سلطنت، مشروطه‌خواهی و شاهزاده رضا پهلوی

نادر زاهدی – مسئله سلطنت و جایگاه مبارزاتی شاهزاده رضا پهلوی هر از گاهی با اهداف و مطالبات شخصی و سیاسی در میان برخی از کوشندگان سیاسی و فرهنگی ایران مطرح می‌شود؛ طرح این مسئله جدا از اظهار نظرات مختلف در این رابطه، نشانگر اهمیت و حساسیت موقعیت شاهزاده رضا پهلوی است. اهمیتی که هم معطوف به سابقه مبارزاتی وی به عنوان یک چهره‌ی شاخص بوده و هم از جایگاه اجتماعی و فرهنگی خاستگاه خانوادگی او و پیوندش با خاندان پهلوی نشأت می‌گیرد. با این حال مسئله آزادی میهن از ستم فاشیسم دینی و استقرار دمکراسی در ایران، که محور مبارزاتی شاهزاده را تشکیل می‌دهد، بر حساسیت نقش وی در شرایط کنونی و آینده سیاسی و اجرایی کشور افزوده است.

شاهزاده رضا پهلوی به تکرار و به مناسبت‌های مختلف از نقش شخصی خویش در مبارزه آزادیخواهانه‌ی ایرانیان و پایبندی خود به اصول مشروطیت و دمکراسی سخن گفته و با تأکید بر حق شهروندی خود و همگان، مسئله جانشینی پادشاهی و شکل اجرایی دولت آینده در ایران را به آرای عمومی ‌سپرده و آن را مسئله‌ای مربوط به آینده دانسته است. همانطور که از عملکرد و اندیشه سیاسی شاهزاده رضا پهلوی بر می‌آید، مسئله اصلی و اساسی برای او گذار از جمهوری اسلامی، استقرار نظام دمکراتیک، پایبندی به سکولاریسم و ایجاد دولتی حقوقی در ایران است. طرفه آنکه برای دستیابی به این اهداف ملی و مدنی، مسئله احیا یا گذار از سلطنت، کناره‌گیری یا حضور در قدرت اجرایی، و مسائل دیگری که به واسطه جایگاه سیاسی، شخصی و خانوادگی شاهزاده رضا پهلوی از سوی برخی با برداشت‌های خودشان ابراز می‌شوند، مسائلی هستند که از نگاه دیگران و با مواضع مختلف سیاسی و اجتماعی بیان می‌شوند و درواقع روایت یا قرائتی از سخنان یا رفتار و عملکرد سیاسی شاهزاده هستند.

برای رفع سوء تعبیر از اندیشه و رفتار سیاسی شاهزاده رضا پهلوی، مستندترین و واقعی‌ترین اسناد و مدارک، نوشته‌ها و سخنان اوست که در طول چهار دهه گذشته با صمیمیت و واقع‌بینانه در اختیار ایرانیان قرار گرفته است؛ وی در توضیح و تشریح مواضع خود در امور سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، دیپلماتیک و… با شفافیت و صراحت از باور خود به دمکراسی، سکولاریسم، حقوق بشر و آزادی اجتماعی و سیاسی سخن گفته و نگاه شخصی، سیاسی خویش را به دوران پهلوی و مسائل آن، ابراز داشته است. چنانکه به دفعات از نماد ملی سلطنت سخن گفته، و حق شخصی خود برای تعیین و حضور سیاسی در آینده ایران را هم بیان نموده است.

با توجه به انبوه نوشته‌ها، مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و بیانیه‌ها و کتاب‌های شاهزاده رضا پهلوی، طرح دعاوی‌گونه و پرسش و پاسخ به سبک غیردمکراتیک و یکطرفه از این چهره‌ی شاخص سیاسی و اجتماعی و فرهنگی کشور، که گاه در نامه‌نگاری‌ها و مصاحبه‌های برخی اشخاص سیاسی دیده می‌شود، درواقع تلاش خواسته یا ناخواسته برای راندن شاهزاده به مسیری یکطرفه و مصادره به مطلوب آرا و سخنان ایشان به نفع یک جریان و یا اینکه برای تخریب اوست. این اقدامات با هر انگیزه‌ و هدفی که انجام می‌شوند، در عمل خارج از عرف و معیارهای دمکراتیک بوده و حاصلی جز دوری از مبارزات ملی و مدنی نداشته و بیشتر سودای ضربه زدن به بنیان‌های مشروطه‌خواهی و آزادیخواهانه شاهزاده رضا پهلوی و هواداران دمکرات و ملی‌گرای وی دارد.

در شرایطی که بیش از چندین سال است که نام و اندیشه شاهزاده رضا پهلوی در اعتراضات عمومی ‌ملت ایران در خیابان‌های میهن فریاد زده می‌شود، و در حالی که او با پشتوانه تاریخی و سیاسی خود با تمام وجود، رساننده‌ی صدای آزادیخواهی ملت ایران به مجامع حقوق بشری، دولت‌های دمکراتیک و مردم جهان است، و بخش عمده‌ای از اپوزیسیون ایرانی حول محور اندیشه و رفتار سیاسی و شخصیت شاهزاده رضا پهلوی انسجام می‌یابد، طرح مسائل فرعی و بی‌مورد، چیزی جز اختلال و سنگ‌اندازی در راه مبارزه ملی و مدنی باورمندان به مشروطیت و آزادیخواهان ایران نیست.

امروز بیش از هر زمان دیگری، در دوران نوین گذار از جمهوری اسلامی نیازمند به واقع‌بینی، شفافیت در مواضع سیاسی و همراهی با جریان‌های ملی و مدنی مبارزه برای سرنگونی رژیم هستیم؛ مسائلی که با درایت و روشنی در اندیشه‌های شاهزاده رضا پهلوی مطرح شده و بدون هرگونه تعبیر و تفسیری، به صراحت معیاری برای هرگونه تلقی شخصی و دریافت سیاسی از جایگاه، فکر و سیاست اوست.