رویا محبوب، دختر افغانستانی که به خاطر کارآفرینی برای زنان جوان از سوی طالبان تهدید شده بود، به نیویورک گریخت و در آنجا بنیاد شهروندی دیجیتال را تأسیس کرد تا به دختران جوان افغانستان بیاموزد که در زیرزمین خانه‌های خود روبات‌های هوشمند مونتاژ کنند. رویا محبوب ۶ سال پیش از سوی مجله تایم به عنوان یکی از ۱۰۰ شخصیت برجسته جهان برگزیده شد و اکنون در ۳۲ سالگی در میان مهمترین کارآفرینان جهان به ستاره‌ای تبدیل شده که با رؤسای جمهور آمریکا نشست و برخاست دارد.
به رویا محبوب لازم نیست توضیح بدهیم که چگونه تکنولوژی می‌تواند زندگی انسان‌ها را در کشورهای در حال توسعه تغییر بدهد. او که اکنون ۳۲ ساله است، در زادگاه جنگزده‌ی خود تنها چیزهایی درباره کامپیوتر شنیده بود. برای نخستین بار در ۱۶ سالگی، آنچه را همشهری‌هایش در هرات «جعبه جادو» می‌نامیدند، شناخت. این زن ریزنقش می‌گوید: «من کاملا مجذوب شده بودم. کامپیوتر و اینترنت ما را به بقیه دنیا وصل می‌کرد و به ما واقعیت دیگری غیر از آن تاریکی را نشان می‌داد که سال‌ها بود در کشور خود می‌دیدیم».
رویا در آن زمان به این نتیجه رسید که کامپیوتر می‌تواند زندگی او را دگرگون کند. او می‌گوید: «در اینترنت هیچکس نمی‌داند که تو زن هستی یا مرد». وی تصمیم گرفت با استفاده از کتاب‌ها و دوره‌های آموزشی راه دور سازمان ملل متحد این فناوری بیگانه را یاد بگیرد.
۱۶ سال بعد، اکنون رویا محبوب در دانشگاه استنفورد در قلب «سیلیکون ولی» نشسته است. به برکت تکنولوژی، او یکی از سرشناس‌ترین کارآفرینان افغانستان و یکی از بزرگترین نمایندگان نمادین کشور خودش شده است. مجله تایم در سال ۲۰۱۳ از او به عنوان یکی از ۱۰۰ شخصیت پرنفوذ جهان نام برد. در همان زمان، شرلی ساندبرگ از مدیران فیسبوک در یک مقاله روش هوشمندانه‌ای را ستود که محبوب به وسیله آن از طریق مراکز اینترنتی و وبلاگ‌های ویژه زنان، هموطنان زن خود را از فشار جامعه مردسالار آزاد میکند.
محبوب در حال حاضر به دعوت دانشگاه استنفورد مشغول گذراندن یک دوره تابستانی شش هفته‌ای ویژه در این دانشگاه است. در نگاه نخست، او هم مثل بسیاری دیگر از دانشجویان به نظر می‌رسد. روسری‌اش را پس زده و کاپشنی کرکی با آرم دانشگاه به تن دارد. اما برخلاف اغلب مدیران، برنامه‌ای که در اینجا می‌آموزد، نه در شرکت خودش، بلکه به نفع کشورش به کار می‌گیرد.
محبوب از طریق بنیاد «صندوق شهروندی دیجیتال» که خود ایجاد کرده، از سال ۲۰۱۴ تا کنون هر سال به ۲ هزار دختر جوان افغان استفاده از کامپیوتر و اینترنت و هوش مصنوعی را می‌آموزد و هنوز نقشه‌های بزرگتری در سر دارد.
ناتو، یکی از مشتری‌های رویا محبوب
محبوب از شاگردان خود همواره با علاقه‌ای عاشقانه سخن می‌گوید: «اکنون درهایی در برابر شاگردان من گشوده شده که از شانزده سالگی خودم با آنها برخورد داشتم».
پدر و مادر محبوب مایل بودند او پزشکی یا مهندسی بخواند، اما او یکی از نخستین دخترانی بود که در افغانستان فناوری کامپیوتر را آموخت. دانشگاه هرات در پایان او را به عنوان نخستین هماهنگ‌کننده‌ی زن تکنولوژی اطلاعات استخدام کرد. آنجا او در کنار منشی دانشگاه تنها زن در بخش اداری ۴۰۰ نفره‌ی مردان بود. محبوب ضمن صرف ناهار در غذاخوری استنفورد با لبخند توضیح می‌دهد: «مردها اصلا نمی‌دانستند یک متخصص تکنولوژی اطلاعات چیست. آنها دست‌نوشته‌های خودشان را به من می‌دادند تا برایشان تایپ کنم!»
محبوب در سال ۲۰۱۰ به عنوان یکی از نخستین مدیران تکنولوژی اطلاعات، شرکت تولید نرم‌افزار خودش را در افغانستان بنیاد نهاد. در سرزمینی تحت سلطه‌ی مردان چنین کاری با خشم و حسادت روبرو شد. برخی رقیبان، شایع کردند که او جاسوس بیگانگان است. برخی دیگر پشت سرش می‌گفتند که «روسپی» است: «وقتی کارت ویزیتم را به مشتری می‌دادم، این کار پیشنهاد سکس ارزیابی می‌شد!» مشتریان از پرداخت خدمات او سر باز می‌زدند و همکاران مرد شرکت درست وسط یک پروژه بزرگ دستجمعی استعفا دادند. محبوب آرامش خود را حفظ کرد و زنانی را به استخدام درآورد که به تازگی از دانشگاه فارغ می‌شدند. چیزی نگذشت که دولت افغانستان، ناتو و سایر سازمان‌های بین‌المللی به مشتریان او تبدیل شدند.
این پیشرفت‌ها باب میل طالبان نبود. حسادت آنها تبدیل به نفرت شد و محبوب و خانواده‌اش تهدید به مرگ شدند. او در سال ۲۰۱۴ همراه با دو تن از شش خواهر و برادر خود به محل زندگی امروزش، نیویورک، گریخت. در همان سال او «بنیاد شهروندی دیجیتال» را تأسیس کرد که بیش از همه زنان و دختران افغانستانی جوانتر از ۲۰ ساله را آموزش می‌دهد. محبوب می‌گوید: «من اطمینان دارم که اگر دانش لازم را در دوران جوانی در اختیار زنان قرار دهیم، آنها حتی اگر ازدواج کنند به استقلالی می‌رسند که دیگر نمی‌شود از آنها پس گرفت».
مونتاژ روبات‌ها در زیرزمین خانه‌ی پدری
بنیاد محبوب هر سال به دو هزار زن جوان می‌آموزد چگونه وبسایت بسازند، بازی‌های کامپیوتری را برنامه‌نویسی کنند، و یا طرح یک شرکت را بنویسند و آن را معرفی کنند. از دو سال پیش امور مالی و حسابداری هم بر دوره‌های این بنیاد افزوده شده است. محبوب می‌گوید: «این کارها نفسگیر بودند، تعداد زیادی از دانش‌آموختگان شرکت‌های خود را تاسیس کرده‌اند. یکی بستنی می‌فروشد، دیگری عطر و آن دیگری حسابداری شرکت پدر و مادرش را به عهده گرفته است. یک دانش‌آموخته ۱۶ ساله اکنون تعداد کارکنان زن خود را به ۲۵ تن رسانده است!» وقتی محبوب از موفقیت‌های خود و شاگردانش حرف می‌زند، صدایش هیجانزده است. او اضافه میکند: «زنان دیگری بهم پیوسته‌اند و سودی را که کسب کرده‌اند به صورت وام‌های کوچک در اختیار دیگران قرار می‌دهند. برای زنان، دسترسی به اعتبارات همچنان بسیار دشوار است، زیرا بسیاری از آنها نمی‌توانند حساب بانکی بازکنند».
محبوب هر سال دو یا سه بار به زادگاه خود سفر میکند. او می‌گوید که فضا در آنجا عوض شده و اکنون هم‌میهنانش او را پذیرفته‌اند. با اینهمه او پیش از سفر به هیچکس نمی‌گوید که کی به افغانستان خواهد رفت: «من فقط به خانواده و دوستان خیلی نزدیک خودم اعتماد می‌کنم».
«بنیاد شهروندی دیجیتال» در ماه‌های آینده در پنج شهر افغانستان مراکزی افتتاح خواهد کرد که در آنها دانش‌آموزان دختر و پسر جوان هوش مصنوعی و روبات‌سازی خواهند آموخت. محبوب می‌گوید: «ما رهبران آینده افغانستان را تربیت می‌کنیم».
«بنیاد شهروندی دیجیتال» همچنین میان سرمایه‌گذاران و دولت میانجیگری میکند. اما او معتقد است که نباید همه چیز از طریق سرمایه‌های خصوصی انجام شود، بلکه دولت‌ها باید برای تربیت نسل‌های آینده فعال شوند. او با هیجان از نقشه‌های دیگرش نیز می‌گوید: «همچنین در مکزیک، کستاریکا و کشورهای جنوب آسیا ما با دولت‌ها ارتباط برقرار کرده‌ایم تا بتوانیم جوانان را در رشته تکنولوژی آموزش بدهیم».
دو سال پیش بنیاد رویا محبوب هنگامی در سطح جهان شهرت یافت که تیم روبات‌سازی آن با نام «رویاسازان افغانستان» که برای زنان جوان بنیاد نهاده شده، در رقابت‌های بین‌المللی شرکت کرد. نیویورک تایمز که اعضای این تیم را همراهی می‌کرد، نوشت: «زنان جوان در زیرزمین خانه‌های پدری خود در هرات قطعات نخستین روبات خود را سرهم بندی کردند. آنها از ویدئوهای یوتیوب آموزش می‌گرفتند». دختران ۱۶ ساله در پی انتشار گزارش نیویورک تایمز به برکت روبات‌های خود ماه‌ها بین کانادا و آمریکا سفر کردند.
رمز شرکت‌های تکنولوژیک
رویا محبوب هنوز مجرد است و می‌گوید که به همین دلیل می‌تواند دست به هر کاری بزند که دوست دارد. او ضمن کار در بنیاد خودش همچنین به عنوان کارآفرین مشغول به کار است. تازه‌ترین پروژه او شرکتی است که دانه‌های قهوه را از آمریکای مرکزی به افغانستان وارد میکند و در آنجا با زعفران در می‌آمیزد و بعد می‌فروشد. در شش ماه گذشته محبوب با بورسیه برنامه «پرزیدنشیال لیدرشیپ» با بیل کلینتون و جرج دبلیو بوش رؤسای جمهوری پیشین آمریکا دیدار کرد. او تحصیل فعلی در استنفورد را مدیون سفری به زوریخ است. محبوب در ماه ژانویه امسال در آنجا در یک کنفرانس سخنرانی کرد که رئیس برنامه‌های استنفورد هم جزو سخنرانان آن بود. او تحت تاثیر سخنرانی محبوب قرار گرفت.
محبوب با وجود همه رویاهایش در مورد تحصیل در استنفورد به عنوان قبله‌ی تکنولوژی، به روند توسعه‌ی تکنولوژی یک نگاه انتقادی نیز دارد. او می‌گوید: «ما به عنوان کارآفرین تنها مسئولیت توسعه فناوری‌های تازه را نداریم، بلکه موظفیم شانس‌های جدیدی هم برای انسان‌هایی ایجاد کنیم که با تکنولوژی شغل‌شان را از آنها می‌گیریم». محبوب خواستار تدوین مقرراتی است که شرکت‌های فناوری نوین را مجبور کند به فکر تجهیز همکاران قدیمی خود برای کارهای دیگر باشند.
بیش از هر چیز شکاف میان کشورهای صنعتی مثل ایالات متحده امریکا و کشورهای در حال توسعه مثل افغانستان محبوب را نگران میکند. از دید او این شکاف از طریق پیشرفت‌های تکنولوژیک همواره عمیق‌تر میشود. میلیاردها انسان امروزه هنوز دسترسی به اینترنت ندارند، چه برسد به آنکه بدانند فناوری تولید روبات‌ها و هوش مصنوعی چیست: «ما دختران موفق خود را تشویق می‌کنیم که جمع خودشان را فراموش نکنند و به آنها کمک کنند، خواه با پول یا ایجاد اشتغال در محل یا با نوع تولیداتی که می‌آفرینند. خیلی چیزها در زندگی بستگی به شانس‌هایی دارد که در اختیار انسان قرار می‌گیرد. این به ویژه درمورد زنان جوان صدق میکند».
*منبع: نویه زورشر تسایتونگ
ترجمه و تنظیم: جواد طالعی
دوست گرامی اشتباه نکنید ؛ دشمن افغانستان در درجهٔ اول اسلام است که مانند یک ویروس مرگ آور به جان مردم افغانستان (و ایران) افتاده وهر قدر کشتار و ویرانی میکند در نظر «مبتلایان » به این بیماری مقدس تر میشود. مطمئن باشید تا وقتیکه درافغانستان اسلام هست طالبان و داعش هم خواهد بود وکشتار و ویرانی همراهش خواهند بود ؛ آمریکا وتکنولوژی داروئی برای مداوای این بیماری ندارند!
مطلب بسیار جالبی بود درباره دختران هرات و خانم محبوب ، تلاش و مبارزه وی و در کل زنان افغانستان که در شرایط خیلی ها دشوار و پیچیده برای زندگی و پیشرفت مبارزه میکنند.
ولی در این نگاشته یک جمله خاطر ام را بسیار مکدر ساخت و آن اینکه این دختر پیشگام و پیش آهنگ در نتیجه کار و پیکار خود ان قدر جهان به کار اش به دیده قدر مینگرد که “با روسای جمهور آمریکا نشست و برخاست دارد”.
برای افراد دانشمندی مانند محبوب گمان کنم این توهین بزرگی به شما خواهد رفت. اگر بگوئیم مردم جهان و آمریکا از کاراش ستایش کردند، بجا است. ولی امروز نسبت بدون کوچکترین ملاحظه ای زمانی سرنوشت زنانی مانند محبوبه ها به دست طالبان سپرده میشود و رئیس جمهور آمریکا بدون کدام تضمینی سرنوشت افغانستان را به طالبان و پاکستان میسپارد، کجای این نشست و برخاست برای محبوبه ها افتخار خواهد داشت؟
با مهر
ج. پ
آفرین بر این دختر زیبای هراتی که از جنایتهای وحشیانهٔ اسلامیستهای خونخوار در آن سرزمین بلا زدهٔ آریائی باکی ندارد
درایران آریائی هم دختران و زنان فرهیخته در صف اول مبارزه با دیوان واهریمن صفتان اسلامی هستند
آنان باید بیشتر بیاموزند و خود را باور کنند.
آنان باید بویژه توانایى کلى نگرى خود را در کنار توانایى هاى جزئى نگرى خاصل تجربه طولانى افزایش دهند.
مردان نیز اگر نخواهند از آنان عقب نمانند باید در کنار توانایى کلى نگرى در تجربه طولانى، توانایى هاى جزئى نگرى را افزایش دهند.
انسان ها صرفنظر از جنس در توانایى ها برابرند ولى تجربه تاریخى ایجاد اختلاف کرده است.
من با تبعیض مثبت به نفع زنان موافقم، مشروط به آن که این تبعیض موجب افزایش توانایى هاى آنان در عرصه اجتماع گردد.
زنده باد زن
زنده باد آینده برابر