روشنک آسترکی- علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد دولت یازدهم روز سه‌شنبه ۲۹ تیرماه در در سیزدهمین جلسه گفت‌وگوهای راهبردی مرکز الگوی اسلامی ایرانی گفته است: «باید آهنگ‌سازها را به حوزه علمیه بفرستیم. حوزه‌های علمیه ما باید با دستگاه‌های موسیقی آشنا شوند، از طرفی باید یک‌سری آهنگ‌سازها را به حوزه علمیه بفرستیم تا مجتهد شوند و بتوانند احکام مربوط به این موضوع را استنباط کنند.»
هر چند این سخنان برای بسیاری تعجب‌برانگیز و برای برخی نیز خنده‌دار بود اما زمانی که بدانیم بودجه فرهنگی کشور کجا و چگونه هزینه می‌شود، ارتباط میان آهنگ‌سازان و حوزه علمیه هم بعید به نظر نمی‌رسد.
در یک آمار کلی باید گفت وزارت ارشاد که متولی فرهنگ عمومی است ۱۵ درصد و بقیه دستگاه‌های فرهنگی در ایران ۸۵ درصد اعتبارات فرهنگی کشور را در اختیار دارند.
در گزارشی که در مورد تقسیم‌بندی بودجه فرهنگی کشور در سال جاری بین نهادها و سازمان‌های مختلف در کیهان لندن منتشر شد، سازمان‌های وابسته به حوزه علمیه کشور همچون مرکز خدمات حوزه‌های علمیه، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شورای عالی حوزه‌های علمیه و شورای سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران هر کدام بودجه‌ای جداگانه از سهم بودجه فرهنگی کشور را از آن خود می‌کنند. (اینجا بخوانید)
برای نمونه نهاد سیاست‌گذاری حوزه‌های علمیه خواهران ۱۹۵، جامعه المصطفی العالمیه ۲۳۹، مرکز خدمات حوزه علمیه ۵۸۲، دفتر تبلیغات اسلامی ۹۶، شورای عالی حوزه‌های علمیه ۳۲۸ و شورای برنامه‌ریزی مدیریت حوزه‌های علمیه خراسان ۶۳ میلیارد تومان از لایحه بودجه سال ۹۵سهم برده‌اند.
همچنین در بودجه سال ۹۵برای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که وظیفه بخش برون‌مرزی فرهنگ را بر عهده دارد در مجموع ۲۳۰ میلیارد تومان تخصیص یافته که از این مبلغ مجمع تقریب مذاهب اسلامی ۲۵، مجمع جهانی اهل بیت ۳۶ و بنیاد سعدی ۷ میلیارد تومان سهم بردند.
سازمان تبلیغات اسلامی با زیرمجموعه‌های خود یعنی موسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی، بنیاد دائره‌المعارف اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، مرکز رسیدگی به امور مساجد، ستاد اقامه نماز، مرکز تحقیقات علوم کامپیوتری اسلامی و حوزه هنری در مجموع ۳۱۴ میلیارد تومان از لایحه بودجه سال جاری را به خود اختصاص داده‌اند.
نتیجه عکس عملکرد موسسات اسلامی
در حالی که سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان‌ها و نهادهای وابسته به حوزه‌های علمیه سهم قابل توجهی از بودجه فرهنگی کشور را به خود اختصاص می‌دهند اما به نظر می‌رسد فعالیت آنها در راستای ترویج و گسترش فرهنگ اسلامی نتیجه‌ای عکس به همراه داشته است. جامعه ایرانی در سال‌های گذشته نه تنها از دینداری فاصله گرفته بلکه نوع پوشش جوانان در ایران به هیچ‌وجه مشترکی با آموزه‌های جمهوری اسلامی در سه دهه گذشته ندارد. امروز دینداری مردم و دوری از فرهنگ زندگی اسلامی یکی از بزرگترین معضلات حکومت ایران به شمار می‌رود. در همین زمینه آیت‌الله رضا استادی، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه یکی از مشکلات جامعه امروز ایران را دوری از آموزه‌های دینی ارزیابی کرده است که تاییدی بر دوری مردم ایران از دینداری زیر سایه حکومت اسلامی است. گفتنی است این دین‌ستیزی و دوری از فرهنگ اسلامی هر چند مورد تایید مقام‌های جمهوری اسلامی قرار دارد اما آن را یکی از توطئه‌های غرب ارزیابی می‌کنند. در همین رابطه آیت‌الله محمدرضا ناصری، نماینده ولی فقیه در استان یزد معتقد است غرب به دنبال دور کردن جوانان ایران از ارزش‌های اسلامی انقلابی است و از مسئولان می‌خواهد تربیت دینی جامعه را بیشتر از قبل مورد توجه قرار دهند.
همچنین وب‌سایت جنگ نرم که به نهادهای امنیتی حکومت جمهوری اسلامی تعلق دارد در مطلبی عنوان می‌کند :«از عوامل اصلی دین‌گریزی جوانان ناسازگاری میان قول و عمل کسانی است که به طرف دین دعوت می‌کنند. عوامل دیگری از جمله غفلت، جهل و عدم تفکر جوانان درباره دین و یا تهاجم فرهنگی نیز تأثیر اساسی و فراوانی در این فرایند دارند.»
حال باید پرسید این تعداد نهاد و سازمان اسلامی که بودجه کلانی هم برای ترویج فرهنگ اسلامی در جامعه دریافت می‌کنند این بودجه را کجا و به چه نحوی هزینه می‌کنند که کوچکترین موفقیتی در جهت آرمان‌های اسلامی و انقلابی حکومت به دست نیاورده‌اند. به نظر می‌رسد سهم زیادی از این بودجه‌های فرهنگی صرف ترویج فرهنگ پوشش اسلامی به ویژه برای بانوان می‌شود که آن هم نتوانسته در ذهن زنان و دختران جوان ایرانی اثرگذار باشد و فرهنگ پوشش غالب جامعه ایرانی با استانداردهای مورد نظر حکومت فاصله زیادی دارد.
سهم افراد خاص از بودجه فرهنگی کشور
این نوع بودجه‌بندی و بذل و بخششی که از بودجه فرهنگی کشور به نهادها و سازمان‌های اسلامی و حوزه‌های علمیه تعلق گرفته در حالی‌ست که بر اساس ماده ۲ قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مصوب ۱۳۶۶ مجلس شورای اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئول اجرای سیاست‌های رسمی نظام جمهوری اسلامی ایران در زمینه فرهنگ عمومی است.
اختصاص بودجه فرهنگی کشور به برخی سازمان‌ها و نهادهای خاص در حالی اتفاق می‌افتد که سا‌ل‌هاست مجلس نسبت به اختصاص چنین بودجه‌هایی به دلیل شفاف نبودن هزینه‌کرد آنها معترض بوده است. اعتراضی که تاکنون به جایی نرسیده و هیچ‌کدام از نهادها و سازمان‌های مورد بحث بودجه‌های کلان را دریافت و هیچ گزارشی از نحوه مصرف آن به مجلس ارائه نمی‌کنند. از جمله چنین موسسه‌هایی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی به سرپرستی حسن خمینی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی به مدیریت مصباح یزدی و بنیاد سعدی به مدیریت حداد عادل هستند.
برای نمونه جالب است که هر چند بیش از ۳۳ سال از درگذشت آیت‌الله خمینی می‌گذرد و اثر جدیدی از او منتشر نشده است، اما موسسه تنظیم و نشر آثار آیت‌الله خمینی که تحت سرپرستی سیدحسن خمینی اداره می شود، ۵۹ میلیارد تومان سهم برده است.
باقری بناب یکی از نمایندگان مجلس نهم درباره بودجه‌بندی به افراد خاص معتقد بود: «دریافت کمک‌های مالی این نهادهای غیر دولتی بی‌انضباطی مالی ایجاد می‌کند».
احمد بخشایش‌اردستانی یکی دیگر از نمایندگان مجلس نهم بود که همواره نسبت به بودجه سازمان‌ها ونهادهای خاص معترض بود. او درمورد نهادهای غیر دولتی معتقد بود: «بودجه دریافتی این نهادها باید متناسب با فرایند عملکرد و گستره فعالیت آنها باشد و روی دیگر پاسخگویی و شفافیت این نهادها به موسسات مربوطه است». این اعتراض نمایندگان در سال‌های گذشته نتیجه‌ای نداشته و نه دولت و نه مجلس از نحوه هزینه شدن بودجه فرهنگی که به این نهادها و سازمان‌های خاص پرداخت می‌شود اطلاع ندارند و هیچ نظارتی نیز از سوی هیچ سازمانی بر عملکرد مالی این نهادها وجود ندارد.
جالب اینجاست که دولت حسن روحانی هم که انتظار می‌رفت در زمینه شفاف شدن مسائل اقتصادی در بدنه قدرت بکوشد و وعده‌هایی در زمینه شفاف‌سازی اقتصادی داده بود نیز در بودجه فرهنگی سال ۹۵ نگاهی رانتی داشته و ضمن اینکه بودجه صدا و سیما را نسبت به سال‌های گذشته کاهش داده است، در مقابل بودجه جاری مرکز بررسی‌های راهبردی نهاد ریاست جمهوری به ریاست حسام‌الدین آشنا، مشاور روحانی را ۳۳۰ درصد و بودجه کتابخانه ملی به ریاست صالحی امیری دیگر مشاور روحانی را ۵۰ درصد افزایش داد.
در این میان آنچه در بودجه فرهنگی کشور مهجور مانده است بودجه مربوط به بخش‌های واقعی فرهنگی از جمله موسیقی، سینما، هنرهای تجسمی و … است. شاید راه‌حل درمان بی‌مهری به اختصاص بودجه به بخش‌های اصلی فرهنگی کشور همان باشد که علی جنتی، وزیر ارشاد دولت روحانی به آن اعتقاد دارد٬ یعنی تلاش برای پیوند دو بخش ناهمگون موسیقی و حوزه علمیه با یکدیگر!
