچی در نمایشگاه نیز تعدادی با شعار «عراقچی قیامت یادت باشه» به استقبال او رفتند که به گفته شاهدان با واکنش منفی حاضران روبرو شد.
صادق زیبا کلام نیز با حضور در غرفه «خبرگزاری دانشجویان» که به نشانه اعتراض فقط نمایه ی یک مرد را که با برچسب بنفش دهانش بسته شده است به نمایش گذاشته است، حضور پیدا کرد. او با خود یک برچسب «برخی رسانه ها پلیس مخفی اند!» را به آن نمایه چسبانده و با آن عکس یادگاری گرفته است.
آنچه در این نمایشگاه بیشتر از جنبه های مطبوعاتی آن نمود بیرونی دارد، شعارهای دو سوی سیاست جمهوری اسلامی است. همگی موافقانی هستند که در اختلاف با خود، عرصه مطبوعات و رسانه‌ها را در انحصار خود گرفته‌اند.
(گزارش اختصاصی و گزارش تصویری کیهان لندن از نمایشگاه مطبوعات را می‌توانید با عنوان «نمایشگاه مطبوعات تهران؛ از سانسور بروس‌لی تا فعالیت پایگاه خبری برای امام‌زاده‌ها» و «با ما به بیست و یکمین نمایشگاه مطبوعات تهران بیایید» بخوانید).
