مذاکرات اتمی در وین نه تنها به تعویق افتاده بلکه از قرار معلوم به بنبستی رسیده که دیگر قابل پنهان کردن نیست و طرفین در مورد آن به صراحت صحبت میکنند.
اگرچه ادعا شد «انتقال دولت» در جمهوری اسلامی دلیل این تعویق است اما از مواضع و صحبتهای دیپلماتهای غربی و مقامات تهران روشن است که شرایط معامله هنوز فراهم نشده و معلوم نیست این شرایط برای احیای برجام تغییر کند یا شرایط اوضاع بطور کلی تغییر کند اما سخنگوی وزارت خارجه آمریکا دوباره هشدار داده تمایل ایالات متحده برای مذاکره و به نتیجه رسیدن توافق اتمی همیشگی نخواهد بود.
ند پرایس در نشست خبری که ۱۹ ژوئیه (۲۸ تیرماه) برگزار شد دربارهی گزارش روزنامه «والاستریت ژورنال» مبنی بر تصمیم آمریکا برای بررسی تحریمهای سختتر بر فروش نفت ایران به چین در صورت شکست مذاکرات گفت «وقتی صحبت از تحریمها و اجرای آن میشود باید بگویم که کلیه تحریمهای آمریکا همچنان باقی خواهند ماند، مگر اینکه از طریق یک روند دیپلماتیک لغو شوند. بطور قطع همین موضوع ما را به وین کشانده است.»
در همین حال علی ربیعی (عباد) سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران روز سهشنبه ۲۹ تیرماه مدعی شده است که کمیتهای در شورای عالی امنیت ملی، «تفاهم اولیه» را که در جریان مذاکرات احیای برجام در وین به دست آمده بود و مربوط به «رفع قسمت عمده تحریمها» بود، رد کرده است!
به گفته ربیعی این کمیته «مسئولیت تطبیق متن تفاهم شده با قانون مجلس شورای اسلامی مصوب در آذر ۱۳۹۹» را بر عهده داشت و تفاهم صورت گرفته در وین را «ناسازگار» با مصوبه مجلس تشخیص داد و بر همین اساس با نظر نهایی «نهادهای عالی» ادامه مذاکرات «به بعد از انتقال کامل دولت موکول شد.» وی همچنین گفت که «بر تداوم مذاکرات تا دستیابی به همه خواستههای مطروحه» در قانون مجلس تاکید شده است.
پیش از این نیز طرفین اروپایی مذاکرات اعلام کرده بودند «اختلافات مهم در مسیر احیای برجام هنوز باقیست و باید فوراً تصمیماتی شجاعانه اتخاذ شود زیرا برای طرفین زمانی باقی نمانده است.» اما حسن روحانی از یکسو در سخنانی مدعی به نتیجه رسیدن مذاکرات و برداشته شدن تحریمها میشدو از سوی دیگر واقعیت را که بر خلاف ادعاهای وی بود نمیتوانست نادیده بگیرد. روحانی اواخر خرداد در نشست هیات دولت گفت «در موضوع تحریم هم در نقطه پایان آن هستند. من نمیدانم یک کلمه چطور کند شده است؟!» او اواسط تیرماه (کمتر از یک ماه بعد) گفت «سفره آماده است، کار آماده شده است. فرصت دولت دوازدهم را از دستش گرفتند. امیدواریم دولت سیزدهم بتواند این کار را تمام کند. فرق نمیکند دولت دوازدهم یا سیزدهم این را به نتیجه برساند!»
از این سخنان میتوان چنین برداشت کرد که حسن روحانی به عنوان رئیس دولت یازدهم و دوازدهم که در دولت اول برجام را به دست آورد و در دولت دوم آن را از دست داد، حالا در برابر ارادهای که دولت آینده را به ریاست سیدابراهیم رئیسی جاسازی کرده، مجبور به عقبنشینی شده و این وضعیت را با عبارت «فرصت دولت دوازدهم را از دستش گرفتند» بیان کرده است.
گفتنی است که روحانی آذر ۱۳۹۹ ادعا کرده بود «دولت اجازه نخواهد داد پایان تحریم را به تأخیر بیاندازند» اما چه کسی بجز علی خامنهای میتوانست «پایان تحریم را به تأخیر» بیندازد و بعد هم فرصت را از دولتی که مشتاق برداشته شدن تحریمهاست بگیرد؟! به گفتهی مقامات مسئول و خود دولتیها «تصمیمات کلان نظام» از جمله در مورد مذاکره و توافق اتمی و هر توافق دیگری فقط با علی خامنهای است.
از سوی دیگر، آنچه غربیها در مذاکرات از جمهوری اسلامی میخواهند «توقف ساخت موشکها و پایان دادن به تأمین مالی و نظامی شبهنظامیان و گروههای نیابتی» است. اما خامنهای میگوید «نه» زیرا آنها را «مسائل ناموسی» خود و انقلاب اسلامی و رژیمی میداند که سی سال است رهبر بلامنازع آن است! در عین حال او نیز مجبور شد به «نرمش قهرمانانه» تن بدهد. در همین ارتباط، مجتبی ذوالنوری عضو کمیسیون امنیت ملّی مجلس شورای اسلامی که در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ برجام و پرچم آمریکا را در صحن علنی مجلس اسلامی به آتش کشیده بود حالا میگوید دولت ابراهیم رئیسی برجام را رها نمیکند! بر اساس سوابق جمهوری اسلامی همواره این احتمال وجود دارد که دولت سیزدهم و رهبرش هم «جام زهر» بنوشند و هم «نرمش قهرمانانه»ای بسیار منعطفتر از برجام در برابر خواستههای غرب انجام دهدند. اما نظام با شرایطی که جامعه در هر لحظه آمادهی انفجار است تا کجا میتواند عقبنشینی کند؟