فیروزه خطیبی (+عکس، ویدئو) روزشنبه ۱۴ دسامبر ۲۰۱۹، در هفتمین سال برگزاری شب‌های یلدا به همت «بنیاد فرهنگ» که یک نهاد غیرانتفاعی، غیرسیاسی و غیرمذهبی در جنوب کالیفرنیاست، صدها تن از ایرانیان ساکن لس‌آنجلس و حومه، هنرمندان و چهره‌های سرشناس، در شبی فراموش نشدنی در مدرسه موسیقی دانشگاه لس‌آنجلس گرد هم آمدند تا به امید روزهایی بهتر و فردایی روشن برای میهنشان ایران، به تماشای برنامه‌ای پرشور و سرشار از جنبه‌های ملی و میهنی، همراه با نقالی، شعرخوانی، شاهنامه‌خوانی، موسیقی و رقص محلی بنشینند و به این صورت به پیشباز شب یلدا، این آیین باستانی ایرانی بروند.
امسال، صحنه بزرگ و با شکوه تالار «شوئنبرگ» با نمادهایی از زندگی ایلاتی و قوم قشقایی، از جمله چادر بزرگ سیاهی با آویزه‌های رنگی تزئین شده بود که در همان لحظه ورود به سالن، یاد دلیری‌های این ایل بزرگ و کهن که شکست و تسلیم در نظرش معنایی ندارد را در ذهن تماشاگر زنده می‌کرد. در برابر این منظره ایرانی، شمع‌های بی‌شماری افروخته شده بود تا یاد جانباختگان سرزمین مادری در طول تاریخ یک ملت فراموش نشود. در دو طرف صحنه هم در طول اجرای موسیقی محلی و رقص‌های سنتی ایرانی، مولتی مدیایی از مناظر طبیعی و مردم اقوام مختلف ایرانی، جلوه‌های خاص و نوستالژیک به این اجرا‌ها می‌داد.
بسیاری از جمعیت حاضر، از شهرهای دور و نزدیک کالیفرنیای جنوبی، از سانتا باربارا تا سن دیگو به محل برنامه آمده بودند تا در این روزهای دشوار برای مردم داخل کشور، با حمایت ازیک رسم و آئین باستانی، وابستگی خود را به ایرانزمین و همبستگی خود را با هموطنان داخل مملکت نشان بدهند.
در طول قرن‌ها، ایرانیان در آخرین غروب پائیز، این تاریک‌ترین و طولانی‌ترین شب سال را در کنار هم و با صرف تنقلات، خواندن شعرهای حماسی، فالی از دیوان حافظ و شنیدن موسیقی، با امید به تولد خورشید و رسیدن به صبحی پرنور و دل‌انگیز برگزار کرده‌اند. از زمانی که مردم فلات ایران از راه کشاورزی روزگار می‌گذراندند با تغییر فصل‌های سال، نوع محصولات آنها هم تغییر می‌کرد. آنها می‌دانستند که تاریکی نماد اهریمن و روشنایی و نور سمبل خیر، شکوفایی و بهروزی است. شاید هم به همین دلیل، در هر شرایطی در «شب یلدا» با آرزوی از بین رفتن «اهریمن» جشن می‌گرفتند و شادی می‌کردند؛ سفره‌ای بزرگ از میوه و آجیل پهن می‌کردند؛ می‌کوشیدند تا فرا رسیدن صبح بیدار بمانند و شب را با قصه و روایت بگذرانند با این امید که در پایان این شب، خورشید یکبار دیگر بر تاریکی‌ها پیروز خواهد شد.
برنامه شب یلدای «بنیاد فرهنگ» با معرفی هنرمندان توسط علیرضا اردکانی، مدیر اجرایی این بنیاد آغاز شد. سپس گردآفرید- نخستین نقال زن ایران- بر روی صحنه به بازگویی رسم و رسوم شب یلدا و وجوه مشترک آن در میان اقوام مختلف ایرانی پرداخت و آن را شبی برای حضور در جمع خانواده با بزرگترها، گل گفتن و گل شنیدن، خندیدن ،شادخواری، شب‌چره، شاهنامه‌خوانی و قصه‌گویی خواند: «در چنین روزهایی در شب سی‌ام آذر، در داخل ایران هم، در مناطق مختلف، به‌خصوص در میان جوانان، گروه‌های فرهنگی، و فرهنگسراها شب یلدا جشن گرفته می‌شود. یلدا یک رویداد یا انقلاب زمستانی است که در آن، موقعیت خورشید با زمین دچار تغییراتی شده و در نتیجه روزها کم‌کم بلندتر می‌شود. در شب دراز یلداست که نطفه خورشید بسته می‌شود و روز اول دی‌ماه، «خور روز» یا روز خورشید نامیده می‌شود و آغاز سال نو «میترایی» و روز چیرگی نور بر تاریکی است.»
گردآفرید پیش از اجرای بخش شاهنامه‌خوانی و نقالی، برنامه یلدای امسال را به جوانان ایرانزمین پیشکش کرد.
بخش شاهنامه‌خوانی گردآفرید، امسال هم با انیمیشن تازه‌ای از سیامک زرین، هنرمند بصری همراه بود. انیمیشنی که با استفاده از تکنولوژی مدرن و جلب بیشتر تماشاگر جایگزین «پرده‌خوانی» و فرم قدیمی نقالی و روایتگری قهوه‌خانه‌ای شده: «تفسیر و خوانش شعرهای شاهنامه مشکل است. چون به هر حال هم زمان و هم مکان آن متفاوت است. گردآفرید این شعر‌ها را به شکل تومارها و بحر طویل‌هایی در می‌آورد که همه‌فهم‌تر باشد و آن را به شکل حماسی و پهلوانی اجرا می‌کند. ما به این نتیجه رسیدیم که باید از تکنولوژی جدید استفاده کنیم تا به درک بهتر داستان به خصوص برای نسل جدید که به عناصر دیداری عادت دارند کمک کند تا این روایت‌ها بهتر در ذهن‌شان بنشیند.»
برنامه شب یلدا با اجرای موسیقی محلی گروه «کوبان» به رهبری ونداد مساح زاده آهنگساز، نوازنده آکاردئون، پیانو و دف وخوانندگی سارا معصومی و تکنوازی جمشید مرامخواه (سازهای بادی)، میثاق اسحاقی (کمانچه) و متین اسحاقی (تار) ادامه پیدا کرد و با اجرای ترانه‌هایی از خراسان، آذربایجان، کردستان، گیلان و تهران، شور و شوق کم‌نظیری در تماشاگران به وجود آورد.
ونداد مساح زاده که سال‌ها در ایران به تدریس و تألیف کتاب‌های آموزش موسیقی اشتغال داشته درباره استقبال تماشاگران شهر لس‌آنجلس از این ترانه‌های گوش‌آشنا اما کمتر شنیده شده می‌گوید: «اجرای امشب گروه کوبان یک اجرای شاد از مناطق مختلف ایران و خیلی بومی– محلی بود و به همین دلیل هم یک حالت نوستالژی و دلتنگی همراه با شادی و شعف در شنونده به وجود می‌آورد. ارتباط ما با مردم خیلی خودمانی و صمیمانه است و در نتیجه، از این طریق قالب صحنه با تماشاگر را می‌شکنیم و حس نزدیک بودن با مردم را ایجاد می‌کنیم. همین باعث می‌شود که ما هم از مردم انرژی بگیریم و بتوانیم این قطعات را بهتر ارائه بدهیم.»
همزمان استفاده از ترکیب رقص‌های ایرانی و لباس‌های رنگارنگ محلی توسط گروه ملیکا فتحی همراه با نمایش عکس‌هایی از مناطق مختلف ایران در دو گوشه صحنه بود که به بخش موسیقی برنامه امسال شب یلدا ویژگی‌های کم‌نظیری می‌بخشید.
ملیکا فتحی سرپرست گروه، رقصنده و طراح رقص نیز چون اغلب رقصندگان ایرانی گروه، زاده‌ی آمریکاست و از کودکی به رقص‌های محلی و سنتی ایرانی علاقمند شده است: «اعضای گروه ما همه ایرانی‌هایی هستند که هرگز ایران را ندیده‌اند. اغلب آنها دانشجو هستند و از نواحی مختلف سن فرانسیسکو و لس‌آنجلس گرد هم آمده‌اند. فکر می‌کنم وجه مشترک همه ما، عشق و علاقه شدیدی است که به میراث ایرانی و فرهنگ آن سرزمین داریم. ما خوشحالیم که امشب توانستیم یکبار دیگربه دعوت بنیاد فرهنگ کارهایمان را در برابر چنین جمعیت بزرگ ایرانی و غیرایرانی اجرا کنیم.»
علیرضا اردکانی در پایان این برنامه موفق ایرانی با اشاره به اینکه «هدف بنیاد فرهنگ چیزی جز حفظ و اشاعه و معرفی فرهنگ و هنر ایرانی به جامعه میزبان نیست» می‌گوید: «ما از طریق همین جشن‌های سنتی و برنامه‌های هنری توانسته‌ایم چهره‌ای واقعی از ایران و ایرانی، چهره‌ای متفاوت با آنچه در اخبار روز، کانال‌های تلویزیونی و سینماها به نمایش در می‌آید نشان بدهیم. ما بر این باوریم که تنها از طریق حفظ همین سنت‌هاست که می‌توانیم فرهنگ ایران را در اینسوی دنیا زنده نگه داریم. این مسئله نه تنها به ما ایرانی‌ها برای شناخت بهتر هویت‌مان کمک می‌کند بلکه برای غیرایرانی‌ها هم آگاهی‌دهنده و آموزنده است. ما معتقدیم تاریخ و فرهنگ غنی ایران با سابقه‌ای چندهزار ساله چیزی نیست که به سادگی از میان برود. به همین جهت هم کوشیده‌ایم آن را از دیدگاهی مثبت به نمایش بگذاریم. جشن شب یلدا شروع تمام جشن‌های دیگر فصل زمستان است و بسیاری از جشن‌های تاریخ تمدن بشری تحت تاثیر یلدا و و آیین میترایی به وجود آمده است. ما خوشحالیم که امروز توانسته‌ایم این رسم کهن ایرانی را در یک سطح جهانی و در کنار مردم دیگر جهان جشن بگیریم.»
یکی از حاضران در برنامه شب یلدای امسال ، دکتر احمد کریمی حکاک استاد دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر ادبی نیز معتقد است فرهنگ ایران، کلا فرهنگ آداب و مناسک است و از چندهزار سال پیش و قبل از اختراع خط، این فرهنگ‌ها وجود داشته و به یک شکلی می‌شود گفت با هویت ایرانی گره خورده است: «این جشن در ایران مرسوم است و همین باعث می‌شود که همه خودمان را بخشی از یک فرهنگ بدانیم که همان فرهنگ ایرانزمین است. یلدا، همیاری، نزدیکی و خویشاوندی ملت ایران را نسبت به همدیگر به نمایش می‌گذارد. اینکه ما همه اهل یک خانواده‌ایم؛ خانواده بزرگ ایران.»
وی ادامه داد: «شاهنامه‌خوانی گردآفرید و تصاویری که روی پرده مولتی مدیا به نمایش درآمد ما را حسابی دلتنگ ایران کرد. امیدواریم ایران وضعش بهتر از اینها باشد. امشب بجای سبدهای گل، شمع‌های روشنی روی صحنه چیده شده که این به نوعی یادبودی بود از فاجعه‌ای است که در ایران اتفاق افتاده. امیدوارم که این فجایع بیشتر از این گریبان ملت ایران را نگیرد.»
*عکس‌ها: وفا خاتمی
*ویدئو: آرش راد
