به مناسبت برگزاری سومین نمایشگاه عکس و ویدئوآرت «فوکوس ایران» در لس آنجلس
«جستجو و کشف فرهنگ جوانان ایران امروز از درون لنز دوربین عکاسی و ویدئوگرافی»
فیروزه خطیبی (+عکس) «جوانان ایران امروز، در جایگاهی فراسوی یک نسل انقلابی ایستاده‌اند. آنها خود انقلاب هستند. آنها همان ققنوسی هستند که از درون خاکستر، دوباره زاده شده و عطش برای تغییراتی اساسی، چون جریان آب رودخانه‌ای خروشان، زیر پوستشان در حال حرکت است و به عمیق‌ترین زوایای روحشان می‌رسد. آنها همان مرز بین آینده و گذشته هستند.»
این بخشی از بیانیه ساناز خسروی، یکی از ده‌ها هنرمندی است که امسال در نمایشگاه «فوکوس ایران» شرکت دارد. بیِنالی که امسال برای سومین سال پیاپی به همت «بنیاد فرهنگ» لس‌آنجلس و «موزه صنایع دستی معاصر» در این شهر از تاریخ ۲۷ ژانویه تا ۱۲ ماه مه ۲۰۱۹ در محل این موزه در مرکز هنری شهر لس‌آنجلس برگزار می‌شود؛ با عکسی از برش‌هایی از جمعیت زنانی در حال حرکت بر روی بازوانی با مشت‌های گره خورده.
ساناز که دانش‌آموخته‌ی رشته هنرهای زیبا از دانشگاه برکلی و ساکن شمال کالیفرنیاست، در آثارش اغلب به مسائل زنان در جهان امروز و مفهوم امید و امیدواری در زندگی روزانه آنها می‌پردازد.
«فوکوس ایران» نمایشگاهی است برای نمایش آثار عکاسی و ویدئوگرافی هنرمندانی که اغلب آنها در ایران یا ایالات متحده آمریکا زندگی می‌کنند. با این حال امسال آثاری از هنرمندان ساکن کشورهایی چون کانادا، فرانسه، ایتالیا و پرتغال نیز در این نمایشگاه شرکت دارند.
عکس‌های برگزیده امسال، بر اساس موضوع‌های برانگیزنده‌ای که از طریق آن زندگی جوانان ایرانی به نمایش درآمده انتخاب شده و به چگونگی برخورد این جوانان با شرایط و چالش‌های زندگی روزمره می‌پردازد. برخی از این تصاویر، ویژگی‌های شخصی، طرز زندگی، آرایش یا آخرین مد لباس‌های خیابانی را به نمایش می‌گذارد و برخی دیگر، این جوانان را درحال گردش، ورزش یا اجرای موسیقی نشان می‌دهد. بعضی از این آثار به کشف هویت‌های تازه و نامتداول پرداخته در حالی که برخی دیگر به بازنمایی موضوع‌های جنسیتی می‌پردازد. همچنین روابط میان نسل جوان با مذهب، خانواده و ملیت هم از طریق این عکس‌ها و ویدؤوآرت‌ها بررسی شده است.
هرمز عامری مدیر و عضو هیئت امنای «بنیاد فرهنگ» می‌گوید: «هنر، یک زبان بین‌المللی است و چه ایده‌ای بهتر از انعکاس فرهنگ و هنر ایران از دیدگاه و با صدای خود هنرمندان ایرانی از سراسر دنیا؟»
امسال برای نخستین بار نمایشگاه «فوکوس ایران» بر روی موضوع خاص جستجو و کشف فرهنگ جوانان ایران امروز از درون لنز دوربین عکاسی و ویدئوگرافی تکیه داشته و از میان صدها عکس و ویدئوآرت ارسالی، ۴۲ اثر برای ارائه در نمایشگاه انتخاب شده است: «به نمایش گذاشتن آثار تفکر برانگیز هنرمندان مستعد ایرانی و ایجاد بحث و بررسی در اطراف آن می‌تواند ارزیابی عمیق‌تری از فرهنگ و هنر ایران به دست بدهد. از طریق این آثار، ما می‌توانیم به خوبی به انرژی پویا و درخشنده جوانان ایران امروز و امیدواری آنها به آینده‌ای روشن پی ببریم چرا که همه ما با رویاها و چالش‌هایی مشابه به دنبال آرمان‌ها و آرزوهایی مشترک هستیم.»
سوزان ایسکن مدیر اجرایی «موزه صنایع دستی معاصر» هم می‌گوید حضور در مراسم گشایش سومین نمایشگاه «فوکوس ایران» برایش بی‌نهایت هیجا‌ن‌انگیز است: «این بینال امسال بیش از هر زمان دیگری در صدد است تا دیدگاهی تماما تازه و برانگیزنده از درون لنز هنرمندان محلی و بین‌المللی و رابطه آنها با ایران به نمایش بگذارد.»
تمرکز نمایشگاه امسال یک‌بار دیگر بر روی مجموعه عقاید، الگوهای رفتاری و فرهنگ جوانان ایران امروز است: «این آثار به صورتی انتخاب شده‌اند که بتوانند بینش و بصیرت نسل جوان ایران امروز را از طریق عکاس‌ها و ویدئوآرت‌های آنها نشان بدهد. نسل جوانی که چه از طریق زندگی در ایران و یا تبار ایرانی و یا حتی فقط علاقه و احساس ستایشی که نسبت به فرهنگ این کشور کهنسال دارند با آن احساس نزدیکی و ارتباط می‌کنند.»
امسال همچنین هیئت گزینش کارآمدی متشکل از هنرمندان و کارشناسان هنری از جمله مهرداد افسری (عکاس هنری برنده جایزه)، آریا اقبال (نقاش و پایه‌گذار گالری آریای تهران)، آماندا مدوکس (دستیار کیوریتور بخش عکاسی موزه جان پل گتی در لس‌آنجلس)، سیف‌الله صمدیان (عکاس و فیلمساز بین‌المللی برنده جایزه)، بابک تفرشی (عکاس، فتوژورنالیست و اخترشناس) و مریم زندی (عضو هیئت موسس انجمن ملی عکاسان ایران) کار گزینش عکس‌ها و برندگان جوایز اصلی را بر عهده داشته‌اند که در صدر آن هالی جرگر مدیر برنامه‌های عمومی موزه قرار دارد.
برندگان جوایز اصلی امسال
امسال سه جایزه اصلی «فوکوس ایران۳» به سه هنرمندی که اثرگذارترین و تفکربرانگیزترین آثار عکاسی و ویدئوگرافی سال را به هیئت گزینش نمایشگاه ارائه کرده‌اند اهدا شد.
برندگان جایزه اول (سه‌هزار دلاری) «فوکوس ایران۳» هوشیدر مرتضایی، طراح ایرانی و ژیان زندی عکاس کرد- مکزیکی تباراند که بطور مشترک روایت هنری- بصری تازه‌ای را با الهام از زندگی و مد جوانان ایرانی ارائه داده‌اند. این اثر با عنوان «برادری» می‌کوشد تا نسل تازه‌ای از جوانان ایرانی را به انعطاف‌پذیری در مقابل چالش‌های روزمره زندگی و همچنین احساس افتخار نسبت به فرهنگ سرزمین‌شان برانگیزد. این تصویر با ادغام سمبل‌هایی نوستالژیک از دنیای دهه ۱۹۷۰ ایران، برادری و برابری جوانان فردا را به نمایش می‌گذارد که دست به دست هم داده و برای رسیدن به حق آزادی، سرسختانه و دلاورانه ایستادگی می‌کنند. آنها ضمن ارج نهادن بر سنت‌ها، با هم به سوی فرهنگی نوین و جدا از تحریم‌ها، رفتارهای کلیشه‌ای و هر گونه کنترل، چه غربی و چه شرقی قدم بر می‌دارند. آثار هوشیدر مرتضایی طراح مد، هنرمند بصری و گرافیست ایرانی ساکن لس‌آنجلس، به دفعات در نشریات، تلویزیون و نمایشگاه‌های گوناگون به نمایش درآمده است. ژیان زندی نیز عکاس و استاد و مردم‌شناس فرهنگی است که در لس‌آنجلس زندگی و کار می‌کند.
جایزه دوم (دو هزاردلاری) به لبخند الفت‌منش و غزل سامیزای برای ویدئو آرت «بپر» اهدا شد. فیلم با بازگشت به سوی یک بازی متداول بچگانه– «لی لی» در ایران و «جوزبازی» در افغانستان– به بررسی چالش‌هایی که دختران در این کشورها تا رسیدن به سن بلوغ با آن روبرو هستند می‌پردازد. در این ویدئوآرت شخصیت محوری فیلم، به بررسی گذشته و لحظاتی از زندگی شخصی و سیاسی خود از جمله جنگ، ازدواج ، آسیب‌های اجتماعی چند نسل و فشارها و انتظارات جامعه از زنان و دختران می‌پردازد. هر چند لبخند در ایران بزرگ شده و غزاله در ایالات متحده آمریکا، اما این دو توانسته‌اند از طریق ویدئوآرت «بپر» یک مسئله مهم جهانی را مطرح کنند. روایتی که داستان آن در بطن محل برخورد فرهنگ‌هایی خاص چون ایران و افغانستان قرار گرفته است.
لبخند الفت منش که در حال حاضر در لس‌آنجلس اقامت دارد تحصیلاتش را در رشته گرافیک در دانشگاه آزاد به پایان رسانده و سپس به عنوان عکاس و ادیتور در «مجله بین‌المللی عکاسی» مشغول به کار شده است. آثار او در سطح جهان به نمایش درآمده است. غزاله سامیزای هم تحصیلات عالیه خود را در رشته عکاسی هنری در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه آریزونا در توسان به پایان رسانده است. غزاله سامیزای برنده بورس‌های تحصیلی هنری و جوایز معتبری از جمله جایزه «فیلم‌های تجربی پرنسس گریس» است و در حال حاضر در لس‌آنجلس زندگی و کار می‌کند.
جایزه سوم: عکسی که در ایران دستور نابودی آن صادر شد
یکی از شگفتی‌های نمایشگاه امسال «فوکوس ایران۳» ماجرای عکس برنده جایزه سوم (هزاردلاری) با نام «بوسه» اثر میلاد کارآموز عکاس ساکن تهران است. این عکس به همراه مقاله‌ای به قلم دبورا ونکین با عنوان «برای برخی از هنرمندان، نمایشگاه فوکوس ایران۳ فریاد بلندی است به این معنی که: ما تنها نیستیم» در بخش فرهنگ و هنر روزنامه معتبر «لس‌آنجلس تایمز» به چاپ رسیده است. در این عکس ما دو مرد نیمه برهنه را می‌بینیم که یکی از آنها با چشمانی بسته و تسمه‌ای توری به دور سینه‌اش نشسته در حالی که تیغه‌های یک قیچی روی لبانش قرار گرفته و مرد دیگری که پشت سر او ایستاده، با دستی پوشیده در دستکش تنگ و سیاه، دست بر گلوی مرد نشسته گذاشته است.
علیرضا اردکانی مدیر اجرایی «بنیاد فرهنگ» و از دست اندکاران برپایی نمایشگاه «فوکوس ایران» در گفتگو با نویسنده مقاله «لس‌آنجلس تایمز» می‌گوید: «من از دیدن عکسی با تم همجنسگرایی اروتیک آن هم از داخل ایران به راستی متعجب شدم. بیش از هر چیز به این دلیل که در مملکتی که همجنسگرایی نه تنها ممنوع است بلکه از دیدگاه دولتی اصلا وجود ندارد، هنرمندی توانسته است به این اندازه شجاعت به خرج بدهد که تصویری تا به این حد بحث‌برانگیز را از دیدگاهی هنری و با جنبه‌های شاعرانه به نمایش بگذارد که برای من قابل تقدیر و الهام‌بخش است.»
بنا برگفته علیرضا اردکانی، عکس «بوسه» میلاد کارآموز که قرار بود در گالری «مهرآ» در تهران در نمایشگاهی به نام «بوسه» به نمایش درآید هرگز شانس نمایش پیدا نکرد «اما این هنرمند با امید اینکه مکان دیگری برای نمایش آن پیدا کند این عکس را برای ما فرستاد!»
برای میلاد کارآموز که به خاطر ممنوعیت‌های ویزایی ناشی از قوانین مهاجرتی پرزیدنت ترامپ نمی‌تواند برای دریافت جایزه‌اش به آمریکا سفر کند، برنده شدن یکی از جوایز اصلی نمایشگاه «فوکوس ایران۳» نه تنها یکی از افتخارآمیزترین لحظات زندگیش بلکه تاکید و تثبیتی بر هنر او بوده است: «این جایزه ثابت می‌کند که کار من به عنوان یک عکاس هنری بیهوده و عبث نبوده و من در حقیقت توانسته‌ام به صورتی هنر کشورم را زنده نگهدارم.»
میلاد کارآموز می‌گوید برای هنرمندانی که در داخل ایران زندگی می‌کنند حضور در یک نمایشگاه جهانی مسئله مهمی است: «نمایش یک اثر در خارج از جامعه هنری ایران برای ما خیلی اهمیت دارد. همینقدر که بدانیم در ابراز افکار و بیان عمیق‌ترین احساساتمان در خارج از این دنیای هنری کوچک داخل مملکت تنها نیستیم بی‌نهایت خوشحال‌کننده است. این به ما نشان می‌دهد که خلق آثار هنری در شرایط کنونی بی‌معنی نیست و هنر ما ارزش دارد و به هدر نخواهد رفت.»
با پایان کار نمایشگاه «فوکوس ایران۳» در ۱۲ ماه مه امسال، عکس «بوسه»ی میلاد کارآموز یک بار دیگر فرصتی به دست می‌آورد تا در پاییز امسال هم در گالری «ویو پوینت» دانشگاه ارواین در جنوب کالیفرنیا به نمایش گذاشته شود.
