علی اصغر حقدار – حاجی تورنتو شخصیت تیپیک و سرنمون رذائل اخلاقی/ هوچیگری سیاسی/ تقیه‌مداری مذهبی، بی بندوباری تجاری و پلشتی انسانی است که در جامعه استبدادزده، مذهب‌مدار و گسیخته از هم و در بی‌اعتمادی اجتماعی و روانپریشی فکری و تاریخی، به وجود می‌آید؛ حاجی تورنتو با صحنه‌گردانی در «نخبه‌کشی» و «خودکامگی»[۱] مسائل انسانی را به مشغله‌های روزمره تنزل می دهد. حاجی تورنتو تا عمق ذهن و رفتارش، مثال بارز شرارت، رذالت و ابتذال است. حاجی تورنتو در صدد تثبیت و عادی‌نمایی ابتذال، شرّ، فقر، فساد، خشونت و بی‌اعتمادی در جامعه است. حاجی تورنتو مسائل و مشکلات را در سطح نگه می‌دارد و با شیادی- فرقه‌سازی- آلودن فضاهای اجتماعی، مانع پرداختن افراد به حقایق و تشویش اذهان می‌شود. حاجی تورنتو نماد و نمود بی‌پرنسیبی است.
حاجی تورنتو نسخه جهش‌یافته و به‌روز شده تبارمندانه‌اش در «حاجی بابای اصفهانی»[۲]، «حاجی واشنگتن»[۳] و «حاجی آقا»[۴] است؛ حاجی تورنتو پاسدار «گورستان شیشه‌ای»،[۵] مأمور «عطر مردگان»[۶] و تحکیم کننده سرزمین «اورول»ی[۷] و خواهان «دنیای قشنگ نو»[۸] است؛ حاجی تورنتو مدافع پادآرمانشهر/ تباه‌شهر (Dystopia) اسلامی است. فرقی نمی‌کند که حاجی تورنتو زن باشد یا مرد! هرچه هست حاجی تورنتوست، با همه مسلمانی و مال مردم‌خوری و حضور در جبهه‌های ارزشی و کازینوهای قمار؛ حاجی تورنتو از اهالی «ولایت اهل هوا»[۹] است و همچون «اسمال در نیویورک»[۱۰] راه یافته به دیار فرنگ، سر در معاملات ملکی و سپرده‌گذاری در بانک‌ها دارد. حاجی تورنتو مثل «حاجی آقا»، همزمان می‌تواند تحلیلگر اپوزیسیون باشد یا مدافع نظام و در همان حال شریک قافله انتقال پول و نفر به خارج و رفیق پولشویی و در عین حال معلم اخلاق و ادبیات! و البته شوهر کرایه‌ای برای حاجیه تورنتوی مونث! حاجی تورنتو می‌تواند در استانبول ازدواج کند، در تورنتو شریک انتقال پول باشد، در اروپا ماهنامه ادبی منتشر کند! اوج شرارت و ابتذال.
حاجی تورنتو می‌تواند در ایران چریک خلقی بوده و خواهان مسلح کردن پاسداران به سلاح‌های سنگین باشد، از راه افغانستان، تاشکند و باکو، در همکاری با کا.گ.ب در «خانه دایی یوسف»[۱۱] به اروپا «مهاجرت سوسیالیستی»[۱۲] بکند، در لندن اقامت کند، در آمریکای لاتین در خانه‌سازی سرمایه‌گذاری کند و در بانک‌های کاپیتالیستی تورنتو سپرده‌گذاری کند! اوج وقاحت.
بالاخره حاجی تورنتو، مثال بارز «سازگاری ایرانی»[۱۳] و دوزیستی سیاسی- دینی و مظهر تقیه و نماد اوجب واجبات در حفظ نظام و پاسداری از ارزش‌های حوزوی و دینی/ خلقی در سالن‌های قمار تورنتو و تجمع‌های سیاسی است. حاجی تورنتو «همزمان» و «درزمان» می‌تواند اصلاح‌طلب، خواهان حمله نظامی به ایران، مشارکت در پولشویی و… باشد؛ حاجی تورنتو می‌تواند از عمامه و شیخ مجلسی به کراوات و فکل ایرانی بودن، تغییر شکل و ماهیت دهد! حاجی تورنتو با تأکید بر معامله‌گری سیاسی و تجارت عنان‌گسیخته از دزدی‌های میلیاردی مال مردم، استمراربخش و عمق دهنده به «شب هول»[۱۴] ایرانی در ابتذال و شرّ و بی‌اعتمادی باشد؛ حاجی تورنتو می‌تواند پول از وضعیت پناهجویان همجنسگرا درآورد و شهوت جنسی‌اش را با آنان- به نام رهایی از استبداد- برآورد و مدافع حقوقی آنها باشد! اوج رذالت.
حاجی تورنتو همچون چهار شخصیت اصلی مسافران «البعثه الاسلامیه الی البلاد الافرنجیه- کاروان اسلام»[۱۵] یا در حال سرمایه‌گذاری در شرکت‌های ساختمانی است یا در حال راه‌اندازی کنگره برای حمایت از مبارزان صادراتی و لابیگری است، یا در شبکه‌های تلویزیونی و رسانه‌های مجازی از نظام انتقاد می‌کند. حاجی تورنتو می‌چسبد به نویسنده‌ای یا مخالفی، در همان حال با وجدانی نداشته و آسوده، ارتباطات سیاسی هم‌خانه‌اش را به مأموران امنیتی گزارش می‌دهد. هویت واقعی (شخصی و اجتماعی) حاجی تورنتو، دریوزگی، پتیارگی، نان از خون و مال مردم‌خوری است. حاجی تورنتو با تمامی پلشتی‌ها، رذالت‌ها، وقاحت‌ها و ابتذال شرورانه‌اش، حاجی تورنتو است.
[۱] – اشاره به دو کتاب «جامعه‌شناسی نخبه‌کشی» و «جامعه‌شناسی خودکامگی» از علی رضاقلی
[۲] – اشاره به کتاب جیمز موریه، ترجمه میرزا حبیب اصفهانی؛ فیلمی به همین نام با کارگردانی دان وایس در آمریکا (۱۹۵۴)
[۳] – رمانی از اسکندر دلدم؛ فیلم سینمایی به همین نام از علی حاتمی (۱۳۶۱). رمان و فیلم بیانگر شخصیت حسینقلی‌خان صدرالسلطنه اولین فرستاده دیپلماتیک ایران در ۱۸۸۸به ایالات متحد آمریکا است.
[۴] – داستان بلندی از صادق هدایت
[۵] – رمانی از سرور کسمایی
[۶] – رمانی از ناصر شاهین پر
[۷] – نویسنده رمان ۱۹۸۴
[۸] – رمانی از آلدوس هاکسلی
[۹] – داستان بلندی از هوشنگ گلشیری
[۱۰] – داستان بلندی از حسین مدنی
[۱۱] – کتابی از اتابک فتح الله زاده
[۱۲] – کتابی از بابک امیرخسروی و محسن حیدریان
[۱۳] – کتابی از مهدی بازرگان
[۱۴] – رمانی از هرمز شهدادی
[۱۵] – داستانی از صادق هدایت در بیان حالات تیپیک: تاج المتکلمین (ریاست.( عندلیب الاسلام(نائب رئیس). سکان الشریعه (عضو مشاور و محاسب). سنت الاقصاب (تندنویس). الجرجیس یافث بن اسحق الیسوعی (مخبر و مترجم مجله مبارکه المنجلاب سودان)
