شهبانو فرح پهلوی در ۲۲ مهرماه ۸۴ ساله می‌شود. مجله فرانسوی «پاری ماچ» به همین مناسبت در گفتگویی با شهبانو فرح پهلوی به رویدادهای ایران پرداخته است که فشرده‌ی آن را در ادامه می‌خوانید.
«پاری ماچ» در مقدمه می‌نویسد، شهبانو فرح پهلوی که ما «علیاحضرت» خطابش می‌کنیم، همزمان یک اینفلوئنسر اینستاگرام با تقریبا دو میلیون دنبال‌کننده در صفحات خود است. فضایی که وی در آن زندگی می‌کند شباهتی به کاخ‌های ایرانی ندارد. آپارتمانی در پاریس با دیوارهایی از چوب تیره که با عکس‌هایی از همسر و خانواده‌اش پوشانده شده به همراه تابلوهای فیگوراتیو مدرن و قاجاری و پرتره‌هایی از خودش، فرش ایرانی و حتا سنگفرش‌های خاکستری از خیابان‌های تهران (همانهایی که جوانان به طرف بسیجی‌ها پرتاب می‌کنند). رسم ایرانیان در مهمان‌نوازی نیز برقرار است: میزی با ظرف‌‌های شیرینی و پسته و خشکبار و شکلات. شهبانو در ۱۴ اکتبر ۸۴ ساله می‌شود. اما سن وی ده سال کمتر به نظر می‌رسد. بلندبالا و با قامتی راست کت و شلوار کرپ بی عیب و نقص به تن دارد، با چهره‌ی آراسته و آرایش موی شاهانه…
پاری ماچ: پس از گذشت بیش از چهار دهه، شما همچنان برای بسیاری از ایرانیان یک نماد به شمار می‌روید.
شهبانو: آنها به پشتگرمی از سوی من نیاز دارند و خودم نیز به آنها نیاز دارم. این جوشش محبت به من آرامش می‌دهد. خیلی‌ها با من تماس می‌گیرند، برایم ایمیل می‌فرستند، نامه می‌فرستند، مثلا یک راننده تاکسی که یادداشتی را از طریق یک توریست فرانسوی فرستاده بود. شماره تلفن داده بود و وقتی با او تماس گرفتم خیلی خوشحال شد… من اغلب با نام مستعار تماس می‌گیرم. ولی به محض گفتن «سلام» صدایم را می شناسند: «شهبانو!» البته مانع می‌شوم و می‌گویم «اسم مرا نگویید، ممکن است شما را به دردسر بیاندازد…» می‌گویند برایشان مهم نیست.
-بسیاری از ناظران می‌گویند که این اعتراضات گسترده‌تر و متفاوت از گذشته است. آیا شما هم همین احساس را دارید؟
-این جوانان مرا شگفت‌زده می‌کنند. جان باختن مهسا امینی قلبم را شکست. شجاعت زنان، دختران و پسران جوان متولد شده پس از انقلاب اسلامی را تحسین می‌کنم. درون انسانی آنها با وجود اینهمه خطرات سالم می‌ماند.
-آیا پدر و مادرشان از شما و زندگی در زمان شاه برای آنها تعریف کرده‌اند؟
-بله، در برخی خانواده‌ها؛ اما فیلم‌هایی پخش می‌شوند که خودم هم از آنها بی‌اطلاع بودم: درباره‌ی گذشته، درباره‌ی سخنرانی‌های شاه، در مورد سفرهایمان در ایران، درباره خودم… اینها از کدام آرشیو می‌آیند؟!
-این جوانان چه انتظاری از شما دارند؟
-من آنها را تشویق می کنم، آنها را امیدوار می کنم. به آنها می‌گویم که ایران واقعی، مال آنهاست و دوباره متولد خواهد شد. ما ملتی هستیم که پنج هزار سال تمدن پشت سر داریم. با اینهمه… معضلِ از کوروش بزرگ به خمینی رسیدن همچنان باقی مانده! چگونه از آن به این رسیدیم؟!
-به نظر می‌رسد نجات ایران با زنان رقم می‌خورد. زنان ایرانی همیشه شخصیت داشته‌اند، حتی قبل از زنان سوئیس به برابری حقوقی دست یافته بودند!
-بله، آزادی زنان در سال ۶۳ [میلادی/ ۱۳۴۱ خورشیدی] موثر بود. ما زنان وزیر، سفیر و قاضی داشتیم. هزاران سال پیش ملکه‌های بزرگ داشتیم. در ایران به کنایه می‌گویند «اگر مردی بیا ایران و زن باش!»
-شما برای ایران چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
-نمی دانم مردم به حرف من گوش می‌دهند یا نه، اما چند بار خطاب به پاسداران صحبت کردم [کاغذی را پیدا می‌کند.] به آنها دقیقا این را گفتم: «من به نام یک مادر، از فرد فرد همه نیروهای انتظامی، ارتش، سپاه، بسیج، لباس‌شخصی‌ها و یا دیگران با هر گرایشی که دارند می‌خواهم که دست خود را بیشتر به خون جوانان هم‌میهن خود آغشته نکنند.»
-سپاه پاسداران اینهمه ثروت به دست آورده… آیا به حرف شما گوش خواهند داد؟
-در میان آنها افرادی هستند که دیگر نمی‌خواهند به سمت جمعیت شلیک کنند.
-در مورد مخالفت نشان دادن فرزندان ثروتمند حاکمان اطلاعی دارید؟
-تظاهرات در نزدیکی محله‌های ثروتمند شمال تهران وجود دارد. اما نه از سوی ساکنان ثروتمند آنها، نه… اما اینبار، اعتراضات واقعاً در سراسر کشور گسترش یافت، نه فقط در شهرهای بزرگ.
-آیا تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی باید افزایش پیدا کنند یا حذف شوند؟
-رفع تحریم‌ها جیب آیت‌الله‌ها را پر می‌کند و نه مردم.
-اما سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند برگردند و شغل ایجاد کنند…
-بله، اما به نفع سرمایه‌گذاران شرکت‌ها و جمهوری اسلامی! آنچه غرب باید انجام دهد حمایت از خیزش مردم است. سازمان ملل متحد واکنش نشان داد؛ دنیای هنری و مطبوعات کل جهان نیز. در سراسر اروپا تظاهرات برگزار می‌شود. اما ایرانی‌ها تقریباً از اینترنت محروم شده‌اند. رژیم مانع دسترسی آنها می‌شود. اگر ما بتوانیم این شبکه‌ها را سامان بدهیم آنوقت می‌توانیم به معترضان داخل اطمینان بدهیم که ما در خارج کشور با آنها هستیم…
-شما که مسلمان هستید، آیا فکر نمی‌کنید مسلمانان در غرب باید به شدت با این رژیم مخالفت کنند؟
– بسیاری از کشورهای مسلمان مخالف جمهوری اسلامی و شریعت آن هستند. این موضوع مهمی است.
-اما عجیب است که مسلمانان فرانسه سکوت می‌کنند…
-در میان شما و ما عده‌ای هم هستند که این چیزها [شریعت] را قبول دارند. افراد متعصب همیشه وجود خواهند داشت.
– در ایران شکاف عمیقی بین حکومت واپسگرا و مذهبی با ایرانیانی وجود دارد که همه جا می‌توان آنها را دید: مدرن و تحصیلکرده که بی‌تفاوتی خود را نسبت به دین تأیید می‌کنند.
– بله، آخوندها با چهل و سه سال قدرت انحصاری موفق به نابودی آزادی اندیشه نشده‌اند. ایرانیان با وجود اینهمه تبلیغاتِ آنها بپا خاسته‌اند.
-تصور اینکه فرزندان ثروتمند مقامات سرکوبگر با این روش‌ها موافق باشند دشوار است. شما اطلاعی دارید؟
-فکر می‌کنم که «بچه پولدارهای تهران» اهمیتی نمی‌دهند. اما همه موافق نیستند. دختر رئیس جمهور سابق رفسنجانی به اتهام «تحریک به اغتشاش» در زندان است. او ۵۹ ساله است و اولین بار نیست که از نظام انتقاد می‌کند. خودم در زوم با یکی از خواهرزاده‌های خامنه‌ای صحبت کردم که شعری برای من سروده بود. او را به زندان انداختند. حتی مذهبی‌ها هم از رژیم انتقاد می‌کنند…
– به نظر شما سپاه پاسداران با میلیاردها دلاری که جمع کرده می‌تواند قدرت را به دست بگیرد؟
-این پول از پورسانت معاملات و قاچاق مواد مخدر و عملیات غیرقانونی به دست آمده. اما می‌دانم که برخی دیگر نمی‌خواهند خون بریزند. و از پدر و مادر خود به خاطر اینکه انقلاب کرده و حکومت شاه را سرنگون کردند عصبانی هستند.
-آیا امروز با «سالمندانی» روبرو می شوید که از کار خود پشیمانند؟
-بله، آنها این پشیمانی را به من ابراز می‌کنند که مرا تحت تأثیر قرار می‌دهد.
-آیا در آن زمان، در سال ۱۹۷۹، چشم‌ها کور شده بود؟!
-مائوئیست ها، کمونیست‌های مارکسیست اسلامی فکر می‌کردند حتماً برنده می‌شوند اما بسیاری از آنها حذف شدند. الله قوی‌تر از آنها بود!
-آیا پیروزی آن انقلاب پاسخ به نوعی نیاز عرفانی بود؟
-شاید؛ یک استاد دانشگاه را به یاد می‌آورم که مدعی بود چهره خمینی را بر ماه دیده است! یک روشنفکر! هذیان محض!
-چه کسانی در ایران خواهان بازگشت خاندان پهلوی هستند؟
-در ایران طرفداران پادشاهی وجود دارند اما آنچه پسرم رضا چهل سال است برایش مبارزه می‌کند، تفکیک قوا، تمامیت ارضی ایران، رهایی زنان و دموکراسی است. وی همیشه تکرار می‌کند: این بر عهده ایرانی‌هاست که تصمیم بگیرند چه می‌خواهند.
*منبع پاری ماچ
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
