معدنکاران در ایران در حالی در تونل‌هایی به عمق چند صد متر مشغول حفاری هستند که نه تنها دستمزد عادلانه دریافت نمی‌کنند بلکه غالباً در شرایط ناایمن و غیراستاندارد مشغول کار هستند.
حادثه در محیط کار یکی از مشکلات بخش کارگری کشور است؛ رعایت نکردن استانداردهای ایمنی کار و عدم نظارت کافی بر اقدامات کارفرمایان از سوی نهادهای نظارتی سبب افزایش آمار حادثه در محیط کار در کشور شده است.
در حالی که آمارهای رسمی و کاملی از حوادث در محل کار در ایران وجود ندارد اما آمارهای غیررسمی که از سوی فعالان کارگری و برخی کارشناسان ارائه شده نشان می‌دهد این آمار از متوسط جهانی بالاتر است.
مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران بهار امسال و همزمان با روز جهانی ایمنی و سلامت کار گزارشی از حوادث در محیط کار در ایران در سال منتهی به اردیبهشت ۱۴۰۰ منتشر کرد. بر اساس این گزارش طی یکسال دست‌کم ۱۷۹۰ مرگ و حداقل ۷۵۷۵ مصدومیت در محیط کار ثبت شده است.
بر اساس گزارش های گردآوری شده توسط بخش آمار این نهاد، ۳۸% این حوادث مربوط به حادثه‌های ساختمانی، ۲۴% در کارخانجات، ۱۵% حوادث آتش‌سوزی، ۷% در معادن، ۶% برق گرفتگی، ۵% در چاه، ۳% حوادث کشاورزی و ۲% تصادفات را شامل شده است.
همچنین گزارش دیگری که در رسانه‌های داخلی ایران منتشر شده نشان می‌دهد که بیش از ۹۳ هزار نفر در معادن کشور مشغول به کار هستند و هر سال به این آمار افزوده می‌شود. در دهه ۹۰ خورشیدی بیش از ۳ هزار حادثه در معادن کشور رخ داد که موجب آسیب‌دیدگی حدود ۱۳ هزار کارگر و کشته شدن بیش از ۴۳۰ معدنچی شد.
اینهمه در حالیست که تعداد کارگران معدن نسبت به سهم ۷ درصدی از حوادث ناشی از نبود ایمنی در محیط کار قابل توجه است. کار در معدن یکی از سخت‌ترین مشاغل کارگری به شمار می‌رود که در ایران، معدنکاران با نبود ایمنی در محل کار با شرایط دشوارتری روبرو هستند.
افزایش تورم و بالا رفتن هزینه‌های استخراج، سبب شده کارفرمایان هزینه‌های ایمن‌سازی محیط کار را کاهش دهند تا از سودشان کم نشود. هزینه این اقدام از جان و سلامت معدنکاران پرداخت می‌شود.
بر اساس اعلام مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ۴۹۱۶ معدن در کشور فعال است که ۹۹ هزار و ۷۳۴ نفر در آنها فعالیت می‌کنند. با وجود ارزشافزودهای که این کارگران برای معادن خصوصی و دولتی کشور فراهم می‌کنند، بسیاری از آنان هنوز با چالش دستمزد، بیمه و مسائل حقوقی مانند آن دستبهگریبانند و مشکلات معیشتی بسیاری را از سرمی‌گذرانند.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که بیشترین مشکلات کارگران معدن در ایران مربوط به معادن زغال‌سنگ است؛ این معادن زیرزمینی هستند و کارگران در عمق ۴۰۰ متری زمین با اکسیژن کم و انفجارهای متعدد فعالیت می‌کنند؛ فعالیتی که آسان نیست و حوادث پی‌درپی در این معادن می‌تواند این موضوع را تأیید کند. در ایران ۱۰ معدن بزرگ زغال‌سنگ و حدود ۱۰۰ معدن کوچک زغال سنگ مشغول استخراج این محصول ارزشمند بوده و ۱۷ هزار نفر در آنها مشغول به کار هستند.
یدالله زمانی رئیس شورای کارگران معدن اصلی پابدانای کرمان درباره مشکلات معدنکاران به همشهری گفته که «سال‌هاست یکی از درخواست‌های مهم ما این است که کار در معدن ضریب ۲ مشاغل سخت و زیانآور محسوب شود تا کارگران بتوانند با ۱۵ سال سابقه کار بازنشسته شوند. معدنکاری از مشاغل ضریب ۲ هم سختتر است و پس از چند سال کارگر علاوه بر بیماری، توان کار کردن هم نخواهد داشت. اگر ضریب ۲ را برای معدنکاری قانونی کنند به جز بازنشستگی دستمزد کارگران هم نسبت به دیگر مشاغل پایین نخواهد بود و افزایش می‌یابد.»
این فعال صنفی افزوده که «دستمزدی که به کارگران معدن داده می‌شود، جوابگوی زندگی نیست؛ دستمزدی که برای همه کارگران هم یکسان نیست و وقتی به شکل مستمری پرداخت شود، آن‌قدر کم است که هیچ دردی را درمان نخواهد کرد.»
دستمزد کارگران معدنکار در بخش پیمانکاری و در بخش دولتی متفاوت است بطوریکه از ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تا ۹ میلیون تومان است. این در حالیست که اغلب معدن‌ها به پیمانکاران بخش خصوصی سپرده شده و در نتیجه اکثر کارگران معدنکار حداقل دریافتی را دارند. یدالله زمانی گفته که مستمری کارگر معدنکار کمتر از نصف حداقل حقوق است: «اگر معدنکار ۲ روز مانده به پایان دوران خدمتش فوت کند پایین‌ترین و حداقلی‌ترین مبلغ به خانواده‌اش پرداخت می‌شود. گاهی یک میلیون و ۸۰۰ تا ۲ میلیون تومان به خانواده‌ای با فرزندان جوان داده می‌شود؛ فرزندانی که به سن ازدواج و تحصیل رسیده‌اند و این مستمری به هیچ جای زندگی‌شان نمیرسد.»
رئیس شورای کارگران معدن اصلی پابدانای کرمان درباره وضعیت ایمنی در محیط معادن گفته که «کارگر معدن به‌ویژه در بخش پیمانی مجبور است هر کاری را که به او محول شده انجام دهد؛ حتی اگر در محیط یا ادوات کار نقص ایمنی وجود داشته باشد. تجهیزات ایمنی هم وارداتی هستند و با وجود تحریم‌ها کارفرما باید هزینه زیادی برای تهیه آنها متقبل شود و بسیاری زیر بار این هزینه‌ها نمیروند.»
این فعال صنفی با بیان اینکه قوانین کار در بسیاری از معادن که زیر نظر پیمانکار فعال هستند اجرا نمی‌شود، گفته که «لایه‌های زغال گاهی بیشتر از یک کیلومتر به زیر زمین می‌رود. بعضی پیمانکاران برای یک سود مقطعی تا عمق ۲۰ متر را با بیل مکانیکی و لودر استخراج می‌کنند و باقی زغالی که در دل خاک است را خراب کرده و بی‌استفاده رها می‌کنند. نمیخواهند برای کارگر و ایمنی هزینه کنند؛ درحالی‌که معدن یک کار مستمر است و براساس ماده۷ قانون کار باید امکان کار مستمر برای کارگر هم وجود داشته باشد و یک معدنکار جوان مطمئن باشد تا بازنشستگی می‌تواند در این شغل بماند. متأسفانه دست کارفرما را در بستن قرارداد باز گذاشته‌اند، اگر بخواهد قرارداد طولانی‌مدت می‌بندد و اگر نخواهد نه.»
یک کارگر که در معادن زغال سنگ گلستان فعالیت دارد هم به همشهری گفته که «همیشه حداقل حقوقمان با تأخیر به دستمان می‌رسد، این تأخیرها قبلا زیاد بود، اما حالا حداقل یک یا ۲ ماه تأخیر اتفاق می‌افتد. حقوقی که به کارگران معادن زغال سنگ پرداخت می‌شود، پول جانشان است و کارگران همیشه در خطر هستند و حتی ماسک‌ها جوابگوی جلوگیری از ورود غبار زغال به ریه نیست.»
