فیروزه خطیبی (+عکس، ویدئو) سوسن دیهیم آهنگساز، ووکالیست، طراح رقص و بازیگر ساکن لس‌آنجلس اخیرا آلبوم تازه‌ی خود به نام «زیبا و دیو» (لابل و لابت) را منتشر ساخته که مجموعه‌ای است تلفیقی از موسیقی جاز آمریکا و ترانه‌های قدیمی‌و خاطره‌انگیز عاشقانه دوران پیش از انقلاب اسلامی در ایران.
سوسن دیهیم یکی از نوآوران موسیقی تجربی و آوانگارد آمریکا به شمار می‌رود که کار خود را در اوایل دهه ۸۰ میلادی در شهر نیویورک با همکاری ریچارد هارویتز نوازنده برجسته فلوت و آهنگساز برنده گلدن گلوب آغاز کرد.
در آن زمان، موفقیت اولین اجراهای سوسن دیهیم در مرکز هنرهای آوانگارد «لاماما» در نیویورک و کنسرت‌های تک‌نفره او در «کارنگی‌هال» و موزه «ویتنی» نیویورک خیلی زود توجه منتقدین موسیقی را به هنر ویژه این هنرمند ایرانی جلب کرد. سبک موسیقی ابتکاری، وسعت صدایی کم‌نظیر و شیوه‌های خاص سوسن دیهیم در استفاده از تارهای صوتی موجب شد تا روزنامه نیویورک تایمز موسیقی او را «برانگیزنده و طنین‌انداز»، و صدای او را «حیرت‌انگیز» و «آوایی که مدت‌ها پس از ترک سالن کنسرت در ذهن و روح شنونده باقی می‌ماند» بخواند.
از آلبوم «دیوانه خدا»:
زندگی در نیویورک در دهه ۸۰ میلادی فرصتی پیش آورد تا سوسن بتواند با برخی از مهم‌ترین موسیقیدان‌ها از رشته‌های مختلف موسیقی از جمله جاز آمریکا آشنا شده و با آنها همکاری کند: «پیش از همه با ریچارد‌هارویتز، شریک زندگیم آشناشدم که سال‌ها در فرانسه و آفریقای شمالی به پژوهش موسیقی اشتغال داشت و در زمینه‌ی بداهه‌نوازی یا موسیقی «جاز آزاد» تجربه‌های زیادی کسب کرده بود. از طریق او بود که با موسیقی سسیل تیلور، چارلز مینگوس و میکروتون‌ها یا موسیقی فاصله زمانی کوچکتر از سمیتون و ریشه‌های این نوع موسیقی آشنا شدم. همزمان مدت زیادی از وقتم را صرف آموختن موسیقی بومی جهان و میراث‌های آوایی اقوام گوناگون کردم. این تکنیک‌های حیرت‌آور به من کمک کرد تا بتوانم توانایی‌های صداسازی در انسان را بهتر و بیشتر بشناسم و درک کنم.»
چندی بعد، سوسن دیهیم توانست از طریق چیدمان‌های ویدیویی شیرین نشاط عکاس و فیلمساز برنده جوایز بین‌المللی، از جمله با دو ویدئوی هنری «بی‌قرار» و «شیدایی» که در موزه‌ها و نمایشگاه‌های جهانی به نمایش درآمد علاوه بر هنر آهنگسازی، تجربیات خود در فن صداسازی را نیز به بهترین نحو به نمایش بگذارد: «من افتخار می‌کنم که توانسته‌ام در کارهای اولیه شیرین نشاط با او همکاری داشته باشم و موسیقی ۷ چیدمان ویدئویی او را بسازم که اولین آنها توانست جایزه شیر طلایی بینال بین‌المللی ونیز را هم به دست بیاورد.»
موسیقیِ سوسن دیهیم برای چیدمان ویدئویی شیرین نشاط:
درسال ۲۰۰۹ بخشی از موسیقی و صدای سوسن دیهیم از ترانه «بشنو از نی» در سرآغاز کنسرت‌های تور جهانی گروه ایرلندی «یوتو» به اجرا درآمد و او توانست در چند پروژه ضبط و اجرای زنده موسیقی با هنرمندانی چون باب دیلان و جو جکسون همکاری‌هایی داشته باشد. او علاوه بر اجرای کنسرت‌های تک‌نفره، به اجرای آواهای موسیقی متن فیلم‌های برجسته‌ای چون «آسمان سرپناه» ساخته برناردو برتولوچی (با همکاری ریچارد هارویتز)، «هر یکشنبه موعود» اثر آلیور استون و موسیقی متن فیلم «آخرین وسوسه مسیح» ساخته مارتین اسکورسیزی (با همکاری پیتر گابریل) پرداخت.
سوسن دیهیم با نقل مکان به لس‌آنجلس در هالیوود اجرای ووکال موسیقی متن فیلم «بادبادک‌ران» و «سنگسار ثریا میم» را بر عهده گرفت و با دو آهنگساز برنده اسکار، جن کژمارک در ساخت موسیقی متن فیلم «بی‌وفا» و الکساندر دسپلات برای ووکال موسیقی متن فیلم «آرگو» (درباره واقعه اشغال سفارت آمریکا و گروگانگیری آمریکاییان در جمهوری اسلامی) همکاری نمود. در آن زمان سوسن دیهیم این فیلم را بازتابی از تاریک‌ترین لحظات تاریخ ایران خواند: «تماشای این وقایع بر روی پرده بزرگ سینما برای هر ایرانی دشوار است. تماشای دورانی که همه چیز در آن مملکت ناگهان یک شکل فراواقعی به خودش گرفت و در نتیجه، ما مجبور به ترک وطن و مهاجرت اجباری شدیم.»
بخشی از موسیقی فیلم «آرگو» با صدای سوسن دیهیم و موسیقی الکساندر دسپلات آهنگساز برنده اسکار:
«رویس‌هال» دانشگاه لس‌آنجلس در اجرا با ارکستری به رهبری کژمارک آهنگساز سینما:
سوسن دیهیم فعالیت‌های هنری را از سنین نوجوانی با رقص در آکادمی «باله ملی پارس» به سرپرستی عبدالله ناظمی آغاز کرد و از همان زمان چنان استعدادی از خود نشان داد که خیلی زود از او دعوت شد تا به گروه باله موریس بژار بالرین و کوریوگراف فرانسوی که در آن زمان به خاطر برنامه‌های «جشن هنر شیراز» به ایران رفت و آمد داشت در بلژیک بپیوندد. سوسن پس از یک دوره فعالیت‌های موفقیت‌آمیز به عنوان یکی از رقصنده‌های اصلی گروه باله بژار و اجرای برنامه در کشورهای مختلف جهان با وقوع انقلاب اسلامی در ایران در سال ۱۹۸۰ از اروپا به آمریکا و شهر نیویورک مهاجرت کرد.
در ماه‌های اخیر، سوسن دیهیم علاوه بر اجراهای موفق مولتی مدیای «خانه سیاه است»، درباره آثار فروغ فرخزاد در نهادهای فرهنگی برجسته‌ای چون «موزه مترو پولیتن» نیویورک، «مرکز هنری والیس آننبرگ» لس‌آنجلس، همچنین اجرای زنده چیدمان‌های ویدئویی شیرین نشاط در «زیپر هال» این شهر در ارتباط با نمایشگاه تک‌نفره این هنرمند بصری درموزه «برود»، مشغول تهیه و ضبط آلبوم تازه خود به نام «لابل و لابت» (زیبا و دیو) و تمرین‌های کنسرتی که به زودی برای نخستین بار در نیمه ماه ژانویه ۲۰۲۰ در اورنج کاونتی به اجرا درخواهد آمد بوده است.
سوسن دیهیم که در طول چند دهه گذشته در زمینه موسیقی جاز با موسیقیدان‌هایی چون بابی مک فرین خواننده خلاق و بدعت‌گذار برنده ۱۰ جایزه گِرِمی، همچنین بیل لازول، اورنت کولمن و بسیاری دیگر همکاری داشته می‌گوید آلبوم «لابل و لابت» بیش از هر چیز نوعی ادای احترام و سرسپاری است به موسیقی جاز و علاقه خود او به این ژانر موسیقی؛ «زمانی که اولین آلبوم مشترک من و ریچارد هارویتز توسط کمپانی «سونی کلاسیک» منتشر شد با بابی مک فرین آشنا شدم و در گروه صداسازی و بداهه‌خوانی «وویسسترا» با او همکاری داشتم. با اورنت کولمن هم در «باربیکان» لندن برنامه‌هایی اجرا کردم. در نهایت این آلبوم تازه، نتیجه‌ی تجربیات من در زمینه موسیقی جاز سنتی آمریکا و همکاری‌هایم با برخی از همین بزرگان است.»
در آلبوم «زیبا و دیو» (لابل و لابت) علاوه بر قطعات تازه‌ای با شیوه جاز آمریکایی و کلام ایرانی، برخی از آثار جاودانی بین‌المللی و ترانه‌های فراموش نشدنی و گوش‌آشنای ایرانی هم گنجانده شده است: «این ترانه‌ها با آهنگ‌های فولکلوریک یا موسیقی سنتی ما تفاوت دارند و اگر بازخوانی نشوند برای همیشه از خاطره‌ها محو خواهند شد. اینها حالت ترانه‌های بلوز و جاز سیاهان آمریکا را دارند و حفاظت از آنها مشکل است. باید سینه به سینه خوانده و نسل به نسل منتقل بشوند.»
از آلبوم «زیبا و دیو» در کنسرت زنده سوسن دیهیم:
با این همه اجرای ترانه‌های آلبوم «لابل و لابت» برای آهنگساز و خواننده‌ای که بیشتر با موسیقی و آواهای پیچیده سر و کار دارد حرکتی غیرمعمول به شمار می‌رود که به گفته سوسن دیهیم شهامت زیادی می‌طلبد: «گاه برخی از ساده‌ترین ترانه‌ها، به ظرافت و ریزه‌کاری‌های خاصی نیاز دارد. برای مثال ترانه «هاللویا»ی لئونارد کوهن بارها و بارها توسط خواننده‌های مختلف خوانده شده و خود این کار خیلی شهامت لازم دارد. اینکه شما بتوانید برداشت و ترجمان خاص خودتان را به کاری که تقریبا همه آن را می‌شناسند اضافه کنید. یا ترانه معروف «مرا ببوس» که در آلبوم تازه‌ام خوانده‌ام. چطور می‌شود چنین ترانه‌ای را بازخوانی کرد اگر نتوانیم روش و شیوه خاص خودمان را در آن پیاده کنیم؟ به همین جهت هم من آن را با استفاده از تجربه‌های شخصی خودم در نیویورک و از صحنه موسیقی آن زمان بازخوانی کرده‌ام.»
اجرای «مرا ببوس»:
https://youtu.be/gU4PA3411YM
سوسن دیهیم می‌گوید «بیشتر ترانه‌های آلبوم تازه «دیو و دلبر» عاشقانه‌هایی هستند که بر اساس عشق به معشوق و یا مسائل اجتماعی– سیاسی سروده شده‌اند. ترانه «مادر» درباره حقوق زنان است و ترانه «مرا به خانه ببر» درباره شرایط پناهندگی و پناهندگان. و البته مثل همیشه ترانه‌هایی هم هستند که از عاشق و معشوقی که مسائل بر وفق مرادشان پیش نمی‌رود سخن می‌گویند و این همان نیروهای بد و خوب و زشت و زیبای زندگی است. ترانه‌هایی چون «الهه ناز» و «سنگ خارا» ترانه‌های قدیمی و نوستالژیک پاپ پیش از سال ۱۹۷۶ و زمانی که من ایران را ترک کردم هستند و من کوشیده‌ام شکنندگی این ترانه‌های کلاسیک ایرانی را با هوشمندی و ظرافت طبعی که لازمه‌ی آنهاست بازخوانی کنم.»
