نسترن یوسفی – روزنامه‌نگاران و خبرنگاران در ایران، از یک سو مجبورند با خط قرمزها و سانسورهای حکومت جمهوری اسلامی دست و پنجه نرم کنند و از سوی دیگر با وضعیت معیشتی و بیمه خود. در این شرایط آنها نه از آزادی بیان برخوردارند و نه آینده و امنیت شغلی دارند.
وقتی با او آشنا شدم، چند ماهی بود که شغل روزنامه نگاری را با قلم زدن از مجله‌ها در ایران شروع کرده بود. آن وقت‌ها یادم می‌آید، انرژی فوق العاده‌ای برای کار در مطبوعات داشت. آن قدر عاشقانه تلاش می‌کرد که هرگز فکر نمی‌کرد که خیلی زود ۲۵ سال از عمر روزنامه‌نگاریش سپری شود و او هنوز از حدالاقل پشتوانه‌های شغلی مانند بیمه و حقوق کافی محروم باشد. آن روزها او حتی مسیر دانشگاه تا مجله‌ها را پیاده رفت و آمد می‌کرد. اکنون بعد از سال‌ها دوباره او را دیدم. در حالی که چیزی به ۵۰ سالگیش باقی نمانده است، چهره سبزه رو و ظریف او مانند قدیم‌ها دیگر شاداب نبود و انرژی‌اش دیگر زمین و آسمان را به هم نمی‌دوخت. اما هنوز می‌نوشت و نوشته‌هایش برخلاف چهره‌اش، مانند گذشته پر از انرژی و هیاهو بود .
از او در مورد وضعیت شغلی و وضعیت بیمه‌اش سوال می کنم -شرایطی که حتی خود روزنامه‌نگاران نیز کمتر در مورد آن می‌نویسند و یا به آن اهمیت می‌دهند- ازصحبت‌هایش معلوم است که چندان از موقعیت مالی خود رضایت ندارد.
او در پاسخ به سوال من می‌گوید: «تنها روزنامه‌ای که به خاطر می‌آورد در آن بیمه بوده است، روزنامه آفتاب امروز بود که آن روزنامه هم عمرش بسیار کوتاه بود».
مریم الف. درسال ۱۳۷۰ در یکی از ماهنامه‌های سینمایی برای اولین بار موضوع بیمه هنرمندان در مطبوعات را عنوان کرد. او در آن زمان، پروژه‌ای را با عنوان تقدیر و سپاس از پیشکسوتان سینما، به عهده گرفته بود که به طور هفتگی از سوابق و خاطرات بزرگان عرصه سینما و تئاتر می‌نوشت و از این تریبون اهمیت بیمه شدن هنرمندانی را که به دلیل کهولت سن امکان ادامه فعالیت در سینما را نداشتند، مطرح کرد.
وقتی از او دلیل اینکه چرا این همه سال بدون بیمه کار کرده است را می‌پرسم، می‌گوید: «در آن سال‌هایی که من شروع به کار کردم (سال ۶۸) بسیاری از خبرنگارانی که در حوزه‌های مختلف مطبوعات فعالیت داشتند بیمه نبودند، چون برای امرار معاش خود ناچار بودند که در چند نشریه بنویسند و در یک نشریه متمرکز نبودند. به همین دلیل رسانه یا نشریه مربوطه هم آن افراد را بیمه نمی‌کرد».
از مریم در مورد بازنشستگی‌اش می‌پرسم و اینکه آیا در تمام این سال‌ها به این فکر کرده است که سرنوشت بازنشستگی‌اش چگونه رقم خواهد خورد؟
او انگار با این سوال من به گذشته شغلی‌اش بر می‌گردد و در حالی که به نقطه‌ای خیره شده است، می‌گوید: «در آن زمان یک جوان ۱۸- ۱۹ساله چطور می‌توانست آن قدر آینده‌نگر باشد که به اتفاقی به نام بیمه بازنشستگی فکر کند. ماجرای چاپ شدن مطالبم و به معنی دیگر پذیرفته شدن آن به وسیله سردبیر آن قدر اهمیت داشت که بیمه اصلا برایم اهمیتی نداشت». او می‌گوید «ماجرای آن دوره داستان دل سودایی بود که نوشتن را دوست می‌داشت».
او در ادامه با اشاره به جو مالی مطبوعات خاطر نشان می‌کند: «اولین جایی که برای شروع کار مراجعه کردم یک ماهنامه سینمایی بود. آنها برای دو یا سه مطلب اول هیچ مبلغی پرداخت نمی‌کردند و اسم خبرنگار هم پای مطلب چاپ نمی‌شد». او اضافه می‌کند: «این شرایط را در حالی پذیرفتم که دانشگاه آزاد قبول شده بودم و باید شهریه پرداخت می‌کردم».
از حقوق دریافتی‌اش پرسیدم، او می‌گوید: «در آنجا به صورت حق‌التحریر کار می‌کردم و قطعا حقوق دریافتی‌ام در حد و اندازه‌ای که به یک نویسنده قدیمی پرداخت می‌کردند، نبود. اما من خوشحال بودم که می‌نویسم و در بین اهالی هنر چرخی می‌زنم و با بزرگان هنر گفت‌و‌گوهایی دارم و از این راه هم اندکی کسب درآمد می‌کنم».
شرط اصلی برای بیمه شدن خبرنگار در ایران این است که خبرنگار حتما باید ساعت‌های ثابت و اداری در نشریه کار کند و یا قرارداد داشته باشد که برای قرارداد هم باید استخدام یک شرکت مطبوعاتی یا یک نشریه باشد. البته مدت زمان این قرارداد هم مد نظر است. به عنوان مثال اگر زمان قرارداد دو یا سه ماهه باشد بیمه ای در کار نیست.
به گزارش بولتن نیوز، سال گذشته مشاور اقتصادی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره بیمه خبرنگاران و هنرمندان گفته است: «خبرنگاران باید از سوی رسانه‌هایشان بیمه شوند که اگر این چنین نشد آنگاه برای بیمه شدن به صندوق مراجعه کنند. در بیمه‌ای که ما به اعضا ارایه می‌کنیم تفاوتی بین هنرمندان و خبرنگاران قائل نیستیم و اگر قرار باشد به شخصی بیمه خبرنگاری تعلق بگیرد سوبسیدش را معاونت مطبوعاتی باید پرداخت کند».
این در حالی است که هنوز بسیاری از نشریات اعضای خبرنگار خود را بیمه نمی‌کنند.
مریم که خبرنگار حوزه هنر وسینماست، در ادامه می‌گوید: «از آن پس که شرایط تعطیل و تعلیق روزنامه‌ها و مجلات پیش آمد، هر امکان و سابقه‌ای درمورد کسانی که از قبل بیمه نبودند برای اقدام به بیمه شدن از میان می رفت». او خاطر نشان می‌کند: «هنوز در جایی بیمه نیست».
حمید رشیدی خبرنگار حوزه سیاسی نیز در این زمینه می‌گوید: «شاید خیلی از روزنامه‌نگاران بدانند که صندون حمایت از نویسندگان، روزنامه‌نگاران و هنرمندان، بیمه اکثر روزنامه‌نگاران را قطع کرده است».
او خاطرنشان می‌کند: «چندی پیش وقتی به صندوق بیمه خبرنگاران مراجعه کردم آنها در جواب چرایی قطع بیمه‌ها گفتند به ما مربوط نیست. به وزارت ارشاد و یا به روزنامه خودتان مراجعه کنید، ما فقط هنرمندان را بیمه می‌کنیم».
این خبرنگار در اعتراض می‌گوید: «یک نفر نیست به آنها بگوید، لطفا عنوان صندوق را عوض کنید».
رشیدی می‌گوید: «پس از آن به وزارت ارشاد مراجعه کردم، آنها نیز به من گفتند که از این به بعد یارانه بیمه را مستقیم به حساب صاحبان روزنامه‌ها واریز می‌کنیم تا آنها خودشان خبرنگاران را بیمه کنند».
او با گلایه‌مندی می‌گوید: «آقایان وزارت ارشاد موضوع طرح ترافیک و هدیه رئیس جمهوری به خبرنگاران را فراموش کردند، این موضوع را هم مثل بقیه مسائل فراموش می‌کنند».
رشیدی نیز که بیش از ۲۰ سال سابقه کار در مطبوعات ایران را دارد، می‌افزاید: «سوال من از مسوولان این است که اگر بیمه و خدمات روزنامه‌نگار به آن ها مربوط نمی‌شود پس رتبه بندی روزنامه‌نگار هم نباید به آنها مربوط شود. اگر این حوزه خصوصی است، چرا آنها در کار روزنامه‌نگاران دخالت می‌کنند و سایت زدند. اصلا چرا اجازه نمی‌دهند انجمن صنفی روزنامه نگاران کار خود را آغاز کنند تا تکلیف ما روزنامه نگاران معلوم شود».
هفته گذشته مهدی عیسی زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌و‌گو با باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به ضرورت اعمال بیمه تکمیلی برای خبرنگاران و هنرمندان گفت: «با توجه به اینکه حرفه خبرنگاری از مشاغل سخت و زبان آور است، مجلس شورای اسلامی و هیات دولت، قانون اعمال مزایای بازنشستگی و بیمه تکمیلی را تصویب کردند، اما وزارت ارشاد تاکنون در خصوص اعمال آن اقدامی نکرده است و خبرنگاران از تسهیلات این قانون بهره‌مند نشده‌اند».
وی همچنین افزود: «قرار بر این بود که تمامی خبرنگاران چه در ارگان‌های دولتی و چه در خبرگزاری‌های مستقل، به دلیل شغل پر استرس و خطر آفرین، بیمه تکمیلی شوند تا دیگر در حین انجام کار، دغدغه و درگیری ذهنی بابت مشکلات درمانی و هزینه‌های آن نداشته باشند».
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی گفت: «بی توجهی وزارت ارشاد در اجرای این قانون، موجب شد تا در هفته گذشته طی نامه‌ای به این وزارت، علت اعمال آن را پیگیر شویم و امیدواریم که با اجرای آن، تمامی خبرنگاران بیمه تکمیلی شده تا دیگر مشکلی در زمینه بازنشستگی‌شان وجود نداشته باشد».
سرانجام چند روز پس از صحبت های عیسی زاده، اداره کل مطبوعات و خبرگزاری‌های داخلی در اطلاعیه‌ای ضمن اشاره به وجود لیست بیمه به عنوان شرط پرداخت یارانه مطبوعات، عنوان کرده است که بیمه خبرنگاران با عناوین مرتبط، از حمایت دو برابری برخوردار می‌شوند.
در این اطلاعیه از تمامی صاحبان امتیاز رسانه‌ها خواسته شده است تا فهرست بیمه تیرماه کارکنان خود را حداکثر تا پایان آذرماه به اداره حمایت ارسال کنند.
همچنین صاحبان امتیاز رسانه‌ها باید تصویر فیش واریزی به حساب سازمان تامین اجتماعی و جدول اسامی در قالب فایل ورد (به روی لوح فشرده) به تفکیک شماره بیمه‌نامه و عنوان شغلی در فهرست بیمه را تا مهلت مقرر به این اداره ارسال کنند.
بنابر اعلام اداره کل مطبوعات و خبرگزاری های داخلی، این درخواست برای پرداخت یارانه بیمه (بر اساس ضوابط مندرج در بسته حمایتی ٩۴) و به عنوان شرط پرداخت یارانه (بر اساس بند ۴ اطلاعیه مورخ ٢۵ مهرماه این اداره کل) است.
در این اطلاعیه تصریح شده است: «از ابتدای سال بعد و در راستای حمایت از حقوق روزنامه‌نگاران و تشویق مدیران رسانه‌ها به بیمه کردن روزنامه‌نگاران با عناوین شغلی واقعی آنان، در پرداخت یارانه بیمه به رسانه‌ها علاوه بر ضوابط مندرج در بسته حمایتی ٩۴ یارانه بیمه کارکنان (عودت مبلغ واریزی رسانه به حساب سازمان تامین اجتماعی توسط اداره کل مطبوعات داخلی) بر اساس قاعده زیر خواهد بود:
اول برای همکاران تحریریه‌ای که با عناوین مرتبط (خبرنگار، روزنامه نگار، سردبیر، دبیر گروه، عکاس، مترجم و سایر عناوین مشابه) و سپس برابر مبلغ واریزی به حساب تامین اجتماعی و برای سایر عناوین نصف مبلغ واریزی خواهد بود».
جدول بسته حمایتی سال ٩۴ معاونت مطبوعاتی، یارانه بیمه رسانه‌ها و حداقل نفرات بیمه شده هم اکنون در سایت معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قابل مشاهده است.
حال باید منتظر ماند و دید که تا چه حد این دستور اجرایی خواهد شد و خبرنگاران تا چه اندازه پیگیر احقاق حق خود خواهند بود.
