علیاصغر حقدار – مسئله استبداد- استبدادزدگی- استبدادپذیری و استبدادستیزی در ایران، از مسائل محوری و تعیین کننده فرهنگی- سیاسی و اخلاقی است؛ مفهوم استبداد در ایران در سالهای اخیر مورد توجه جامعهشناسان، فعالین سیاسی، تاریخنگاران و… قرار داشته و مجموعهای از ادبیات استبدادپژوهی را در فرهنگ ایرانی پدید آورده است
بررسی روانشناختی اجتماعی استبداد، موضوع کتاب «حکومت تک نفره» حسن فرهنگی است؛ استبدادی که از زمینههای مستعد جامعهای گرفتار خرافات، زور و تزویر و البته رابطه یکطرفه، تحمیلی و خشن روئیده است. حسن فرهنگی در کتاب خود، نظریه تحلیل تراکنشی رفتار متقابل اریک برن روانپزشک کانادایی را در کالبدشکافی استبداد به کار گرفته است. در این نظریه، رفتار متقابل اجتماعی بر پایه تاثیر شخصیت روانی پدر و نقش آن در تصمیمگیریهای فردی و اجتماعی، مورد توجه قرار میگیرد. بر این اساس حسن فرهنگی پرسشی جدی را مطرح میکند: «پروسه دموکراسی و تغییر و اصلاح جامعه ایرانی بدون اصلاح روانشناخت ایرانیان، که به شدت تحت تاثیر والد پدرسالار است، ممکن است؟»
حسن فرهنگی در کتاب خود این مسئله را به تحلیل روشمندانه کشیده است که بدون حل روانی- فرهنگی- اخلاقی و سیاسی استبداد، چرخه استبداد و استبدادزدگی و استبدادگرایی در همه لایههای زندگی ایرانیان استمرار خواهد داشت. استبدادی که ریشه در علائق و رفتارهای فردی از خانواده و تربیت و سیاست دارد و حاکمی مستبد و حکومتی تکنفره را برای جامعه به ارمغان میآورد. حسن فرهنگی مسئله استبداد را در پیوند با مسئله «پدرسالاری» و طرح آن در «رابطه یکطرفه و تحمیلی پدر/ فرزندی» از زمینههای اصلی خشونت مقدس قرار داده و آن را در راستای مانعی برای رسیدن به جامعهای آزاد و دولتی دموکراتیک به پژوهش کشیده است.
«حکومت تکنفره» در چهار فصل تدوین شده است:
۱-دهه اول انقلاب: با عنوان اصلی «گذر از رژیم پیشین و ماهعسل انقلاب»
۲-دهه دوم انقلاب: با عنوان اصلی «گسست دولت ملت»
۳-دهه سوم انقلاب: دوره کمون و آغاز انتقاد از حاکمیت
۴-دهه چهارم انقلاب: گسست بین حاکمیت و ملت
با مطالعه کتاب حسن فرهنگی معلوم میشود که استبدادگرایی و استبدادزدایی عمیقتر از هیجانات روزمره ایرانیان است و بایستی با کالبدشکافی غیرارزشی و ایدئولوژیک، آن را در تعلیم و تربیت و آموزشهای دموکراتیک و حقوقی از بین برد. درواقع کتاب «حکومت تکنفره» صادقانه نشان میدهد که فرد فرد جامعه و علائق ذهنی و آموزههای اعتقادی و سرزمینی (ملی) است که به حکومت تکنفره موجودیت میدهد و ماهیت استبدادی را که در اذهان شکل گرفته و رشد کرده، به صدارت جامعه مینشاند. به نظرم حسن فرهنگی مسئلهای را با قلمی شیوا و محتوایی شفاف و البته علمیارائه کرده است که فراتر از ارزشگذاری سیاسی و جناحی، معضل حاد و عمیقشونده و تکرارشده استبداد را در لایههای روان جمعی و فردی ایرانیان در دید افکار عمومی گذاشته است. کتاب «حکومت تک نفره» بیشتر از آنکه به کار عموم بیاید، مدعیان سیاست و اذهان حساس به آزادی و امنیت جمعی و حقوق فردی را مخاطب قرار میدهد. «حکومت تک نفره» نشان میدهد که مسئله استبداد- استبدادزدگی- استبدادپذیری و رفع آن، مسئلهای ذهنی- اخلاقی- فرهنگی و روانی است. با مطالعه این کتاب، اهمیت تحول ذهنی و تغییر در اخلاقیات(فردی- اجتماعی) و دگردیسی در فرهنگ سیاسی روشن میشود؛ به درستی تا اذهان عوض نشود و تا آموزش دموکراتیک و سکولار شکل نگیرد و تا زمانی که انسانها با حقوق طبیعی و انسانی و در فضایی قانونی با هم در ارتباط نباشند، حکومت تک نفره برآمده از جامعهای استبدادپرور، مجاری اقتدار را در دست خواهد داشت و بر ذهن و زبان و هنر و ادبیات و فکر ایرانیان محدودیت خواهد ساخت.
حسن فرهنگی متولد ۱۳۴۹ در تبریز و دارای دکترای روانشناسی است و سالیان متمادی است که به صورت حرفهای، به نویسندگی مشغول است؛ پیش از این از حسن فرهنگی کتاب «بازخوانی خشونتپذیری زنان ایرانی- تحلیل انسانشناختی رمان کلیدر» منتشر شده است. همچنین کتاب «قصهگویان رواندرمانگر» در تحلیل روانشناختی نیز از حسن فرهنگی منتشر شده است. در سالهای گذشته بیشتر فعالیتهای قلمی حسن فرهنگی در نگارش رمانهایی چون «نویسنده نمیمیرد، ادا درمیآورد»، «خاطرات عاشقانه یک گدا»، «گربه ملوس لعنتی» و… و مجموعه داستانهای کوتاهی چون «بدون تهمینه نامردم» و «از آسمون بارون میآد لی لیا» بوده است.