(+ویدئو) وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی باعث میشود که با آغاز مجدد تحریمهای آمریکا مقامهای ارشد جمهوری اسلامی بیش از هر مسئلهی دیگری نگران میزان تولید و فروش نفت خام و فرآوردههای نفتی باشند آن هم در حالی که عربستان سعودی هر بار آمادگی خود را برای پر کردن خلاءهای ناشی از کمبود احتمالی در تولید اعلام کرده است.
https://www.youtube.com/watch?v=kK44HZAZcnU
پس از امضای توافق اتمی در ژوییه سال ۲۰۱۵ تولید نفت ایران از زیر یک میلیون بشکه در روز به نزدیک چهار میلیون بشکه رسید اما تحلیلگران بازار نفت میگویند با خروج آمریکا از برجام کاهش شدید تولید نفت ایران محتمل است.
سایه «اسنپ بک» (بازگشت تحریمها) بر صنعت نفت ایران افتاده و شرکتهای نفتی آسیایی و اروپایی یکی پس از دیگری از ادامه فعالیت در پروژههای ایرانی انصراف میدهند اما سیاستمداران جمهوری اسلامی با وجود ولولهای که در آن افتاده است، از اعتراضات داخلی تا «تور برجامی» محمدجواد ظریف، ولی به گونهای از آینده و حتی «انتخابات» بعدی سخن میگویند که گویی همه چیز آرام است و هیچ اتفاق خاصی رخ ندادهاست.
در ابتدای سال ۹۵ ولیالله سیف رییس کل بانک مرکزی که به تازگی نام او در فهرست تحریمهای وزارت خزانهداری آمریکا قرار گرفته در مصاحبه با بلومبرگ گفت توافق اتمی «تقریباً هیچ» دستاورد اقتصادی برای تهران نداشت. بعد از کمتر از دو سال در بهمن ۹۶ حسن روحانی همان اعتراض رییس کل بانک مرکزی را با شدت کمتر تکرار کرد و در یک برنامه زنده تلویزیونی گفت: «مشکل تحریمهای بانکی حل نشدهاست. ارتباط ما با بانکهای منطقه و جهانی هنوز به مرحله ایدهآل نرسیده است. برخی اشکالات دوران تحریم مثل ارتباطات بانکی هنوز به طور کامل رفع نشدهاست.»
خوشبینی مصنوعی
طی روزهای اخیر، وزارت خزانهداری آمریکا دستورالعملی برای کاهش قابل توجه واردات نفتی از ایران در شش ماه آینده صادر کرده تا در این مدت آنها با استفاده از معافیت تحریمها مراحل خروج خود از ایران را فراهم کنند با این حال بیژن زنگنه وزیر نفت ادعا کرده «این اتفاق هیچ تاثیری بر تولید و فروش نفت ایران ندارد.»
در مقابل این خوشبینی مصنوعی تحلیلگران در نظرسنجی «اساندپی گلوبال پلاتس» پیشبینی کردند تا ماه نوامبر که تحریمها به اجرا در میآیند، حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز از صادرات نفت ایران به بازار جهانی به دلیل تحریمها کاهش پیدا کند و حداقل میزان پیشبینی شده برای این کاهش، ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار بشکه در روز و در بلند مدت حداکثر یک میلیون بشکه در روز است.
این رخداد به معنی کاهش شدید درآمدهای نفتی ایران است که در آخرین گزارشی که در ماه مارس ۲۰۱۸ اعلام شد روزانه بالغ بر سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت تولید کرده است.
در همین دوره بنا به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، متوسط صادرات نفت ایران حدود یک میلیون و ۷۰۰ یا ۷۵۰ هزار بشکه است، اما کارشناسان میگویند در آینده از این میزان به شدت کاسته میشود. این کارشناسان رفتار هندیها با ایران را مصداق این تردید میدانند.
هند در سال ۲۰۱۶ بالغ بر ۹۰۰ هزار بشکه در روز از ایران نفت وارد کرده بود که در سال ۲۰۱۸ به دلیل بالا رفتن ریسک سرمایهگذاری در ایران با محوریت برجام واردات نفت از ایران رابه ۵۰۰ هزار بشکه در روز رساند. در دوران تحریمهای قبلی، هند از معافیت برخوردار شدهبود و نفت ایران را به میزان محدودتری وارد کرده و به جای دلار آمریکا از روپیه برای پرداخت پول واردات استفاده میکرد. به همین دلیل ادعای زنگنه همچنین با توجه به تجربههای قبلی درباره ابراز اطمینانهای بیپایهی مسئولان، با تردید زیادی روبرو شده است.
![](https://kayhan.london/wp-content/uploads/2018/05/میزان.jpg)
خروچ غولهای نفتی از ایران
از طرف دیگر خروج «super major»ها از ایران (غولهای نفتی و گازی جهان مانند رویال داچ شل، بی پی، اکسون موبیل، توتال، انی و…) سبب نگرانیهای تازهای شدهاست.
توتال بزرگترین قرارداد پسابرجامی را با ایران امضا کرد و قرار بود پنج میلیارد دلار برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی سرمایهگذاری کند اما قبل از این تحولات پاتریک پویانه مدیرعامل این شرکت ادامه همکاری با ایران را منوط به تصمیم ترامپ دانسته بود.
توتال در سال ۲۰۱۳ مجبور شده به دلیل نقض تحریمهای ایران ۴۰۰ میلیون دلار جریمه پرداخت کند. شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیومی متشکل از توتال فرانسه، شرکت ملی نفت چین و شرکت پتروپارس، موافقتنامه اصولی برای طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی را امضا کردند. ارزش این موافقتنامه ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بود.
سیگنال غلط رهبران اروپایی به ایرانیها
دلیل خوشبینی جمهوری اسلامی به بیتاثیر بودن خروج آمریکا بر درآمدهای نفتی توهماتی با هدف خوراک داخلی به استناد ادعاهای دولتهای اروپایی مبنی بر تداوم خرید نفت از ایران است که نه از زبان مدیران شرکتهای نفتی بلکه از زبان سیاستمداران اروپایی شنیده میشود.
ایران ۴۵۰ هزار بشکه از نفت مورد نیاز اروپا را تامین میکند. رویترز اخیرا گزارش داد که شرکتهای نفتی اروپایی حتی با وجود تهدید آمریکا به اعمال تحریمهای جدید همچنان از ایران نفت خریداری میکنند. بعد از خروج آمریکا از برجام مارتا لیورنته سخنگوی شرکت نفتی اسپانیایی «سپسا» که یکی از مشتریان نفت ایران در اروپاست، گفت: «فعالیتهای تجاری ما بطور معمول انجام میشود. وی افزود: «ما از قوانین و مقررات بینالمللی و اتحادیه اروپا پیروی میکنیم و به محدودیتهای تجاری حاصل از تحریمهای بینالمللی، احترام میگذاریم.» پیشتر رویترز در گزارشی اعلام کردهبود که شرکت «انی» قرار است خرید نفت از ایران را تا سقف یک میلیون بشکه در روز افزایش دهد حال آنکه کل خرید اروپا از ایران کمتر از یک میلیون بشکه در روز است.
گرچه فشار رهبران اروپایی روی شرکتهای فعال در ایران بیتاثیر نیست اما وقتی پای منافع آنها بین تحریم و جریمههای سنگین در میان است، روشن است که آنها چه چیز را ترجیح خواهند داد و دست به عقبنشینی میزنند. از سوی دیگر محمدعلی خطیبی نماینده پیشین ایران در اوپک میگوید، همان امتیازاتی که به توتال دادید به ایرانیها بدهید تا تحریم نفتی بیاثر شود! درخواستی که فقط یک توهم است چون اگر این مسئله شدنی بود چه نیازی بود تا جمهوری اسلامی ایران برای جذب سرمایهگذار خارجی چنین گرفتار شود.
![پس از امضاء توافق اتمی، آبان سال 1395 اعلام شد شرکت ملی نفتکش ایران و شرکت لهستانی Ciech Tradingقول و قرار تاسیس یک شرکت مشترک برای حمل مواد نفتی گذاشته بودند](https://kayhan.london/wp-content/uploads/2018/05/نجوان.jpg)
سخنانی برای رقبای سیاسی
سخنان مقامات عالیرتبه جمهوری در خصوص بیتاثیر بودن تحریمها بر درآمد نفتی در حالی منتشر میشود که کارشناسان سیاسی این سخنان را تنها «خوراک داخلی» میدانند تا از فشارها روی دولت و نظام کم شود.
مهدی میرعمادی رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و فرانسه، ۲۸ اردیبهشت، در مصاحبه با تسنیم گفته منافع توتال، پژو و ایرباس تهدید شود در ایران نمیمانند.
خبرگزاری رویترز نیز نوشته یک مقام ارشد شرکت ملی نفت ایران با خریداران چینی دیدار کرده و از آنها خواسته است تا پس از آغاز تحریمهای آمریکا خرید نفت خود از تهران را ادامه دهند،؛ اما وی نتوانسته تضمینهای لازم را در این باره از چینیها بگیرد.