خروج شرکت‎های نفتی بین‌المللی از ایران از ترس تحریم: سُنبه‏‌ کم‌زورِ رهبران اروپایی

(+ویدئو) وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی باعث می‎شود که با آغاز مجدد تحریم‎های آمریکا مقام‎های ارشد جمهوری اسلامی بیش از هر مسئله‎ی دیگری نگران میزان تولید و فروش نفت خام و فرآورده‎های نفتی باشند آن هم در حالی که عربستان سعودی هر بار آمادگی خود را برای پر کردن خلاءهای ناشی از کمبود احتمالی در تولید اعلام کرده است.

https://www.youtube.com/watch?v=kK44HZAZcnU

پس از امضای توافق اتمی در ژوییه سال ۲۰۱۵ تولید نفت ایران از زیر یک میلیون بشکه در روز به نزدیک چهار میلیون بشکه رسید اما تحلیلگران بازار نفت می‎گویند با خروج آمریکا از برجام کاهش شدید تولید نفت ایران محتمل است.

سایه «اسنپ ‌بک» (بازگشت تحریم‌ها) بر صنعت نفت ایران افتاده و شرکت‎های نفتی آسیایی و اروپایی یکی پس از دیگری از ادامه فعالیت در پروژه‎های ایرانی انصراف می‎دهند اما سیاستمداران جمهوری اسلامی با وجود ولوله‌ای که در آن افتاده است، از اعتراضات داخلی تا «تور برجامی» محمدجواد ظریف، ولی به گونه‌ای از آینده و حتی «انتخابات» بعدی سخن می‌گویند که گویی همه چیز آرام است و هیچ اتفاق خاصی رخ نداده‌است.

در ابتدای سال ۹۵ ولی‌الله سیف رییس کل بانک مرکزی که به تازگی نام او در فهرست تحریم‎های وزارت خزانه‎داری آمریکا قرار گرفته در مصاحبه با  بلومبرگ گفت توافق اتمی «تقریباً هیچ» دستاورد اقتصادی برای تهران نداشت. بعد از کمتر از دو سال در بهمن ۹۶ حسن روحانی همان اعتراض رییس کل بانک مرکزی  را با شدت کمتر تکرار کرد و در یک برنامه زنده تلویزیونی گفت: «مشکل تحریم‌های بانکی حل نشده‌است. ارتباط ما با بانک‌های منطقه و جهانی هنوز به مرحله ایده‌آل نرسیده است. برخی اشکالات دوران تحریم مثل ارتباطات بانکی هنوز به طور کامل رفع نشده‌است.»

خوش‌بینی مصنوعی

طی روزهای اخیر، وزارت خزانه‌داری آمریکا دستورالعملی برای کاهش قابل توجه واردات نفتی از ایران در شش ماه آینده صادر کرده تا در این مدت آنها با استفاده از معافیت تحریم‌ها مراحل خروج خود از ایران را فراهم کنند با این حال  بیژن زنگنه وزیر نفت ادعا کرده «این اتفاق هیچ تاثیری بر تولید و فروش نفت ایران ندارد.»

در مقابل این خوش‌بینی مصنوعی  تحلیلگران در نظرسنجی «اس‌اندپی گلوبال پلاتس» پیش‌بینی کردند تا ماه نوامبر که تحریم‌ها به اجرا در می‌آیند، حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز از صادرات نفت ایران به بازار جهانی به دلیل تحریم‌ها کاهش پیدا کند و حداقل میزان پیش‌بینی شده  برای این کاهش، ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار بشکه در روز و در بلند مدت حداکثر  یک میلیون بشکه در روز است.

این رخداد به معنی کاهش شدید درآمدهای نفتی ایران است که در آخرین گزارشی که در ماه مارس ۲۰۱۸ اعلام شد روزانه بالغ بر سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت تولید کرده است.

در همین دوره بنا به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، متوسط صادرات نفت ایران حدود یک میلیون و ۷۰۰ یا ۷۵۰ هزار بشکه است، اما کارشناسان می‌گویند در آینده از این میزان به شدت کاسته می‌شود‌. این کارشناسان رفتار هندی‌ها با ایران را مصداق این تردید می‌دانند.

هند در سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۹۰۰ هزار بشکه در روز از ایران نفت وارد کرده ‌بود که در سال ۲۰۱۸ به دلیل بالا رفتن ریسک سرمایه‌گذاری در ایران با محوریت برجام  واردات نفت از ایران رابه ۵۰۰ هزار بشکه در روز رساند.  در دوران تحریم‌های قبلی، هند از معافیت برخوردار شده‌بود و نفت ایران را به میزان محدودتری وارد کرده و به جای دلار آمریکا از روپیه برای پرداخت پول واردات استفاده می‎کرد. به همین دلیل ادعای زنگنه همچنین با توجه به تجربه‌های قبلی درباره ابراز اطمینان‌های بی‌پایه‌ی مسئولان، با تردید زیادی روبرو شده است.

خروچ غول‎های نفتی از ایران

از طرف دیگر خروج «super major»ها از ایران (غول‌های نفتی و گازی جهان مانند رویال داچ شل، بی پی، اکسون موبیل، توتال، انی و…) سبب نگرانی‌های تازه‌ای شده‌است.

توتال بزرگترین قرارداد پسابرجامی را با ایران امضا کرد و قرار بود پنج میلیارد دلار برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی سرمایه‌گذاری کند اما قبل از این تحولات پاتریک پویانه مدیرعامل این شرکت ادامه همکاری با ایران را منوط به تصمیم ترامپ دانسته بود.

توتال در سال ۲۰۱۳ مجبور شده به دلیل نقض تحریم‎های ایران ۴۰۰ میلیون دلار جریمه پرداخت کند. شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی متشکل از توتال فرانسه، شرکت ملی نفت چین و شرکت پتروپارس، موافقت‌نامه اصولی برای طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی را امضا کردند. ارزش این موافقت‌نامه ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بود.

سیگنال غلط رهبران اروپایی به ایرانی‌ها

دلیل خوش‌بینی جمهوری اسلامی به بی‎تاثیر بودن خروج آمریکا بر درآمدهای نفتی توهماتی با هدف خوراک داخلی به استناد ادعاهای دولت‌های اروپایی مبنی بر تداوم خرید نفت از ایران است که نه از زبان مدیران شرکت‎های نفتی بلکه از زبان سیاستمداران اروپایی شنیده می‌‏شود.

ایران ۴۵۰ هزار بشکه از نفت مورد نیاز اروپا را تامین می‌کند. رویترز اخیرا گزارش داد که شرکت‌های نفتی اروپایی حتی با وجود تهدید آمریکا به اعمال تحریم‌های جدید همچنان از ایران نفت خریداری می‎کنند. بعد از خروج آمریکا از برجام مارتا لیورنته سخنگوی شرکت نفتی اسپانیایی «سپسا» که یکی از مشتریان نفت ایران در اروپاست، گفت: «فعالیت‌های تجاری ما بطور معمول انجام می‌شود. وی افزود: «ما از قوانین و مقررات بین‌المللی و اتحادیه اروپا پیروی می‌کنیم و به محدودیت‌های تجاری حاصل از تحریم‌های بین‌المللی، احترام می‌گذاریم.» پیشتر رویترز در گزارشی اعلام کرده‌بود که شرکت «انی»  قرار است خرید نفت از ایران را تا سقف یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد حال آنکه کل خرید اروپا از ایران کمتر از یک میلیون بشکه در روز است.

گرچه فشار رهبران اروپایی روی شرکت‎های فعال در ایران بی‎تاثیر نیست اما وقتی پای منافع آنها بین تحریم و جریمه‌های سنگین در میان است، روشن است که آنها چه چیز را ترجیح خواهند داد و دست به عقب‌نشینی می‌زنند. از سوی دیگر محمدعلی خطیبی نماینده پیشین ایران در اوپک می‎گوید، همان امتیازاتی که به توتال دادید به ایرانی‌ها بدهید تا تحریم نفتی بی‎اثر شود! درخواستی که فقط یک توهم است چون اگر این مسئله شدنی بود چه نیازی بود تا جمهوری اسلامی ایران برای جذب سرمایه‎گذار خارجی چنین گرفتار شود.

سخنانی برای رقبای سیاسی

سخنان مقامات عالی‌رتبه جمهوری در خصوص بی‎تاثیر بودن تحریم‎ها بر درآمد نفتی در حالی منتشر می‌شود که کارشناسان سیاسی  این سخنان را تنها «خوراک داخلی» می‌دانند تا از فشارها روی دولت و نظام کم شود.

مهدی میرعمادی رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و فرانسه، ۲۸ اردیبهشت، در مصاحبه با تسنیم گفته منافع توتال، پژو و ایرباس تهدید شود در ایران نمی‎مانند.

خبرگزاری رویترز نیز نوشته یک مقام ارشد شرکت ملی نفت ایران با خریداران چینی دیدار کرده و از آنها خواسته است تا پس از آغاز تحریم‌های آمریکا خرید نفت خود از تهران را ادامه دهند،؛ اما وی نتوانسته تضمین‎های لازم را در این باره از چینی‎ها بگیرد.