کتایون حلاجان (+عکس) شیوا و شیرین وقار حدود ۶ سال است که به طراحی لباس با نام تجاری «وقار» مشغول هستند. شرایط سخت کار در عرصه مد و طراحی لباس در ایران، خود مُهر تاییدی بر سخت‌کوشی و شیفتگی آنها به این حرفه و هنر است.
ایران هیچگاه در صنعت مد پیشتاز نبوده است. تنها مدت کوتاهی پیش از انقلاب اسلامی به کوشش و حمایت شهبانو فرح پهلوی اتفاقات کوچک و مثبتی در این زمینه رخ داد که متاسفانه با وقوع انقلاب در سال ١٣۵٧ این صنعت هم مانند بسیاری دیگر کنار گذاشته شد و تنها در خاطره شیک‌پوشان یادگاری از خود بر جای گذاشت.
ایرانیان اما همیشه علاقمند به زیبایی و شیک‌پوشی بوده‌اند. از همین رو تنها کوتاه زمانی، پوشش‌های اجباری تحمیل شده توسط نهاد قدرت را دوام آوردند. خانم‌ها مانند همیشه پیشتاز به سوی زیبایی، برای رهایی از پوشش‌های بی‌‌ریخت و بدقواره اسلامی و رنگ سیاه که رنگ غالب در جمهوری اسلامی است، دست به ابتکارهای تازه زدند. «مزون»های خصوصی و خانگی به راه افتاد. پوشاک عرضه شده در مزون‌های خانگی در سال‌های نخستین پس از جنگ ایران و عراق اغلب لباس‌های آماده‌ای بودند که مسافران با خود از ترکیه یا کشورهای اروپایی و آمریکا به همراه می‌آوردند. اما صنعت مد در ایران در سال‌های اخیر رونق بیشتری گرفته است. نسل جوان و علاقمندان به‌این رشته دست به طراحی و دوخت لباس زده‌اند. بیشتر این طرح‌ها برای پوشش‌های بیرون از خانه است.
شیوا و شیرین وقار از کودکی اشتیاق مشترکی به صنعت مد داشتند. آنها مادر و خاله خود را الهام‌بخش و مشوق اصلی برای قدم گذاشتن در این رشته می‌دانند. شیوا و شیرین پس از پایان تحصیلات مشغول به انجام کارهایی شدند که به آنها علاقه‌ای نداشتند. پس از چندی آن کارها را کنار گذاشته و بطور جدی از اواخر سال ١٣٩٣ طراحی لباس با نام «وقار» را آغاز کردند. در آن زمان شبکه اجتماعی «اینستاگرام» در ایران کاربران زیادی پیدا کرده بود و همین امر بستر مناسبی را برای ارائه کارهای آنها فراهم آورد. لباس‌های طراحی شده توسط وقار برخلاف سایرین مترادف با پوشش‌های اسلامی مرسوم در جامعه ایران نبود و همین مسئله پای آنها را به رویدادهای مد بین‌المللی باز کرد.
«وقار» در چند سال اخیر خریداران و طرفدارانی از سراسر دنیا داشته است. لباس‌های آنها بارها برای استفاده در ادیتوریال‌های مجله‌های مد و همچنین فروش در مغازه‌های بین‌المللی درخواست شده است، اما به گفته آنها به علت مشکلات برآمده از تحریم‌ها و محدودیت‌های موجود در ایران اغلب به نتیجه نرسید.
حضور «وقار» در ماه فوریه ٢٠٢٠ در هفته مد پاریس به دعوت «ال وی ام اچ» فرصت مناسبی را به وجود آورد تا کیهان لندن از نزدیک با آنها گفتگویی داشته باشد و با جزئیات بیشتری از زندگی و کار این دو طراح بیشتر آشنا شویم.
این دومین بار است که آنها در میان هزاران نفر، دعوت به شرکت در این رقابت توسط کمپانی «LVMH» می‌شوند.
کمپانی «ال وی ام اچ» از سال ٢٠١۴ رقابتی بین طراحان جوان به صورت سالانه در هفته مد پاریس برگزار می‌کند. در این مسابقه طراحان ۱۸ تا ۴۰ ساله از تمام کشورها می‌توانند ثبت نام کنند. در میان آنها ۲٠ نفر پذیرفته خواهند شد و سپس از بین آنها ۸ نفر و در پایان یک نفر برای جایزه نهایی انتخاب می‌شود.
– رقابت‌های این دوره کمپانی «ال وی ام اچ» را چطور دیدید و آیا راه پیدا نکردن به دوره نهایی شما را دلسرد کرد؟
شیوا وقار: هرچند ما به مرحله نهایی راه پیدا نکردیم اما حضور در بین طراحان جوان از سراسر دنیا برای ما تجربه بسیار آموزنده و خوبی بود. از آنجا که صنعت مد در ایران وجود ندارد متعاقبا فرصت‌ها هم در این زمینه برای ما حداقل است، حضور در این شو موقعیت استثنایی برای نمایش کارهای ما و ارتباط با افراد متخصص در این رشته بود. این موقعیت و قابلیت دیده شدن که این برنامه به ما می‌دهد، تاثیر زیادی در روند کاری ما خواهد داشت. راه پیدا نکردن به دوره نهایی البته که دلسرد کننده است، اما از طرف دیگر الهام‌بخش برای تلاش بیشتر و بهتر شدن است که یکی از جنبه‌های مثبت شرکت در اینگونه رویداد‌هاست.
– کار کردن بطور مستقل، بدون داشتن سرمایه‌گذار چه دشواری‌ها و همچنین چه نکات مثبتی به همراه دارد؟
شیوا وقار: واضح است که داشتن سرمایه‌گذار دست ما را بازتر می‌کند ولی مستقل کار کردن باعث آزادی عمل بیشتر در تصمیم گیری‌ها می‌شود. از طرف دیگر اگر به دنبال اهداف بزرگتر و رشد بیشتر باشیم تأمین هزینه‌ها آسان نیست. کار کردن در سطح وسیع احتیاج به حمایت دارد. هر چند اخیرا توجه بیشتری به طراحان داخلی از سمت مخاطبان ایرانی می‌شود اما به هر حال طراحی لباس در ایران به عنوان یک حرفه جدی در نظر گرفته نمی‌شود. متقاعد کردن سرمایه‌گذار داخلی با وجود درآمدزا بودن این حرفه کار آسانی نیست. از آنجا که ما در حال حاضر در ایران زندگی و کار می‌کنیم جذب سرمایه‌گذار خارجی هم مشکلات خاص خود را دارد، البته ما هیچوقت جدی به فکر آن نبودیم اما اخیرا بیشتر به‌این مسئله فکر می‌کنیم.
– کیفیت کار و فروش آن چقدر دارای اهمیت است و کدامیک برای شما در اولویت قرار دارد؟
شیوا وقار: کیفیت کار برای ما خیلی مهم است. با اینکه در شروع کار به فکر فعالیت در خارج از ایران نبودیم، اما همیشه طراحی و تولید پوشاک با کیفیت بالا که قابل رقابت با تولیدات با کیفیت خارجی باشد جزو اهداف ما بوده و هست. به همین دلیل نیز سعی می‌کنیم از بهترین مواد اولیه استفاده کنیم و برای تولید بهتر نیز از افرادی که تجربه بالایی در زمینه دوخت دارند کمک می‌گیریم. از آنجا که تولید پارچه‌های ایرانی با کیفیت بالا به علت مشکلات تولید و واردات نخ در ایران متوقف شده‌اند، بیشتر پارچه‌های موجود در ایران از چین وارد می‌شوند که متأسفانه از کیفیت خیلی خوبی برخوردار نیستند. به همین دلیل ما اکثر پارچه‌ها و مواد اولیه لازم را از کشور ترکیه وارد می‌کنیم. هرچند تمام اینها باعث بالاتر رفتن قیمت کارها و در نهایت فروش پایین‌تر است اما به نظر من کیفیت کار یکی از مواردی هست که برای مخاطب و در نهایت موفقیت در فروش خیلی اهمیت دارد.
– در ایران با چه دشواری‌هایی در کار روبرو هستید؟ آیا هیچگاه سعی نکردید به طرح‌های «اسلامی» بپردازید تا شاید از حمایت‌هایی برخوردار شوید؟
شیوا وقار: گذشته از مشکلات بی‌شماری که همه طراحان جوان از جمله پیدا کردن منابع مواد اولیه و تولید با آن روبرو هستند، مسائل دیگری نیز وجود دارد. با اینکه تجارت مد به تازگی در ایران توسعه یافته، اما نبود نهاد یا اتحادیه برای بخش‌های مختلف در این زمینه، ایجاد روابط با تولیدی‌ها، فروشگاه‌ها، عکاسان و مدل‌های داخلی کار را برای طراحان دشوار کرده است. هفته مد یا سیستمی‌که بتوانید مجموعه خود را به خریداران فروشگاه‌ها نشان داده و برای ارائه به مشتری نهایی بفروشید وجود ندارد. بیشتر مغازه‌ها و بوتیک‌های آنلاین کار طراحان را به صورت امانت گرفته و سپس به فروش می‌رسانند که باعث می‌شود جریان نقدی طراحان کمتر شود. از طرف دیگر، تحریم‌های سیستم بانکی و شرکت‌های بین‌المللی کار تجارت در سطح بین‌المللی و حمل سریع بار را بسیار دشوار یا حتی غیرممکن کرده. با توجه به قوانین و ممیزی در ایران، هماهنگی با صحنه جهانی مد به ویژه هنگامی که هدف‌های بین‌المللی داشته باشید یک چالش بزرگ است. قوانین تعریف شده توسط دولت طراح را در فرایند طراحی و ارائه محدود می‌کند. به همین دلیل، بسیاری از طراحان از جمله ما ترجیح می‌دهند به صورت زیرزمینی کار کنند تا آزادی عمل بیشتری داشته باشند.
شیرین وقار: با اینکه پوشش اسلامی در زندگی روزمره ما وجود دارد اما ما علاقه‌ای به تبلیغ آن نداریم. چون روسری با افکار ما همسو نیست و به صورت بیزینس هم به‌این کار نگاه نمی‌کنیم. ما وقتی لباسی را طراحی می‌کنیم دوست داریم فکر و عقیده‌مان را ارائه بدهیم. شاید اگر جای دیگری زندگی می‌کردیم به فکر طراحی روسری برای خانم‌های مسلمان هم می‌افتادیم اما چون در کشوری هستیم که حجاب در آن اجباری است به آن علاقه‌ای نداریم.
– در طراحی لباس از چه چیزهایی ایده و الهام می‌گیرید؟
شیرین وقار: برای من تمام موضوعاتی که ارتباط عمیق با آنها برقرار می‌کنم الهام‌بخش هستند. ایده‌ها می‌توانند برگرفته از کتاب‌ها، فیلم‌ها یا از مکان‌ها و شخصیت‌هایی که در کودکی از آنها خاطره دارم باشند. اما در همه کلکسیون‌ها برای نشان دادن تاثیرات گریزناپذیر فرهنگی، اجتماعی و تاریخی بر روی شخصیت و زندگی روزمره‌مان، ایده‌ها با عناصر سنتی ترکیب می‌شوند.
– با توجه به اینکه کار در عرصه مد در هیچ جا به ویژه در سال‌های نخست فعالیت آسان نیست، فکر می‌کنید اگر در ایران نمی‌بودید و به فرض در یکی از شهرهای اروپا ساکن می‌بودید چقدر در سهولت و پیشرفت کارتان موثر می‌بود؟
شیرین وقار: هنرمند خلاق هر جا که باشد راه خودش را باز کرده و از تلاش دست بر نمی‌دارد و بالاخره یک روزی ثمره کار خود را می‌بیند. اما من فکر می‌کنم اگر در خارج از ایران می‌بودیم صد درصد موقعیت بسیار بهتری می‌داشتیم. ایران علاوه بر تمام مشکلات‌اش بطور کلی از جریان مد جهانی خارج است. تکنولوژی را به شکل درست و جهانی در اختیار ندارد. ما خیلی دوست داشتیم به راه‌های بهتری برای ارتقای کارمان فکر کنیم، برای مثال ترجیح می‌دادیم از پارچه‌هایی استفاده کنیم که سازگاری بیشتری با محیط زیست داشته باشند. ولی متاسفانه با توجه به امکاناتی که داریم این کارها امکانپذیر نیستند. اما از طرفی فعالیت در ایران به خاطر فائق آمدن به بخشی از این مشکلات و همچنین جاذبه‌های فرهنگی‌اش می‌تواند به پررنگ‌تر شدن کار طراحان کمک کند. خوشبختانه اخیراً به طراحان جوان از کشورهایی که قبل از این در شکل دادن صنعت مد مشارکت نداشته‌اند، توجه بیشتری می‌شود. ما معتقدیم که تنوع فرهنگ‌ها و سلیقه‌های مختلف چشم‌انداز متفاوت‌تری از مد را در آینده ایجاد می‌کند که امیدواریم بتوانیم سهمی در این پیشرفت داشته و بخشی از آن باشیم و تغییراتی را برای همگام ساختن مد ایران با صحنه بین‌المللی ایجاد کنیم.
