برای قرنها فرشهای مشهور ایرانی توسط عشایر و از جمله عشایر اطراف شیراز بافته میشد. حاصل چیدن یک بار در سال پشمهای گوسفندانی که در ارتفاعات اطراف شهر به چرا برده میشدند٬ پشمهای ضخیم و بلندی بود که برای استفاده در فرش بینظیر بودند. حالا اما به گفته برخی از فروشندگان فرش ایران٬ خط پایان برای این صنعت بومی نزدیک است.
هفته گذشته مرکز ملی فرش ایران به میزبانی استان فارس تور ویژهای برای آشنایی رسانههای خارجی با فرش دستباف ایران برگزار کرد.
در این تور خبرنگارانی از کشورهای مختلف از جمله آلمان، آمریکا، فرانسه، بریتانیا، اسپانیا، هلند و امارات حضور داشتند و از کارگاههای تولیدی فرش دستباف حمید ذوالانواری، شرکت کوچ، بازار فرش شیراز، منطقه عشایرنشین و موزه فرش فارس بازدید کردند.
روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز درباره این تور در گفتوگو با فعالان این عرصه در ایران گزارشی منتشر کرده است. این روزنامه به نقل از ذوالانواری نوشته که تولید فرش دستباف در ایران دیگر به صرفه نیست.
به گفته این فروشنده فرش٬ صنعت فرش ماشینی هم حتی با تهدید روبرو است.
حمید ذوالانواری میگوید که ۶ سال تحریم فرش ایرانی و در کنار آن رقابت با فرشهای چینی و هندی دوره سختی را برای فرش کشور رقم زده است.
پروفسور هاشم صدقآمیز یکی از مقامات محلی شیراز نیز میگوید در طول قرنها٬ مهاجمان٬ سیاستمداران و دشمنان ایران اثر خود را بر فرش ایرانی گذاشتهاند.
او اضافه میکند: «نیازهای خارجی هم البته تغییر کرده است و حالا از مواد شیمیایی برای رنگآمیزی الیاف استفاده میشود».
به گفته صدقآمیز «حالا خط پایان نزدیک است».
هاشم صدقآمیز اضافه میکند: «در نهایت این مدرنیته است که با نیروی حریصانه و با سرعت بالای خود جوامع را تغییر میدهد و مردم هم در این فضا دیگری علاقهای به کیفیت ندارند».
ژانویه سال جاری و با توافق هستهای ایران و غرب٬ تحریمهای مرتبط نیز که علیه ایران اعمال شده بود لغو شد. با وجود آن٬ فرش ایرانی هنوز در شرایط دشواری قرار دارد و روند کاهش شمار خریداران آن ادامه دارد.
هاشم صدقآمیز میگوید این روزها مردم به دنبال سادگی هستند و بر خلاف این روند٬ فرشهای ایرانی طرحهایی پیچیده دارند.
ذوالانواری نیز میگوید: «بافتن فرش ایرانی بسیار وقتگیر است و در مقابل زحمت و تلاش فراوان٬ قیمت آن بسیار ناچیز است».
او اضافه میکند: «یک فرش ۶ در ۹ متری در شیراز بسته به طرح و کیفیت آن حدود ۴۰۰ دلار است».
محمدعلی دیده روشن فروشنده فرش که دارای اجازه اقامت در آمریکا نیز هست در این باره میگوید : «تحریم صادرات فرش بسیار دردآور بود و من نمیدانم صنعت فرش چه ارتباطی به برنامه هستهای دارد».
حبیب بیات فروشنده دیگری که او هم اقامت آمریکا را دارد میگوید: «این صنعت پس از لغو تحریمها هنوز نتوانسته است روی پای خود بایستد و حتی گردشگرانی که به ایران میآیند هم امکان خرید فرش را ندارند مگر آنکه مقدار زیادی پول نقد با خود بیاورند».
مشکلات صادرات فرش دستباف ایرانی در حالی به قوت خود باقی است که این فرشها در داخل کشور هم مثل سابق محبوب نیستند.
طبقه رو به رشد متوسط شهری٬ فرشهای ماشینی ارزان را به فرشهای دستباف ترجیح میدهد.
مرتضی طالبی رئیس شورای بازار شیراز میگوید: «فروش ما ۱۰ درصد رقمی است که یک دهه پیش بود».