از «امنیتی» شدن سطل‌های زباله تا سیاستمداران نخاله

مسئولان شهرداری تهران می‌گویند، سطل‌های زباله را به دلیل قیمت چند میلیون تومانی‌اش از سطح شهر جمع کرده‌اند! این مسئولان به فکرشان نرسیده که با این کار باعث تلنبار شدن زباله‌ها در سطح شهر می‌شوند. یک مسئول شهرداری موضوع را به تولید بالای زباله توسط ایرانیان مرتبط دانسته است ولی توضیح نداده اگر اینطور است چرا بجای اضافه کردن سطل زباله، آنها را جمع کرده‌اند! برخی نیز می‌گویند، همین آشفتگی زباله‌ها نیز می‌تواند به ضد نظام تبدیل شود.

در حالی‌ که سطل‌های زباله شهر تهران در جریان اعتراضات مردم  جمع‌آوری شده، مقامات شهرداری و شورای اسلامی شهر تهران تلاش می‌کنند تا موضوع را نه به هراس از معترضان، بلکه به گران بودن قیمت زباله‌دانی‌ها و تولید بالای زباله توسط مردم جلوه دهند! معلوم نیست چرا ناگهان در این روزها مقامات نه تنها متوجه شدند که مردم زیاد زباله تولید می‌کنند، بلکه بجای اینکه تعداد آنها را بیشتر کنند، سطل‌های موجود را جمع کرده و برده‌اند!

در همین رابطه حبیب راضی مدیرکل دفتر محیط‌ زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور به تازگی آمار داده که ایران هفدهمین کشور تولیدکننده زباله در دنیاست و «روزانه ۴۵ هزار تن زباله در مناطق شهری و ۱۰هزار تن در مناطق روستایی تولید می‌شود و همین باعث شده ایران جزو ۲۰ کشور اول تولیدکننده زباله باشد.»

پیشتر نیز حمیدرضا صارمی معاون شهرسازی و معماری شهرداری در جلسه کمیته راهبری طرح جامع مدیریت پسماند شهر تهران مدعی شده بود، «سرانه تولید زباله کشور در شهرهای ایران ۷۰۰ گرم و در روستاها ۴۵۰ گرم است. در حالی که این میزان در شهرهای آلمان ۲۵۰ گرم است.»

این در حالیست که بر اساس اطلاعات آمار آلمان، این کشور در سال ۲۰۱۹ مجموعا ۶۰۹ کیلوگرم زباله تولید کرده که روزانه ۱/۵ گرم است. علاوه بر این، بر اساس تازه‌ترین آمار یکی از بزرگترین شرکت‌های بازیافت ضایعات در دنیا، sensoneo، ایران حتی در فهرست ۳۸ کشور تولیدکننده زباله شهری در سال ۲۰۲۲ نیز نبوده است. از سوی دیگر، زباله زمانی زیاد می‌شود که مردم زیاد مصرف کنند! در حالی که شهروندان زیر بار گرانی کمرشان خم شده و از پس برآوردن نیازمندی‌های روزانه نیز بر نمی‌آیند، پس از چه چیزی زباله تولید می‌کنند؟!

اما آنچه جریان این خبر را به سمتی دیگر می‌کشاند، تصمیمات مدیرانی است که جهت کنترل فضای سیاسی از سطل زباله به عنوان یک اهرم فشار استفاده کرده‌اند تا علاوه بر تولید مضاعف آلودگی و پسماند، مرزهای بلاهت  را نیز جابجا کنند.

در چهارمین هفته اعتراضات سراسری مردم ایران، سطل‌های زباله از مراکز شهر جمع‌آوری شد تا مسئولان به ظن خودشان از آسیب به اموال عمومی جلوگیری کنند. اتقاقی که به سبب آن شهروندان مجبور شدند تا زباله‌های خود را در اطراف مخازن سطل‌های زباله رها کنند و همین موضوع منجر به زشتی و آلوده شدن معابر شده است.

به این ترتیب می‌توان گفت مسئله زباله هم تبدیل به یک بحث جدی سیاسی شده تا جایی که حسین نظری معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران سرانجام حقیقت را گفته و توضیح داده که دلیل جمع‌آوری سطل‌های زباله موضوعات امنیتی بوده و شهرداری، فقط دستور را اجرایی کرده است.

علیرضا زاکانی شهردار تهران نیز هدف از جمع‌آوری سطل‌های زباله را جلوگیری از راهبندان ناشی از اعتراضات دانسته و گفته که بیش از ۶۰۰ سطل زباله در اعتراضات آتش زده‌ شده است. این در حالیست که بسیاری از ویدئوی منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که معترضان و بیش از همه دختران جوان روی سطل زباله‌ها می‌ایستند و روسری خود را به آتش می‌کشند یا در هوا تکان می‌دهند. این برخورد مذبوحانه با اعتراض زنان و مردان جامعه یادآور مسدود کردن پُست برق خیابان «انقلاب» پس از اعتراض ویدا موحد معروف به دختر خیابان انقلاب در جریان اعتراض زنان است تا مانع شوند زنان بالای پُست برق بروند و روسری بر سر چوب بزنند.

حالا سطل‌های زباله‌ نیز که هم نمادی از فقر اقتصادی مردم با افزایش زباله‌گردی‌ها بوده و هم بیانگر فقدان دانش‌ مدیران شهری و بلاهت آنها با دستور قفل‌زدن به این سطل‌ها بوده‌، به موضوع امنیتی نیز تبدیل شده‌ است.

موضوع اعتراضات این روزها بر هر موضوع دیگری اولویت پیدا کرده و مسئولان حکومتی عملا همه تدابیر و سیاست‌های مستأصل خود را برای جلوگیری از اعتراض مردم صرف کرده‌اند. اتفاقی که امروز موجب شده تا شهرهای مختلف ایران شاهد انبوهی از زباله باشند و بوی تعفن گوشه و کنار کشور را بگیرد.

مهدی چمران رئیس شورای اسلامی شهر تهران نیز گفته «به دلیل هزینه بالای سطل‌های زباله که قیمت هر کدام از آنها بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان تخمین زده شده، چاره‌ای جز جمع‌آوری نداشتیم.» این ادعا تبدیل به سوژه طنز فضای مجازی شده و بسیاری از کاربران خطاب به چمران گفته‌اند که ارزش این سطل‌ها به ۵ میلیون هم نمی‌رسد و با شما گران حساب کرده‌اند!

وبسایت «عصر ایران» در مقاله‌ای با اشاره به قیمت واقعی ۴ میلیون تومانی یک سطل زباله شهری نوشت، «حال رئیس شورای شهر تهران قیمت همین سطل‌ها را ۲٫۵ تا ۳٫۷۵ برابر بهای تک‌فروشی اعلام کرده است (۴ میلیون را ۱۰ الی ۱۵ میلیون گفته) و خدا می‌داند چند برابر قیمت عمده‌فروشی!»

در ادامه این پرسش را مطرح کرده است که «سوال اینجاست که بقیه مخارج شهرداری- که از جیب مردم تامین می‌شود- را به قول تهرانی‌ها همینگونه «دولا پهنا» حساب می‌کنید یا انشاءالله فقط محدود است به سطل‌های زباله؟! آسیب‌های مالی ناآرامی‌های اخیر را چطور؟ آنرا هم همینگونه محاسبه می‌کنید؟ یا شاید هم ندانسته حرف می‌زنید که برای رئیس شورای شهر پایتخت «عذر بدتر از گناه» است.»

یک کاربر شبکه‌های اجتماعی نیز به طعنه خسارات مالی حاصل از حکومت جمهوری اسلامی را بر اساس سطل زباله محاسبه کرده و نوشته است: «حالا که تخریب اموال عمومی رو با واحد سطل زباله می‌‌سنجید:
هر سطل زباله = ۱۵ میلیون تومان. نتیجه سیاست‌گذاری اشتباه: خسارت ارز ۴۲۰۰: ۱۰۰ میلیون سطل زباله.
زیان مردم در بورس: ۵۰ میلیون سطل زباله. زیان انباشته صنعت خودرو: ۸.۵ میلیون سطل زباله. تخلف در فولاد مبارکه: ۶ میلیون سطل زباله.»

به نظر می‌رسد در شرایطی که قرار نیست مسئولان وحشتزده در حفظ امنیت رژیم، تدبیر عاقلانه‌تری برای جمع‌آوری زباله داشته باشند برخی این اوضاع را به چشم فرصت نگاه می‌کنند. یک صفحه اینستاگرام با نام محفوظ که روش‌های مبارزات انقلابی در دنیا را شرح و توضیح می‌دهد، روایتی از مبارزه مردم میانمار با استفاده از زباله‌های شهری را انتشار داده است.

در توضیح این مبارزه با استفاده از زباله آمده است: «پس از کشته شدن ۵۰۰ نفر از معترضان میانماری به دست نیروهای امنیتی، شهروندان با طراحی یک تاکتیک جدید اوج خشم و نفرت خود را از «حکومت نظامی» اعلام کردند. آنها در ادامه کمپین‌های نافرمانی مدنی، از ساکنان شهر یانگون خواستند تا زباله‌های خود را در تقاطع جاده‌های اصلی و چهار راه‌ها رها کنند.»

این پست در ادامه اشاره می‌کند که در پوسترهایی که در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌شد، معترضان «اعتصاب زباله» را راهی برای «ابراز مخالفت با کودتاچیان» می‌دانستند که «هرکسی می‌تواند به آن بپیوندد». بر همین اساس تصاویری که از ۳۰ مارس ۲۰۲۱ منتشر شد، انبوهی از زباله‌هایی را نشان می‌داد که خیابان‌ها را فرا گرفته است!

در ادامه این مطلب آمده است: «پس از شروع این کمپین، تمام راه‌های کلیدی برای رژه و تحرک نیروهای امنیتی بسته شد. یا نظامیان می‌بایست برای کنار زدن تپه‌های زباله، ساعت‌ها صرف برداشتن آنها می‌کردند. گاهی اوقات هم به دلیل بوی غیرقابل تحمل زباله‌ها و خطر سرایت بیماری به آنها دست نمی‌زدند! استفاده از ماشین‌های جمع‌آوری زباله هم خود باعث راه‌بندان می‌شد که به نفع معترضان بود یا با پخش‌شدن زباله‌ها، وضعیت را از چیزی که بود، بدتر می‌کرد!»

آنچه امروز از احوال مدیران حکومتی، شهری و تصمیمات‌شان بر می‌آید، هیچ بعید نیست با سیاسی شدن زباله‌ها اوضاع محیط زیست از اینهم فاجعه‌بارتر شود و جمهوری اسلامی رکورد خود را در مدیریت افتضاح تولید زباله و جمع‌آوری پسماندها بشکند.