فندک زیر برجام؟! توافق: آری یا نه! اختلاف در نظام همراه با توفان در مناسبات بین‌المللی

شماری از مقامات جمهوری اسلامی و مقامات ارشد غرب ادعا می‌کنند توافق اتمی نزدیک است و گام‌های نهایی در حال برداشته شدن است اما همین‌ افراد همزمان دائم تکرار می‌کنند «مسائل کلیدی حل نشده باقی‌ مانده» و «تا حل و فصل نشوند هیچ توافقی صورت نمی‌گیرد.»

برای جمهوری اسلامی معامله در وین یک ضرورت حیاتی است که بر روی آن حساب باز کرده بود. اما حمله نظامی روسیه به اوکراین اوضاع را برای علی خامنه‌ای که همه تخم‌مرغ‌هایش را در سبد ولادیمیر پوتین گذاشته بود بیش از پیش پیچیده کرده است.

برخی تحلیلگران معتقدند بخشی از فضای تبلیغاتی مبنی بر «توافق نزدیک است» با هدف «جنگ روانی» است به ویژه در شرایطی که جمهوری اسلامی در مقابل معادله‌ای چند مجهولی با مؤلفه‌های متغیر قرار گرفته است.

با آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین «تعارض منافع» بین اعضای ۱+۴ و آمریکا تشدید شده است. جو بایدن و تیم سیاست خارجی او که تا یکی دو ماه پیش از روسیه می‌خواستند از نفوذش بر جمهوری اسلامی برای «احیای سریع‌تر برجام» استفاده کند اکنون پس از حمله ارتش ولادیمیر پوتین به اوکراین مجبور است به همراه بریتانیا، آلمان و فرانسه و سایر متحدان بین‌المللی، کارزار تحریم‌های سنگین را علیه روسیه پیش ببرد. باج‌‌خواهی روسیه از آمریکا بر سر تحریم‌های بین‌المللی با کارت «برجام» و درخواست از آمریکا برای تضمین کتبی می‌تواند سنگ بزرگی بر سر راه معامله اتمی باشد.

سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در شرایطی که مقامات جمهوری اسلامی امیدوار به نهایی شدن توافق بودند اعلام کرد «ما ضمانت کتبی می‌خواهیم که تحریم‌ها بر سر اوکراین، به هیچ عنوان به حق ما برای تجارت آزاد و کامل، همکاری اقتصادی و سرمایه‌گذاری و همکاری نظامی- فنی با جمهوری اسلامی لطمه‌ وارد نکند.» جمهوری کمونیستی خلق چین نیز همین خواسته را در ارتباط با معاملات خود با جمهوری اسلامی مطرح کرده است.

پیش از آنکه آوار حمله ویرانگر روسیه به اوکراین بر سر مذاکرات اتمی در وین فرو بریزد، اختلاف بین جریان‌ها و باندهای درون رژیم ایران بر سر اینکه آیا سود نظام در اتکاء بر روس‌هاست یا مذاکره با آمریکا، جدال سختی در گرفته بود که آثار آن به فضای عمومی نیز کشیده شد.

حالا در شرایطی که در فضای بین‌المللی بر سر برجام «گروکشی» به راه افتاده، درگیری‌های درون رژیم بر سر «توافق، آری یا نه» تشدید می‌شود. این درگیری‌ها خواه ناخواه به تحولات بین‌المللی گره خورده و پای منافع سیاسی و اقتصادی بسیاری از مقامات جمهوری اسلامی در بالاترین رده‌ها در میان است.

جریان قدرتمندی در ایران که سود آن ایستادن زیر سایه‌ی پوتین و آزمایش موشک‌های بالستیک‌ و حمایت از شبه‌نظامیان و افزایش غنی‌سازی اورانیوم و غرب‌ستیزی است به مقاماتی که قبلاً با آنها هم‌سنگر بودند و قرار بود به عنوان «دیپلمات» همان «راه قاسم سلیمانی در سیاست خارجی» را ادامه دهند شک کرده‌اند و نگرانند که مبادا «دیپلمات‌های انقلابی» بجای مقاومت تن به سازش داده و بیرق «سیاست خارجی عاشورایی» را زمین بگذارند. این در حالیست که هر کسی می‌داند اگر هم چنین شود قطعا با چراغ سبز علی خامنه‌ای و اطرافیان وی است! چنانکه «نرمش قهرمانانه» و توافق اتمی ۲۰۱۵ نیز به دستور وی بود که پس از انتشار فایل صوتی محمدجواد ظریف با تأکید اعلام کرد وزارت خارجه و وزیران کاره‌ای نیستند و فقط «مجری»‌اند.

https://kayhan.london/1400/12/01/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C

حالا حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهانِ تهران که به «ارگان بیت رهبری» مشهور است در مقاله‌ای می‌گوید «متاسفانه اطلاعات چندانی از چند و چون مذاکرات و آنچه داده‌ایم و آنچه گرفته‌ایم، منتشر نمی‌شود.» او با انتقاد از نمایندگان جمهوری اسلامی در مذاکرات وین از آنها پرسیده «اگر توافق انجام شده اصلی‌ترین امتیازاتی که در این توافق رد و بدل شده و داده‌ایم و گرفته‌ایم چیست؟» البته کیهان تهران این نقش را نیز همواره بازی کرده که اگر «چراغ سبز»های خامنه‌ای کور شد، بتواند مدعی شود که «هشدار» داده بوده و یا حتا «نمی‌دانسته» و این دولت‌های جمهوری اسلامی بوده‌اند که نباید به غرب و طرفین مذاکره اعتماد می‌کرده‌اند!

به همین دلیل شریعتمداری در این نوشته نیز تأکید کرده که باید همه تحریم‌ها لغو شود و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا خارج شود. تأکید او روی نهادها و شخصیت‌هایی است که به خاطر همکاری در فعالیت‌های تروریستی با برچسب SDGT (تروریست‌ها و افراد نامطلوب شاخص) در فهرست تحریم‌ها قرار دارند و هرگونه معامله و ارتباط با آنها ممنوع است.

مدیرمسئول روزنامه کیهان تهران در واکنش به اظهارات سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز که مقامات روسوفیل را به اصطلاح «بهت‌زده» کرد، پرسیده است: «مگر قرار است تحریم‌های تجاری و اقتصادی باقی بماند که روسیه برای مشمول نشدن در آن از آمریکا تضمین می‌خواهد؟»

در مقابل چنین تفکری که ظاهرا همچنان روی مطالبات حداکثری جمهوری اسلامی از غربی‌ها پافشاری می‌کنند اما می‌دانند که دست‌شان در میدان عمل به جایی بند نیست، جریان دیگری قرار دارد که با آگاهی از موقعیت خطرناکی که نظام در آن قرار گرفته توصیه می‌کند هرچه زودتر با هر کم و زیادی بهتر است تا اوضاع بدتر نشده با غرب توافق شود. حتا زمزمه‌هایی در داخل جمهوری اسلامی به گوش می‌رسد که برخی توصیه می‌کنند حتا بدون همراهی روسیه یا چین هم باید با غربی‌ها به توافق رسید. این نگاه اگرچه با «نگاه به شرق» علی خامنه‌ای اصلا سازگار نیست اما بعید نیست نظام مجبور شود برای نجات از توفانی که بعد از تجاوز نظامی روسیه به اوکراین پرتلاطم‌تر شده تن به توافقی بدهد که ممکن است چندان به سود اهداف‌اش نباشد.

https://kayhan.london/1397/12/01/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%AD%D8%A7%D8%AC%DB%8C%E2%80%8E%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D8%B1

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی که سود نظام را در احیای برجام می‌داند می‌گوید «معتقدم هرچه این کار سریع‌تر صورت گیرد، به نفع ایران خواهد بود.» منظور فلاحت پیشه از «ایران» جمهوری اسلامی است زیرا پیش از این در مصاحبه‌ای گفته بود «حتا اگر برجام به نتیجه برسد باز هم لغو تحریم ها سود چندان زیادی برای مردم ایران به دنبال ندارد.»

مسئله در ایران اکنون رقابت بین منافع «اصلاح‌طلبان» و «اصولگرایان» در برجام نیست بلکه اختلاف در قدرت اصلی و تصمیم‌گیرنده است! حلقه‌های این قدرت هستند که برخی معتقدند برای نظام «توافق نکردن» بهتر از «توافق ضعیف» است و برخی دیگر مصلحت نظام را در این می‌دانند که «هرطور شده باید توافق کرد».

امروز در صحنه سیاسی جمهوری اسلامی کسانی دم از ضرورت معامله و توافق می‌زنند که روزی در صف مخالفان سرسخت برجام بودند و محمدجواد ظریف و حسن روحانی را متهم به سازش و تسلیم به غرب و آمریکا می‌کردند! همانها که قدرت اصلی سیاسی و اقتصادی و امنیتی را در دست دارند. ‌ابراهیم رئیسی، حسین امیرعبداللهیان، محمدباقر قالیباف، علی باقری‌ کنی در این جریان قرار گرفته و مانند دولت قبلی با صدای بلند دم از توافق و رفع تحریم می‌زنند در حالی که جریان مخالف توافق به پرتاب موشک و عملیات پهپادی مشغول است! درست در روز ۵ مارس ۲۰۲۲ که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران رفت، حسین سلامی فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه از دو شهر موشکی و پهپادی رونمایی کردند!

بعید نیست کشمکش‌های این دو جریان قدرتمند داخل رژیم چنان بالا بگیرد که هرکدام برای رسیدن به منافع‌ خود از هر ابزاری علیه جریان دیگر استفاده کند. آنها برای بقای خودشان مستعد حذف یکدیگرند. اگرچه برخی تحلیلگران معتقدند دو جریان «مذاکره‌کننده» و «موشک‌پران» در جمهوری اسلامی نیز به خیال خودشان نقش «هویج» و «چماق» را برای غربی‌ها بازی می‌کنند!