رئیس سازمان برنامه و بودجه جمهوری اسلامی با هشدار نسبت به کاهش سرمایه‌گذرای در کشور می‌گوید نرخ سرمایه‌گذاری به پایین‌تر از میزان استهلاک در کشور رسیده است. کارشناسان اقتصادی نیز نسبت به پیامدهای ناتوانی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی هشدار می‌دهند؛ با اینهمه پیش از این یک نماینده مجلس شورای اسلامی مدعی شده بود «ایران بهترین و امن‌ترین کشور برای سرمایه‌گذاری است».
مسعود میرکاظمی رئیس سازمان برنامه و بودجه جمهوری اسلامی روز دوشنبه اول آذرماه ۱۴۰۰ در نشستی با عنوان «هم‌اندیشی بودجه ۱۴۰۱» گفته که در سالهای گذشته منابع در بهبود شاخص‌های کلان اقتصادی اثربخشی اندکی داشته و «علاوه بر وضعیت نامطلوب رشد اقتصادی، حتی نرخ تشکیل سرمایه ثابت نزولی و به منفی ۴،۶ درصد رسیده؛ یعنی حتی به میزان استهلاک هم سرمایه گذاری نکرده‌ایم.»
رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته که وقتی دولت بتواند ثبات اقتصادی را با سیاست‌های منضبط مالی و پولی به وجود بیاورد مردم با آرامش خاطر سرمایه‌های خود را وارد چرخه اقتصاد خواهند کرد.
مسعود میرکاظمی مدعی شده که با اصلاح ساختار بودجه شفافیت در کنار اثربخشی بر شاخص‌های کلان اقتصادی ایجاد خواهد شد و البته تا سال آینده هم دولت با عدم استفاده از پول پرقدرت در مسیر کاهش نرخ تورم گام خواهد برداشت.
همزمان مرتضی افقه اقتصاددان و استاد دانشگاه جندی‌شاپور اهواز در واکنش به فرار سرمایه از کشور هشدار داده و گفته که با توجه به شرایط بی‌ثبات فعلی، فرار سرمایه‌ها خیلی غیرمنتظره نیست. وقتی همه عوامل دست به دست هم می‌دهند که سرمایه‌گذاری مولد سودآور نباشند و خوش‌بینی نسبت به بهبود شرایط در آینده نزدیک وجود نداشته باشد، طبیعی است که سرمایه به محیطی می‌رود که بتواند بازتولید شود.
به گفته مرتضی افقه شرایط فعلی به گونه‌ای است که حتی در تولید مسکن در داخل کشور امیدواری چندانی برای سودآوری وجود ندارد، سرمایه‌گذار چاره‌ای ندارد جز اینکه سرمایه خود را به محلی امن و با ثبات‌تر ببرد.
این اقتصاددان فرار سرمایه‌ها را با توجه به مشکلات موجود در کشور طبیعی خوانده و افزوده که «سرمایه‌گذاران برای حفظ سرمایه خود به دنبال جای امن برای سرمایه گذاری هستند و پس از جنگ تحمیلی نیز با تحولات سیاسی خروج سرمایه از کشور را شاهد بودیم. مرتضی افقه گفته که بخش قابل توجهی از شنزارهای دوبی را سرمایه‌گذاران ایرانی آباد کردند و کشورهای آسیای میانه بعد از فروپاشی شوروی، به مقصد سرمایه‌های ایرانی تبدیل می‌شود. اکنون هم ترکیه به مأمنی برای فرار سرمایه‌های ایران تبدیل شده است.»
این اقتصاددان به کاهشی شدن قیمت لیر در ترکیه اشاره کرده و گفته که «ترکیه به ظاهر محل امنی برای سرمایه‌گذاران ایرانی بود که با کاهش ارزش لیر سرمایه‌گذاری در آنجا هم با مشکل روبرو شده است.»
همانطور که مرتضی افقه اشاره کرده، ایران نه تنها در جذب سرمایه‌گذاری خارجی ناکام بوده، بلکه مردم نیز سرمایه‌های خود را از ایران خارج می‌کنند.
ریسک بالای سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران، بحران‌های سیاسی داخلی و خارجی جمهوری اسلامی، فشارهای اجتماعی و مدنی و همچنین کاهش شدید ارزش پول ملی، از جمله دلائل خروج سرمایه از کشور هستند.
بازار املاک ترکیه در حالی به یکی از مقاصد سرمایه‌های ایرانیان تبدیل شده که چند روز پیش حجت‌الاسلام کاظم موسوی که در یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی با مدرک «حقوق جزا و جرم‌شناسی» به نایب رئیسی «کمیسیون اقتصادی» رسیده است در اظهار نظر عجیبی ایران را «بهترین و امن‌ترین» کشور برای سرمایه‌گذاری خوانده است.
https://kayhan.london/1400/08/07/%d9%86%d8%a7%db%8c%d8%a8-%d8%b1%d8%a6%db%8c%d8%b3-%da%a9%d9%85%db%8c%d8%b3%db%8c%d9%88%d9%86-%d8%a7%d9%82%d8%aa%d8%b5%d8%a7%d8%af%db%8c-%d9%85%d8%ac%d9%84%d8%b3-%d8%a7%d9%86%d9%82%d9%84%d8%a7
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی بدون اینکه به رکود عمیقی که بیش از یک دهه است بازار مسکن ایران را فراگرفته اشاره کند، افزوده که «سرمایه کشور را در آن سوی مرز هزینه کردن، به صلاح کشور نیست. چرا ترکیه این کار را نمی‌کند؟ یعنی ایران نا‌امن است؟ زمین و امکانات ندارد؟ از سوی دیگر بعضی هم به لحاظ تورم و افزایش قیمت مسکن که در داخل کشور داریم، دو دو تا چهارتا و آنجا ساخت و ساز انجام می‌کنند.»
این نظرات غیرکارشناسی از سوی نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در حالی مطرح شده که مسعود دانشمند عضو اتاق بازرگانی ایران گفته که محیط کسب و کار ناامنی برای جذب سرمایه گذار داریم.
به گفته مسعود دانشمند سرمایه‌گذاری در دولت حسن روحانی بیش از ۳۳ درصد کاهش پیدا کرد: «در دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد متوسط سالانه نزدیک ۵ میلیارد سرمایه خارجی جذب کردیم ولی در دوره آقای روحانی متاسفانه جذب سرمایه گذاری زیر یک میلیارد دلار در سال رسید. حالا چرا این اتفاق افتاده است؟ چرا سرمایه‌گذاری خارجی با توجه به اینکه نرخ سود سرمایه ما خیلی بالا است ولی نتوانستند جذب لازم را کنند.»
مسعود دانشمند افزوده که «ما که شعار می‌دهیم کارگر ارزان‌تر داریم، ما که می گوییم بازار مصرف داریم و به راین باور هستیم بازار مصرف همسایه‌ها و خودمان نزدیک ۴۰۰ میلیون نفر بازار داریم. ولی کاملاً برعکس این موضوع هستیم. ما در کسب و کار رتبه ۱۴۰ هستیم. در شفافیت مالی ۱۵۰ هستیم. همچنین محیط کسب و کار نامنظم و نامناسبی داریم و نمی‌توانیم دایره امنیت برای چنین افرادی را محیا کنیم. بنابراین، سرمایه‌گذار خارجی که بخواهد در ایران سرمایه‌گذاری کند بالا و پایین می‌کند و به صلاح نمی‌داند که در این عرصه ورود کند.»
عضو اتاق بازرگانی ایران همچنین گفته که «دولت باید اول بحث FATF را حل و فصل کند همچنین موضوع نظام بانک جهانی را حل کند که بتوانیم با سود بانکی که بدست می‌آید کار کنیم. با توجه به چنین اقدامی می‌توانیم فضای کسب و کار را ایمن کنیم. این نکته را نیز اضافه کنم تا مشخص نشود اقتصاد ما اقتصاد دولتی یا خصوصی است نمی‌توانیم پیشرفتی در بدنه اقتصادی حاصل کنیم. اگر اقتصاد ما خصوصی شد لوازم خصوصی را می‌خواهد. بنابراین، باید سوال از دولت و تیم اقتصادی رئیسی این باشد که ایا اقتصاد ما دولتی یا خصوصی است؟ اقتصاد که نمی‌شود نیم‌بند باشد!»
گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد رقم خالص حساب سرمایه در بهار امسال به منفی ۳ میلیارد و ۱۷۴ میلیون دلار رسیده که در مقایسه با بهار سال گذشته حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است. این گزارش بدین معناست که در یک سال گذشته بیش از سه میلیارد دلار سرمایه از ایران خارج شده است.
همچنین گزارش‌ها نشان می‌دهد که طی ۱۶ سال گذشته یعنی از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۹ حدود ۱۷۰ میلیارد و ۶۱۷ میلیون دلار سرمایه از کشور خارج شده است.
