دو و ماه نیم پس از حمله روسیه به اوکراین (۲۴ فوریه ۲۰۲۲) در حالی که کشورهای اروپایی در نگرانی از بحران تأمین نفت و گاز به ویژه برای زمستان ۲۰۲۲ بسر می‌برند، اتحادیه اروپا از طرح «همکاری‌های استراتژیک با کشورهای خلیج فارس» رونمایی کرد.
در بیانیه مشترک اتحادیه اروپا با «شورای همکاری‌های خلیج [فارس]» (GCC) که ۱۸ ماه مه (۲۸ اردیبهشت) منتشر شد، جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «در زمانی که نظم بین‌المللی قانون‌محور با چالش‌های قابل توجه و ناامن روبرو و با جنگ روسیه علیه اوکراین تشدید شده، اتحادیه اروپا و کشورهای خلیج [فارس] از همکاری‌های قوی‌تر و راهبردی‌تر خود سود بیشتری خواهند برد. این همکاری استراتژیک در بخشی از زمینه‌های کلیدی گسترش می‌یابد.»
بورل تأکید کرد: «ما باید در مورد ثبات در خلیج فارس و خاورمیانه و تهدیدات امنیتی جهانی باید همکاری بیشتری در زمینه امنیت انرژی، تغییرات آب و هوایی، توسعه فناروی‌های دیجیتال، تجارت و سرمایه‌گذاری داشته باشیم… همچنین باید ارتباطات بین دانشجویان، پژوهشگران، حرفه‌های مختلف و شهروندان را تقویت کنیم.»
مقامات اروپایی به دنبال تقویت همکاری‌های خود به ویژه در زمینه نفت و گاز با کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله ایران هستند اما وضعیت جمهوری اسلامی نسبت به سایر دولت‌های منطقه بسیار متفاوت است. اروپایی‌ها در شرایطی می‌توانند روابط اقتصادی عادی با رژیم کنونی ایران داشته باشند که موانع تحریم‌ها برطرف شود که شرط آن «احیای برجام» است اما با مشکلات کلیدی روبروست. مم‌ترین مانع اما خود جمهوری اسلامی است که می‌بایست با قبول و رعایت معاهدات بین‌المللی مانند قوانین FATA مربوط به شفافیت امور مالی و بانکی و منع پولشویی و تأمین مالی تروریسم امکانات روابط عادی اقتصادی با کشورهای دیگر را فراهم آورد که تا کنون چنین نشده است.
https://kayhan.london/1401/02/17/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AA
«احیای برجام» خشت کج یا «سنگ بنای» استراتژی اتحادیه اروپا در منطقه؟!
آندره ماتئو فونتانا سفیر اتحادیه اروپا در امارات در مصاحبه با «نشنال نیوز» می‌گوید «طرح استراتژیک همکاری با خلیج [فارس] اهمیت محوری در روابط میان اتحادیه اروپا و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] دارد و بلندمدت و مانند یک نقشه راه است.»
فونتانا توضیح داد این سند اولین راهبرد جامع در نوع خود میان اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس است و طبق آن، اتحادیه اروپا حضور دیپلماتیک خود را در منطقه افزایش خواهد داد. این افزایش حضور ابتدا در سال ۲۰۲۲ در قطر اتفاق خواهد افتاد و بعد از آن به امارات، عربستان سعودی و کویت گسترش خواهد یافت.
این دیپلمات تأکید کرد «ما اکنون بعد از حل شدن شکاف میان اعضای شورای همکاری آماده‌ایم تا این سند را اجرا کنیم. این شکاف برای سال‌های متمادی باعث ایجاد موانعی در مسیر روابط ما با شورای همکاری شده بود.»
بخشی از مصاحبه آندره ماتئو فونتانا با «نشنال نیوز» در مورد نقش ثبات و امنیت در خلیج فارس برای تقویت همکاری‌های چندجانبه است. حملات ایذایی و تحرکات خرابکارانه علیه کشتی‌های باری و نفتکش‌ها در دریای عمان و خلیج فارس و حملات موشکی و پهپادی به تأسیسات نفتی و بندری کشورهای حاشیه خلیج فارس توسط جمهوری اسلامی یا گروه‌های نیابتی وابسته به رژیم ایران در منطقه از تهدیدات اصلی برای توسعه همکاری‌های اقتصادی است.
از دو سال پیش با افزایش تهدیدات جمهوری اسلامی شماری از کشورهای اروپایی از رهبری فرانسه و مشارکت کشورهای عربی منطقه، یک ائتلاف امنیتی برای حفاظت از کشتیرانی آزاد و ایمن در خلیج فارس و آب‌های منطقه تشکیل دادند.
فونتانا می‌گوید «برای ما مهم‌ترین مسئله امنیت در خلیج فارس است و سنگ بنای اصلی استراتژی اتحادیه اروپا برای بهبود امنیت در خلیج فارس، احیای برجام با جمهوری اسلامی ایران است… برای منطقه بسیار مهم است که مطمئن شود ایران سلاح هسته‌ای تولید نمی‌کند.»
او همچنین ادعا کرده «اروپا هماهنگ کننده مذاکرات در وین است و اکنون توافق روی میز است و مذاکرات به نتیجه رسیده اما ایران و آمریکا هنوز جزئیات را بررسی می‌کنند.»
هرچند مخالفان برجام می‌گویند هرگونه توافق با جمهوری اسلامی سرازیر کردن میلیاردها دلار پول به جیب آیت‌الله‌هاست و رژیم ایران آن را صرف تقویت شبه‌نظامیان و تروریسم و توسعه موشک‌های بالستیک می‌کند اما رهبران اروپا اعتقاد دارند تنها گزینه برای مهار اتمی جمهوری اسلامی «معامله» با آن است! برای رهبران اروپا توافق با جمهوری اسلامی آنقدر اهمیت دارد که حتا در برابر سرکوب اعتراضات کنونی در ایران که تا کنون چند کشته داده است، تا این لحظه سکوت کرده‌اند.
🌐 مماشات اروپا با جمهوری اسلامی بجایی رسیده که ۱۰روز پس از آغاز #اعتراضات_سراسری در ایران سکوت کرده و هیچ واکنشی نشان نداده. آنهم درحالیکه وزارت خارجه آمریکا از اعتراضات مردم برای حقوق خود و «پاسخگو کردن» جمهوری اسلامی حمایت کرده.#برجام#نظام_ناکارآمدhttps://t.co/M2eLOKXaXn pic.twitter.com/W3XxgvpZka
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) May 17, 2022
یک هفته پیش از این جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مورد ضرورت معامله با جمهوری اسلامی به روزنامه «فایننشال تایمز» گفت «ما اروپایی‌ها هم از این توافق بسیار منتفع خواهیم شد… اکنون برای ما خیلی قابل توجه است که یک تامین‌کننده [انرژی] دیگر هم داشته باشیم.»
این در حالیست که یکی از ابزارهای جمهوری اسلامی برای واکنش به فشارهای غرب مختل کردن رفت و آمد کشتی‌های تجاری خارجی و حمله به تأسیسات نفتی کشورهای عربی در منطقه است.
فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مقامات جمهوری اسلامی بارها تهدید کرده‌اند در صورتی که نتوانند نفت صادر کنند یا زیر فشار قرار بگیرند «تنگه هرمز را می‌بندند» و اجازه نخواهند داد دیگران هم نفت صادر کنند.
اروپایی‌ها نگرانند جمهوری اسلامی در صورت عدم احیای برجام و ادامه تحریم‌ها تهدیداتش را تشدید کند. با اینکه برجام در عمل بی‌خاصیت شده و در بستر احتضار افتاده و رهبران اروپا شانس کمی برای احیای آن قائل‌اند اما به خاطر نگرانی از پیامدهای سرشاخ شدن با جمهوری اسلامی مواضع محتاطانه می‌گیرند و کج دار و مریز رفتار می‌کنند.
روس‌ها از موانع اصلی «احیای برجام»
با اینهمه راهبرد جدید اتحادیه اروپا برای تأمین انرژی از طریق شرکای عرب خود در خلیج فارس می‌تواند دو علت عمده داشته باشد:
۱) برآورد رهبران اروپا از طولانی شدن کشمکش‌های بین‌المللی با روسیه به عنوان یکی از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان نفت و گاز اروپا
۲) چشم‌انداز ناامیدکننده از معامله با جمهوری اسلامی آنهم در حالی که روسیه اکنون به یکی از موانع جدّی برای «احیای برجام» تبدیل شده چرا که به زیان منافع روسیه در شرایط فعلی است.
در چنین شرایطی است که رسانه‌های داخلی ایران می‌نویسند روسیه بعد از نفت، نان جمهوری اسلامی را در بازار فولاد هم آجر کرد.
روزنامه «شرق» ۲۹ اردیبهشت گزارش داد «روسیه پس از نفت، بازار فولاد را هم از چنگ ایران درآورد. با تهاجم روسیه به اوکراین، آمریکا تحریم‌های گسترده‌ای علیه این کشور فعال کرد و حالا آنها وارد بازار نیمه‌جان ایران شده‌اند که سال‌هاست فشار تحریم بر شانه‌هایش سنگینی می‌کند.»
رضا شهرستانی عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد، به «شرق» می‌گوید که روسیه تخفیف‌های ۱۵ تا ۲۰ درصدی برای فولاد خود در نظر گرفته و با توجه به وضع عوارض سنگین صادرات فولاد ایران، قیمت فولاد صادراتی این کشور نسبت به ایران ارزان‌تر شده است و به‌همین‌دلیل چین، افغانستان، تایلند و کره جنوبی که مشتریان بزرگ فولاد ایران بودند، اینبار فولاد مورد نیاز خود را به روسیه سفارش داده‌اند. او تأکید می‌کند که با این اتفاق درآمد ارزی شش میلیارد‌دلاری ایران به خطر افتاده است.
در این میان، مقامات اروپایی همچنان ترجیح می‌دهند عامل عدم احیای برجام و شکست توافق اتمی کسی غیر از خودشان باش. چنانکه بورل نیز پیش از این اعلام کرد مذاکرات اتمی به خاطر «عوامل خارجی» متوقف شده است.
